Week 1: Drugs als vorm van criminaliteit?
In deze sessie staan we kort stil bij de definiëring van het concept criminaliteit en de gevolgen van het
etiketteren van een persoon als ‘crimineel’. De jurist is geneigd om criminaliteit te beschouwen als
gedrag dat volgens de strafwet verboden is. “Nee”, zegt de criminoloog, “dat is te beperkt”. Wat
strafbaar is, verandert sterk in de tijd en is afhankelijk van de culturele context. Wat in Nederland
strafbaar is, hoeft dat in een ander land niet te zijn en andersom. De criminoloog moet zich dus niet
achter wettelijke definities van criminaliteit verschuilen. Criminologen moeten ook aandacht geven aan
gedrag dat niet strafbaar is gesteld maar wel als ongewenst, immoreel of antisociaal wordt aangemerkt.
Tegenwoordig worden de woorden ‘criminaliteit’, ‘overlast’ en ‘onveiligheid’ ook vaak door elkaar
gebruikt. In die zin is het verdedigbaar om pesten, dat niet als zodanig strafbaar is gesteld, wel als een
vorm van criminaliteit te zien. Ook kan seksueel grensoverschrijdend gedrag, dat vandaag veel aandacht
krijgt mede als gevolg van de #metoo-beweging, als een belangrijk aandachtsveld voor criminologen
worden gezien, zelfs als dat gedrag in strafrechtelijke zin niet in een specifieke delictsomschrijving kan
worden gegoten. En, last but not least, is het centrale thema van dit vak, drugsgerelateerde problematiek,
een thema dat connotaties oproept met allerhande vormen van onveiligheid en overlast maar gaat het
daarbij lang niet altijd om strafwaardig gedrag. Hoe moet bijvoorbeeld het gebruik van paddo’s en
designer drugs, die niet in de bij de Opiumwet behorende lijsten worden vermeld, worden
geclassificeerd?
Criminologen kijken verder dan de strafwet, en hanteren een
fluïde kader.
Deze week: definiëring; week 2: prevalentie
Thuisopdracht week 1
De criminologen Lanier en Henry hebben de discussie over
“what is crime?” van een nieuwe dimensie voorzien door de
introductie van hun zogeheten “crime prism”. Bestudeer de
tekst van de hand van deze auteurs in de E-reader. In een
kennisclip op Canvas wordt kort toelichting gegeven over de
belangrijkste dimensies van dit prisma.
Probeer thuis het crime prism in te vullen met concrete voorbeelden, zodat u de essentie van het prisma
beter begrijpt.
Bovenste helft van de prisma bevat misdaden waarvan de ernst duidelijk is, ze zijn zichtbaar voor de
samenleving, extreem schadelijk en niet-controversieel wat betreft de erop volgende juridische reactie.
Denk aan terrorisme.
In het midden, maar nog steeds bovenste helft, komen gewelddadige misdrijven: ze worden als ernstig
ervaren, de maatschappelijke reactie is ernstig en dat geldt ook voor de sancties die aan dergelijke feiten
zijn verbonden (ook al worden qua getalen minder mensen ‘geraakt’). Denk aan verkrachting, doodslag,
incest, maar ook beroving, inbraak of vandalisme. In het midden van het prisma komen ‘sociale
afwijkingen’: openbaar dronkenschap en misdrijven van minderjarigen. Er wordt weinig schade
aangericht en die handelingen gaan gepaard met een gebrek aan consensus omtrent strafbaarstelling.
In het midden van de onderste helft worden gedragingen geplaatst waar de onduidelijkheid van hun
criminele karakter duidelijker wordt. De schade kan onduidelijk zijn, er is een gebrek aan consensus (er
kan zelfs sprake zijn van conflict) over de strafrechtelijke definitie, hoe ernstig te samenleving het feit
inschat kan verschillen tussen verschillende belangengroepen en de reflectie in straf is minder ernstig
(boetes). De context is daarom bijzonder relevant voor dergelijke misdrijven.
1
, Op het onderste niveau bevinden zich die misdaden die zo obscuur zijn dat ze zelden worden bestraft en
velen beschouwen ze het criminele etiket niet waard.
Lanier, S. Henry & D.M. Anastasia (2015), Essential Criminology, Chapter 2, What is crime?, p.13-38.
Definitie van misdaad
Te beknopt
= bepaalde feiten vallen erbuiten die anderzijds wel binnen
de definitie zouden vallen; bijv.: huiselijk geweld, voorkeur
1
op basis van ras, witteboordencriminaliteit.
! Misdaad is contextueel van aard
1. Juridische definitie
❖ Sinds de 18e eeuw wordt de definitie gehanteerd dat misdaad feiten betreft die verboden,
vervolgd, en gestraft worden onder het strafrecht. Het strafrecht zet uiteen welk gedrag en
nalaten strafbaar is.
❖ Tappan (1971): de studie naar criminelen moet beperkt blijven tot hen die veroordeeld zijn door
de rechtbank of het hof.
Niet alle criminologen zijn het hiermee eens..
❖ De wettelijke definitie van een ‘misdaad’ zou te beperkt zijn: 1) de wettelijke definitie houdt
geen rekening met handelingen die binnen het bestuurlijk recht vallen – en dientengevolge
veelal als overtreding geclassificeerd worden; 2) de wettelijke definitie van misdaad houdt geen
rekening met de culturele en historische context van het recht. Wat vroeger gezien werd als
strafbaar (denk aan het recreatief roken van marihuana) is tegenwoordig legaal.
Wie definieert misdaad?
❖ De wet is vervolgens niet de enige die het concept misdaad een definitie toekent. Deze wet
wordt immers geïnterpreteerd binnen de rechtbanken en hoven. Daarnaast kunnen rechterlijke
beslissingen bestreden en herzien worden in hoger beroep.
❖ Bepaalde handelingen van grote bedrijven worden niet snel als misdaad aangemerkt, te wijten
aan het feit dat zij met economische macht veelal ook de wet maken. Zo zouden bedrijven een
grote invloed hebben op de wetgeving d.m.v. lobbyen, en het geven van donaties.
2. Consensus- en conflictbenaderingen
Consensus benadering ziet op definities van misdaad die het idee van een maatschappij in zijn
geheel weerspiegelen. Deze benadering neemt aan dat iedereen binnen een bepaalde
maatschappij het eens is over wat als misdaad zou moeten worden gezien (denk aan moord en
verkrachting). Een consensus benadering maakt gebruik van een set universele normen en
waarden. Daartegenover staat de conflict benadering. Deze is gebaseerd op het idee dat een
maatschappij uit verschillende groepen met verschillende interesses bestaat. Deze groepen
strijden met elkaar, voornamelijk hen met versus hen zonder macht.
2.1 Consensusbenadering
1
Alles dat afweek van de seksuele norm (missionaris ten behoeve van voortplanting) kon vervolgd worden door
de kerk en staat als een misdrijf tegen God of de kerk.
2
