Dermatologie voor huidtherapeuten - hoofdstuk 15 – benigne tumoren
Verruca seborrhoica
Benigne tumoren die ontstaan door proliferatie van epidermale keratinocyten. Ze
verschijnen meestal vanaf het 40ste levensjaar en nemen met de jaren toe. Voorkeurslocaties
zijn de romp, het gezicht en de handruggen. Eerst ontstaat er een lichte gele of geelbruine
hyperpigmentatie. Daaruit ontstaan ronde of ovale, wratachtige, 1 millimeter tot vele
centimeters grote papels en plaques. Bij dermatoscopisch onderzoek zie je witte
pseudocystetjes en gekleurde hoornpluggen. Verrucae seborrhoica kunnen behandeld
worden met cryotherapie, curettage of een shave excisie.
Blauwe naevus
Een regelmatig voorkomende naevus naevocellularis, waarin de melanocytaire naevuscellen
zijn gelokaliseerd in de dermis. Deze naevus ontstaat meestal op kinderleeftijd of tijdens de
adolescentie. Het zijn vast aanvoelende gladde, halfbolvormige, blauwe, blauwgrijze of
blauwzwarte papels of noduli met een grootte van 5-8mm. Ze komen vooral voor op de
hand- of voetruggen, het gezicht of het behaarde hoofd. Behandeling van een niet
veranderende blauwe naevus kleiner dan 1cm is niet nodig; op cosmetische indicatie kunnen
ze chirurgisch verwijderd worden. Afwijkingen tussen de 1 en 3 cm, lobulaire blauwe naevi
en veranderende laesies moeten histopathologisch onderzocht worden.
Vlekjes van Fordyce
Multipele 1-2 mm grote witgele papeltjes gelokaliseerd op de lippen, het wangslijmvlies, de
labia minora, de penisschacht en het preputium. Het zijn talgkliertjes die niet uitmonden in
een haarfollikel. Ze behoeven geen behandeling.
Seniele talgklierhyperplasie
Seniele talgklierhyperplasie is het gevolg van vergrote talgklieren rondom de opening van
een talgklierfollikel. Dit veroorzaakt een of meer gelige papels, soms met wat
teleangiëctasieën, gelokaliseerd op het centrale deel van het gezicht of het voorhoofd. In het
centrum is veelal een inzinking zichtbaar; het ostium van de talgklierfollikel. Oppervlakkige
vernietiging middels coagulatie of cryotherapie geeft cosmetisch goede resultaten.
Naevus sebaceus
Epidermaal hamartoom met vooral talgklieren en folliculair weefsel en zweetklierweefsel; de
oorzaak is onbekend. De naevus uit zich in een licht verheven, plaquevormige tumor met
een glad of fluweelachtig oppervlak en een geelbruine, geligroze of oranje kleur. Zijn vorm is
rond, ovaal of lineair en de lengte varieert van kleiner dan 1 tot 10 centimeter of groter.
Voorkeurslocaties zijn het behaarde hoofd, gebied rond de oren, de slapen en het centrale
deel van het gezicht. Deze naevi hebben geen haren. Tijdens de puberteit worden ze dikker,
meer verheven en ontstaan er vele kleine dicht op elkaar liggende gelige tot donkerbruine
papeltjes. In een naevus sebaceus kunnen zich benige of maligne tumoren (kans 1%)
ontwikkelen. Vanwege het cosmetische aspect alsook vanwege de (kleine) kans op maligne
degeneratie wordt vaak gekozen voor chirurgische verwijdering op jonge leeftijd.
, Syringoom
Een benigne tumor uitgaande van zweetklierbuizen. Een weinig voorkomende aandoening,
die iets vaker bij vrouwen wordt gezien. Het is een huidkleurige of gele, 1-5mm grote,
bolvormige of afgeplatte dermale papel. Meestal zijn er multipele laesies, symmetrisch
verdeeld op het gezicht (vooral onderoogleden), minder vaak op de borst en de hals, oksels,
buik, vulva en penis. Maligne degeneratie treedt niet op. Behandeling met
trichloorazijnzuuroplossing, cryotherapie of coagulatie geeft wisselende resultaten; de
ablatieve laser (zoals de CO2-laser) heeft de voorkeur.
Keratoacanthoom
Een snel groeiende tumor van de huid, die ontstaat uit keratinocyten van de haarfollikels.
Het keratoacanthoom vertoont zowel klinisch als histologisch sterke overeenkomsten met
het plaveiselcelcarcinoom. Het begint als een ronde huidkleurige of iets erythemateuze
papel, die in een aantal weken groeit tot 1-2 centimeter in diameter of groter. De huid over
de scherpbegrensde nodus heeft een glad en glanzend aspect met teleangiëctasieën.
Kenmerkend is de centrale krater die gevuld is met keratine en die afdekt kan zijn met een
crusta. Het keratoacanthoom is meestal gelokaliseerd op de aan zonlicht blootgestelde delen
van de huid zoals het gezicht, handruggen en de bovenzijden van de polsen en onderarmen.
Het beloop is kenmerkend: eerst groeit de tumor in 6-8 weken snelt tot zijn maximale
grootte, vervolgens blijft hij enkele weken gelijk, waarna de afwijking binnen 3-12 maanden
vanzelf verdwijnt. Aangenomen wordt dat zonlicht een zeer belangrijke rol speelt bij het
ontstaan. Andere etiologische factoren zijn chronische expositie aan chemische stoffen zoals
teer, immunosuppressie, beschadiging van de huid, bepaalde doelgerichte medicijnen en
corpora aliena. Een keratoacanthoom verdwijnt vanzelf na gemiddeld 3-12 maanden, zodat
bij kleinere tumoren, waar geen twijfel over de diagnose bestaat, spontaan herstel
afgewacht kan worden. Er is een recidiefkans van 5%. De grotere tumoren kunnen
behandeld worden middels een therapeutische excisie, curettage met coagulatie, ablatieve
laser en cryotherapie.
Tricho-epithelioom
Een hamartoom van de germinatieve cellen van de haarfollikel. Het wordt gekenmerkt door
een gladde huidkleurige papel op het gezicht of het bovenste deel van de romp van een
jongvolwassen patiënt. Bij multipele laesies gaat het vaak om de autosomaal dominant
erfelijke variant. Er is dan een groot aantal kleine huidkleurige parelachtige papeltjes op het
centrale deel van het gezicht. Chirurgische excisie is geïndiceerd bij verdenking op
maligniteit en kan ook uit cosmetische overwegingen wenselijk zijn.
Dermatofibroom (histiocytoom)
Goedaardige woekering van op histiocyten gelijkende bindweefselcellen. De exacte oorzaak
is onbekend, maar zeker is dat ze kunnen ontstaan als reactie op trauma van de huid.
Multipele eruptieve dermatofibromen zijn gezien bij patiënten met auto-
immuunaandoeningen (LE). Dermatofibromen kunnen overal gelokaliseerd zijn, meest
frequent op de benen. De tumortjes zijn vast aanvoelende, licht verheven of halfbolvormige
papels, noduli of nodi; sommige zijn iets ingezonken. Hun kleur is meestal bruin, maar kan
ook rozig zijn. De grootte varieert van enkele millimeters tot ongeveer een centimeter. Vaak
wordt de laesie bij tangentiële druk wat naar beneden getrokken: het dimple sign
(fitzpatrickteken). Excisie resulteert vaak in een opvallender litteken.