3. DARMAANDOENINGEN EN
ANEMIE
Inhoud
Hoorcolleges
Epidemiologie darmmaligniteiten
Immunologie van de darm
IBD inleiding
IBD therapie
Malabsorptie/coeliakie
Fysiologie van de bloedaanmaak en pathofysiologie van bloedarmoede
Sociale psychologie: zie schrift
Pathofysiologie van bloedarmoede (PD)
Zelfstudieopdrachten
Heterogeniteit H. pylori
Bloedarmoede, oorzaken en behandeling
Stoornissen in zout- en watertransport door de darm
Diarree met bloed en slijm
Endoscopische diagnostiek
Vaardigheidsonderwijs
Een patiënte met buikpijn en gewichtsverlies
Anemie
Uitwerkingen geneeskunde 1C1 week 4 - Judith Bus 1
,HOORCOLLEGES
Epidemiologie darmmaligniteiten
Als je kijkt naar de afgelopen jaren is er veel gepubliceerd over het colorectaal
carcinoom (CRC). Dit heeft allemaal te maken met het bevolkingsonderzoek naar
dikke darm kanker. We hebben geprobeerd de Nederlandse bevolking de afgelopen
jaren meer bewust te maken van dikke darm kanker en met name de preventie van
dikke darm kanker om de mortaliteit te reduceren.
De dikke darm begint bij de caecum, rechts in de buik waar de dunne darm in de
dikke darm komt. Dan colon ascendens, transversum, descendens naar het sigmoïd
en uiteindelijk eindigt in het rectum. Als ergens in dit traject een tumor ontstaat
spreek je van een colorectaal carcinoom.
Hoe ontstaat CRC?
We weten precies hoe CRC ontstaat en ook het voorstadium, namelijk het
adenoom.
Door een mutatie in het APC-gen (adenomatous polyposis coli) begint het
mucosa van de dikke darm te veranderen en ontstaat er een adenomateuze
poliep.
Een adenoom is een goedaardige ziekte die geen problemen geeft en geen
klachten, mits er geen tweede mutatie ontstaat.
Wanneer er nog een tweede mutatie ontstaat in het K-RAS gen (oncogen)
en het p53-gen verandert de goedaardige ziekte in een kwaadaardige ziekte,
een colorectaal carcinoom.
Als je de adenomateuze poliep verwijdert, zal er dus geen CRC ontstaan,
aangezien CRC alleen ontstaat in een adenoom.
Een adenoom is iets wat we kunnen zien en detecteren, dus als je ‘m
weghaalt kan zo’n patiënt geen dikke darm kanker ontwikkelen.
Etiologie coloncarcinomen
75% APC-gen mutatie
25% familiaire belasting
18% onbekend gen
5% HNPCC-gen
Uitwerkingen geneeskunde 1C1 week 4 - Judith Bus 2
,1% FAP
1% IBD
Bij familiaire adenomateuze polyposis (FAP) wordt de patiënt geboren met een
APC-mutatie. Kinderen ontwikkelen al op jonge leeftijd poliepen.
Het hele colon zit vol met duizenden poliepen bij deze patiënten. Als je deze poliepen
laat zitten krijgt 100% van de patiënten kanker voor zijn 40e jaar.
Dus; bij deze patiënten doen artsen vaak een colectomie (voor 40e jaar) waarbij de
hele dikke darm wordt verwijderd.
Distributie van het colorectaal carcinoom
Het CRC bevindt zich voor 70% linkszijdig (colon descendens, sigmoïd en
rectum).
De overige 30% zit in het transversum en rechter hemi colon.
Symptomen colorectaal carcinoom
Obstructie van het lumen: een CRC groeit en houdt zich niet aan de normale
structuur van de darm.
Gevolgen kunnen zijn:
- veranderd defecatiepatroon: andere frequentie, andere consistentie (bijv.
diarree; alleen diarree kan de obstructie nog passeren)
- vol gevoel, buikpijn
- volledige stop/obstructie ileus (misselijkheid, braken, hoge peristaltiek,
geen ontlasting)
Bloedverlies: CRC gaat hiermee gepaard, kan zich uiten als,
- Occult (niet zichtbaar): zich uitend als anemie (microcytair, ijzergebrek); geeft
moeheid
- Macroscopisch (zichtbaar) (melena of rood bloedverlies)
Gewichtsverlies, vermoeidheid, dyspnoe d’effort bij anemie (algemene
symptomen bij kanker)
Uitwerkingen geneeskunde 1C1 week 4 - Judith Bus 3
, Symptomen metastasen: CRC metastaseert zich meestal eerst naar de
lever, hierdoor worden de galwegen dichtgedrukt,
- bijv. icterus door levermeta’s of galwegobstructie door lokale klieren
- metastase in buikvlies; zwelling buikomvang door ascites (peritonitis
carcinomatosa)
Aanvullend onderzoek CRC – colonoscopie
Een belangrijk onderzoek bij een patiënt die je verdenkt op CRC is colonoscopie.
Dit is een slang waarmee we de darm in kijken met een camera en een lichtbron.
Met de colonoscoop kan men ook dingen weghalen, biopten nemen of bloedingen
stelpen.
Een adenomateuze poliep (eventueel gesteeld) is fragiel breekbaar slijmvlies wat
kan bloeden en ulceraties heeft, maar nog steeds is dit een goedaardige ziekte.
Vervolgens wordt de poliep verwijdert via het kanaal in de scoop. Hierbij wordt de
poliep opgevangen om te kijken of er geen sprake is van een tumor middenin de
poliep.
Sommige poliepen zijn lastiger te zien; de wat kleinere/vlakkere poliepen.
Deze worden wel eens gemist als de darm niet goed gereinigd is. Deze poliepen
komen vaak voor. Ze zijn technisch lastiger weg te halen, aangezien er een grote
kans is op perforatie.
Wanneer de poliep is ingegroeid in de spierlaag is dat een teken van kwaadaardige
cellen. Dit komt doordat goedaardige cellen niet verder dan de mucosa groeien.
Wanneer een poliep is ingegroeid in de spierlaag wordt deze niet weggehaald,
aangezien er een te grote kans is op perforatie. Hierdoor zouden de kankercellen
kunnen uitspreiden. Er wordt wel een biopt van genomen.
Stenoserend CRC zien we bij patiënten die klachten hebben. Linkszijdig komt het
meest voor en geeft eerder klachten dan
rechtszijdig (vaker microcytaire anemie
als eerste symptoom). Dit komt doordat de
ontlasting aan de linker kant al veel dikker is dan
aan de rechter kant.
Diagnostiek colorectaal carcinoom
Lichamelijk onderzoek:
- rectaal toucher: palpabele tumor, bloed aan handschoen (= aspecifiek)
- palpabele weerstand (met name linkszijdig), hepatomegalie (bij
levermetastasen), ascites (bij peritonitis carcinomatosa), pleuravocht
Labonderzoek:
Uitwerkingen geneeskunde 1C1 week 4 - Judith Bus 4
