Duidelijke en volledige samenvatting van het vak Algemene Rechtsleer gedoceerd door Frederik Peeraer (1e bach. rechten UGent). De samenvatting is gebaseerd op het boek. Geslaagd in eerste zit!
,Inhoudsopgave
Deel I. Wat is recht?....................................................................................................................................... 2
Inleiding. een moeilijke vraag...............................................................................................................................2
Titel I. Fundamentele transformaties van de mensenmaatschappij....................................................................3
Hoofdstuk 1. Jager – voedselverzamelaars (17)...............................................................................................4
Hoofdstuk 2. Chiefdoms...................................................................................................................................5
Hoofdstuk 3. Rijken..........................................................................................................................................7
Hoofdstuk 4. Moderne staten..........................................................................................................................8
Titel II. Kenmerken van recht..............................................................................................................................12
Proloog. Twee benaderingen.........................................................................................................................12
Hoofdstuk 1. Gericht op of voorvloeiend uit een normatieve ordening.......................................................13
Hoofdstuk 2. Al dan niet van institutionele oorsprong..................................................................................16
Hoofdstuk 3. Afdwingbaarheid.......................................................................................................................16
Hoofdstuk 4. Gericht op of voorvloeiend uit een ‘juiste’ ordening...............................................................20
Onderafdeling 3. Democratische stroming (76).............................................................................................28
Deel II. Functies en finaliteit van het recht.................................................................................................... 43
Titel I. Functies van het recht..............................................................................................................................44
Hoofdstuk 1. Gedragsafstemming..................................................................................................................45
Hoofdstuk 2. Besluitvorming binnen de groep..............................................................................................62
Titel II. Finaliteit van het recht............................................................................................................................64
Hoofdstuk 1. Codificatie.................................................................................................................................64
Hoofdstuk 2. Modificatie................................................................................................................................66
Deel III. Normen en hun samenhang............................................................................................................ 74
Titel I. Wat is een (rechts)norm?.........................................................................................................................74
Hoofdstuk 1. Descriptieve vs. prescriptieve normen.....................................................................................74
Hoofdstuk 2. Talige uitdrukkingen van normen.............................................................................................78
Titel II. Algemene bestanddelen van rechtsregels..............................................................................................90
Hoofdstuk 1. Normsteller...............................................................................................................................90
Hoofdstuk 2. Normbestemmeling..................................................................................................................91
Hoofdstuk 3. Voorgeschreven gedraging.......................................................................................................92
Hoofdstuk 4. Modaliteiten...........................................................................................................................104
Hoofdstuk 5. Geviseerde feitelijke situatie..................................................................................................113
Hoofdstuk 6. Concretiseringsgradaties........................................................................................................115
Titel III. De samenhang van rechtsregels: recht als systeem?..........................................................................121
Hoofdstuk 1. Recht als dogmatisch systeem................................................................................................122
Hoofdstuk 2. Recht als sociaal systeem.......................................................................................................126
Hoofdstuk 3. Recht als chaotische janboel..................................................................................................129
Hoofdstuk 4. Twee metaforen.....................................................................................................................131
1
,Deel I. Wat is recht?
Inleiding. een moeilijke vraag
1. De vraag ‘wat is recht?’: een ultieme, sluitende omschrijving is er tot op heden nog niet gevonden.
Volgens Oliver Wendell Holmes Jr: is ‘recht’ de voorspelling van wat rechters in de praktijk
doen.
Hans Kelsen: ‘dwang’ is het onderscheidingscriterium.
Hedendaagse definitie: Gerd Verschelden en Piet Taelman: ‘recht’ = ‘een geheel van
gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele voorschriften, uitgevaardigd en
gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, met het oog op een
doeltreffende, rechtszekere en rechtvaardige ordening van de maatschappij”.
2. Moeten we ons afvragen wat ‘recht’ is?
Rechters hebben als taak ‘het recht’ toe te passen – zonder begripsomschrijving: risico dat
onderzoeksresultaten verkeerd worden begrepen. Wekt verwarring op dan inzicht en zo zijn initiële
doelstelling tegenwerkt.
