Onderzoek naar vroegsignalering van schulden in Nederland en België waarbij de sociale-, juridische-, politieke- en maatschappelijke contexten (omtrent schulden&schuldhulpverlening) eveneens worden beschreven.
3. Sociaalmaatschappelijke, politiek-juridische en beroepsmatige context....................................................12
3.1 Sociaalmaatschappelijke context.................................................................................................................13
3.1.1 Schulden en schuldhulpverlening.........................................................................................................13
3.1.2 Omvang schulden en (onzichtbare) schuldenaren...............................................................................13
3.1.3 Oorzaken van schulden.........................................................................................................................14
3.1.4 Gevolgen van schulden.........................................................................................................................15
3.1.5 Vroegsignalering...................................................................................................................................15
3.2 Politiek-juridische context.............................................................................................................................16
3.3 Beroepsmatige context.................................................................................................................................17
3.4 België............................................................................................................................................................18
4. Huidige aanpak vroegsignalering, bereiken en ondersteunen van mensen met problematische schulden..22
4.1 Nederlandse praktijk bereiken en ondersteunen van mensen met (problematische) schulden..................22
4.1.1 Intern signaleren en doorverwijzen.....................................................................................................22
4.1.2 Extern signaleren en doorverwijzen.....................................................................................................23
4.1.3 Risicomodellen......................................................................................................................................26
4.2 Belgische praktijk bereiken en ondersteunen van mensen met (problematische) schulden........................26
4.2.1 De aanpak van schuldenoverlast door de Vlaamse overheid middels beleid......................................26
4.2.2 De aanpak van schuldenoverlast door gerechtsdeurwaarders als intermediair.................................28
4.2.3 Samenwerkingsverbanden op lokaal niveau........................................................................................29
4.2.4 Preventie-initiatieven en initiatieven ter ondersteuning.....................................................................30
4.2.5 Informatie op basis van e-mailuitwisseling met projectmedewerker BIZ Centraal-West-Vlaanderen
.......................................................................................................................................................................33
5. Knelpunten in de huidige methodieken die gericht zijn op het signaleren, eerder bereiken en ondersteunen
van mensen met (problematische) schulden................................................................................................ 34
5.1 Privacy..........................................................................................................................................................34
5.2 Signalering....................................................................................................................................................34
5.3 Bereiken........................................................................................................................................................35
6. Werkzame elementen met betrekking tot de aanpak en vroegsignalering van schulden............................36
6.1 Maatwerk.....................................................................................................................................................36
6.2 Gezond financieel gedrag: weten, kunnen en handelen..............................................................................37
8. Conclusie en aanbevelingen..................................................................................................................... 42
9. Bijdrage aan doelstelling.......................................................................................................................... 45
10. Nawoord................................................................................................................................................ 46
10.1 Reflectie op het onderzoeksresultaat en afstudeerproces.........................................................................46
10.2 Visie op het sociaal-juridische praktijkprobleem........................................................................................47
, Samenvatting
Bijna iedereen in Nederland heeft schulden in verschillende vormen. Voor de meeste
mensen zijn schulden geen probleem, maar wanneer worden schulden dan wel een
probleem en/of wanneer vormen schulden een risico op problemen? Als een huishouden
één of meerdere rekeningen niet op tijd heeft kunnen betalen maar op financieel-
zelfstandige wijze het probleem nog op zou kunnen lossen, is er sprake van een risicovolle
schuldsituatie. Indien huishoudens zo diep in de schulden zitten dat ze hun situatie niet meer
zelfstandig op kunnen lossen, is er sprake van een problematische schuldsituatie. Wanneer
het bedrag dat in 3 jaar (36 maanden) kan worden afgelost lager is dan de totale
schuldenlast, is er redelijkerwijs sprake van een problematische schuldsituatie. Maar ook
schulden die kunnen leiden tot grote problemen vormen een problematische schuldsituatie.
Echter, slechts indien er sprake is van een problematische schuldsituatie, komt het
huishouden in aanmerking voor een schuldhulpverlening waarbij de resterende schuldenlast
na een 3 jaar durende traject zal worden kwijtgescholden.
In Nederland is de schuldenproblematiek in de afgelopen jaren verergerd en ook de aard van
de schulden is veranderd. Het grootste deel van deze huishoudens zijn onzichtbare
schuldenaren en ontstaan schulden zelden als gevolg van één oorzaak. Schulden ontstaan
door vier clusters van oorzaken: gebeurtenissen, gedrag, persoon en omgeving. Het feit dat
problematische schulden blijven bestaan heeft allerlei (maatschappelijke) gevolgen.
Vroegsignalering wordt steeds vaker gezien als de oplossing om problematische schulden bij
burgers te voorkomen en betekent het in een zo vroeg mogelijk stadium in beeld brengen
van mensen met financiële problemen. Indien schulden vroegtijdig worden opgespoord, zijn
er meer mogelijkheden om deze mensen hulp te bieden. Aan het begin van de jaren
negentig komt men steeds meer tot de conclusie dat het oplossen van een (problematische)
schuldsituatie weinig zin heeft als de oorzaak niet wordt aangepakt. Dit was dan ook de
aanleiding voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (hierna: SZW) om alle
betrokken partijen te stimuleren om een integrale schuldhulpverlening op te zetten. Wat
betreft de uitvoering van vroegsignalering zijn er samenwerkingspartners die signalen
oppikken en hier melding van maken.
In België is er eveneens een toename te zien van het aantal mensen die schulden heeft. Wat
vroegsignalering en verergering van schulden hier betreft, is in het eerste Federaal Plan
Armoedebestrijding uit 2008 de nadruk gelegd op het versterken van preventie-
instrumenten. Ook in het nieuwe Vlaamse actieplan wordt dit belang aangekaart. Wie in
België hulp nodig heeft bij schulden kan terecht bij het OCMW of CAW van zijn woonplaats
en bestaan er 4 vormen van schuldhulpverlening: budgetbegeleiding, budgetbeheer,
schuldbemiddeling en collectieve schuldenregeling.
Met betrekking tot de huidige aanpak van schulden en de vroegsignalering van schulden is er
in Nederland veel aandacht voor het thema vanuit verschillende invalshoeken. Zo worden
schuldenaren in Nederland door de gemeenten in Nederland zowel interne externe
gesignaleerd en doorverwezen, en is er vaak sprake van meerdere, belangrijke
samenwerkingspartners. Door burgers met bijv. oplopende betalingsachterstanden eerder te
signaleren en op huisbezoek te gaan wordt er in Nederland al gewerkt aan het eerder
bereiken en ondersteunen van mensen met problematische schulden. Een overeenkomst die
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper KPintheGame. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
