Livius:
3.2 Lucretia en het einde van de koningstijd
a. een ongewone wedstrijd (p. 83) (alleen in vertaling)
Toen ze op een keer aan het drinken waren in het kwartier van Sextus Tarquinius, waar ook
Collatinus, de zoon van Egerius Tarquinius, te gast was, kwam het gesprek toevallig op hun
vrouwen: elk prees zijn eigen echtgenote hemelhoog. Het werd een felle strijd, totdat
Collatinus zei dat al dat gepraat overbodig was: binnen enkele uren zouden ze kunnen weten
hoezeer zijn Lucretia uitblonk boven de andere vrouwen. ‘We zijn in de kracht van onze jeugd;
waarom stijgen we niet te paard, om in eigen persoon te gaan zien hoe het met onze
vrouwen gesteld is? Voor elk van ons moet toch als betrouwbaarste test gelden datgene wat
hij te zien krijgt bij de onverwachte thuiskomst van de echtgenoot!’ Ze waren verhit door de
wijn. ’Goed, dat doen we,’ riepen ze allemaal; ze gaven hun paard de sporen en weg ijlden ze,
naar Rome. Bij het invallen van de duisternis kwamen ze daaraan, en vervolgens reden ze
door naar Collatia, waar ze Lucretia in heel andere omstandigheden aantroffen dan de
schoondochters van de koning, die ze de tijd hadden zien doorbrengen met vrolijke
gastmalen te midden van leeftijdgenoten. Lucretia zat nog laat in de avond ijverig te spinnen,
terwijl haar slavinnen bij et lamplicht om haar heen aan het werk waren, in het binnenste
vertrek van haar huis. De eerste prijs van de wedstrijd in vrouwelijke deugden kwam haar
toe. Ze ontving haar thuiskomende man en de zoons van Tarquinius hartelijk en de
triomferende echtgenoot nodigde de jonge prinsen gastvrij uit voor de maaltijd. Daar maakte
zich de onzalige begeerte meester van Sextus Tarquinius om Lucretia met geweld te bezitten;
haar schoonheid en beproefde kuisheid prikkelden hem. Maar voorlopig keerden ze na hun
nachtelijk jongensavontuur naar de legerplaats terug.
b. een nachtelijk bezoek (p.84)
Nadat een paar dagen waren verlopen, ging Sextus Tarquinius zonder dat Collatinius het wist
met één metgezel naar Collatia. Daar vriendelijk ontvangen door hen die niet op de hoogte
waren van zijn plan, toen hij na de maaltijd naar het gastenverblijf was gebracht, ging hij
brandend van liefde, nadat de omgeving voldoende veilig scheen en allen diep in slaap, met
getrokken zwaard naar de slapende Lucretia en na met zijn linkerhand de borst van de
vrouw (naar beneden) te hebben gedrukt, zei hij: ‘Zwijg, Lucretia, ik ben Sextus Tarquinius;
er is een zwaard in mijn hand; je zult sterven als je een woord zult hebben uitgebracht/zult
uitbrengen.’ Toen de uit haar slaap opgeschrikte vrouw geen hulp (maar) een dreigende
dood nabij zag, toen bekende Tarquinius zijn liefde, smeekte, mengde dreigementen met
smeekbeden, beïnvloedde de vrouwelijke geest op alle manieren. Toen hij zag dat ze
standvastig was en zelfs niet door doodsangst van mening veranderde, voegt hij bij haar
angst nog schande toe: hij zei dat hij naast haar lijk een vermoorde naakte slaaf zou leggen,
opdat men zei dat zij tijdens overspel met iemand van lage afkomst was gedood. Toen door
dat schrikbeeld de als het ware zegenvierende wellust de standvastige kuisheid had
overwonnen en Tarquinius nadat hij vandaar was vertrokken, opgetogen omdat hij de eer
van de vrouw had overmeesterd, stuurde Lucretia, bedroefd over zo’n grote ramp, hetzelfde
bericht naar Rome naar haar vader en naar Ardea naar haar man, dat ze elk met één trouwe
vriend moesten komen; dat het zo moest gebeuren en snel; dat er iets afschuwelijks
gebeurd was.
c. Lucretia stelt een voorbeeld (p. 86)
Spurius Lucretius kwam met Publius Valerius, zoon van Volesius, Collatinus met Lucius Junius
Brutus, met wie hij toevallig naar Rome terugkerend door de bode van zijn vrouw was
aangetroffen. Zij treffen Lucretia bedroefd in haar slaapkamer zittend. Door de komst van