3. Talrijke definities overlappen gedeeltelijk, en sluiten elkaar ook soms gedeeltelijk uit.
Brian Tamanaha: recht is alles wat mensen door hun sociale praktijken identificeren en behandelen
als ‘recht’.
4. Belangrijke reden waarom juristen geen sluitende definitie kunnen geven van ‘recht’: ‘recht’ is
maatschappijafhankelijk: het hangt af van de wijze waarop een bepaalde maatschappij naar het
recht kijkt.
Een maatschappij: iets is ‘recht’ als het overeenstemt met algemene gedeelde morele
overtuigingen.
Andere: ‘recht’ alles wat in overeenstemming met een grondwet is uitgevaardigd.
Seculier recht: geen recht, aangezien dergelijk ‘recht’ duidelijk een essentieel element van recht niet
heeft begrepen.
Of: seculier recht is ook ‘recht’ maar slechts als we de visie van de seculiere maatschappij op
recht als uitgangspunt nemen.
Er is geen universeel en tijdloos criterium om uit te maken wat als ‘recht’ telt en wat niet.
Doorheen de jaren zijn er diverse vormen van recht ontstaan, als gevolg van sociale, culturele,
economische, politieke, ecologische en technologische ontwikkelingen.
Friedrich Nietzsche (14)
5. Besluit: we moeten ons niet focussen op ‘het recht’ in zijn geheel, maar op de diverse kenmerken
die ermee in verband worden gebracht. Op alle vragen: diverse antwoorden. Door aan te geven
waarom we die antwoorden geven, krijgen we een beter beeld van het recht als maatschappelijk
verschijnsel
2
, Titel I. Fundamentele transformaties van de mensenmaatschappij.
Proloog: Mensen zijn sociale wezens
6. Mensen zijn sociale dieren:
Leven en voortplanten binnen een gemeenschap.
We streven samen met anderen naar een bevrediging van onze basale behoeften (voedsel,
onderdak, veiligheid, voortplanting, betekenisvol bestaan), verlangens en neigingen
We nemen onze maatschappij waar en communiceren met behulp van taal en concepten.
o Ons leven krijgt betekenis in relatie tot anderen.
Twee soorten noodzakelijke facetten van ons bestaan:
Materiële facetten: ecologische, technologische, economische grondstoffen.
Ideële facetten: kennis, overtuigingen, waarden, concepten en gewoonten die ons gedrag
vormen en sturen.
Het samenspel van materiële en ideële facetten met sociale instituten en praktijken maakt sociale
ontwikkeling binnen een gemeenschap mogelijk.
7. Niet alle gemeenschappen zijn sociaal even complex. Hoe groter de gemeenschap: hoe groter de
organisationele structuur moet uitgewerkt worden.
Er bestaat een zekere hiërarchie binnen de gemeenschap om beslissingen te nemen en die
op een georganiseerde wijze te implementeren.
o Leiders spelen een cruciale rol.
Kleinere gemeenschappen: mogelijk dat leider rechtstreeks zeggenschap heeft over alle
leden van de gemeenschap.
Op gegeven moment: een gemeenschap bereikt een graad van sociale complexiteit: leiders zullen
met tussenpersonen moeten werken.
Raoul Naroll: groepen van meer dan 500 mensen: leiders nodig – vanaf 1000 mensen: 1 of
andere gespecialiseerde organisatie van functionarissen nodig om de orde te handhaven.
8. Elke gemeenschap neemt basisbehoeften voor haar rekening: voedsel, huisvesting, transport…
behoud van interne orde, verdediging tegen buitenstaanders.
Complexere gemeenschappen: deze taken door instituten uitgevoerd - die in functie van deze
basisbehoeften zijn georganiseerd.
In de loop der tijd: gemeenschappen zijn steeds meer bestaan uit hiërarchische en heterarchisch
georganiseerde instituten van samenwerkende gemeenschapsleden om op een gecoördineerde
wijze in die basisbehoeften te voorzien. Uitleg hiërarchie (16)
Maatschappelijke organisatie: twee vormen van specialisatie:
Horizontale: macht en bevoegdheden worden verdeeld onder functionele eenheden die elk
op hetzelfde niveau staan
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper YBK. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
