Titel Zes psychologische stromingen en één cliënt
Auteurs Alie Weerman
Druk 5e druk (2013)
Uitgever Uitgeverij Boom/Nelissen
ISBN 978-90-24-40246-5
Student Janine Cornelissen
Studie Toegepaste Psychologie VT (2014-2015)
School Hogeschool van Amsterdam
, Samenvatting: Stromingen in de psychologie
Janine Cornelissen
2
INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk I: Verschillende visies op dezelfde problematiek ............................................................................................... 4
Paragraaf 1.1: Verschillende visies ........................................................................................................................4
Paragraaf 1.2: Verschillende visies gedemonstreerd ..............................................................................................4
Paragraaf 1.3: Toenemende integratie en het belang van de ‘persoon’ van de therapeut ......................................4
Paragraaf 1.4: Moeten we kiezen voor een bepaalde benadering? ........................................................................5
Hoofdstuk II: De problematiek van Marianne..................................................................................................................... 6
Paragraaf 2.1: Het probleem van Marianne ...........................................................................................................6
Hoofdstuk III: Psychodynamische benaderingen ................................................................................................................ 7
Paragraaf 3.1: Inleiding .........................................................................................................................................7
Paragraaf 3.2: De theorie van Freud ......................................................................................................................7
Paragraaf 3.3: Het objectrelatiemodel ...................................................................................................................9
Paragraaf 3.4: De zelfpsychologie ..........................................................................................................................9
Paragraaf 3.5: Psychodynamische therapieën ...................................................................................................... 10
Paragraaf 3.6: Neufreudianen en door Freud geïnspireerde ontwikkelingen ........................................................ 10
Paragraaf 3.7: Nieuwere ontwikkelingen ............................................................................................................. 12
Paragraaf 3.8: Psychodynamische visies op depressie .......................................................................................... 12
Paragraaf 3.9: Psychodynamische benaderingen in zorg en welzijn ..................................................................... 12
Paragraaf 3.10: Kanttekeningen .......................................................................................................................... 12
Hoofdstuk IV: Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen ......................................................................................... 14
Paragraaf 4.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 14
Paragraaf 4.2: Gedragstherapie ........................................................................................................................... 15
Paragraaf 4.3: Sociale vaardigheden .................................................................................................................... 17
Paragraaf 4.4: Het belang van motivatie .............................................................................................................. 18
Paragraaf 4.5: Cognitieve psychologie ................................................................................................................. 18
Paragraaf 4.6: Therapeutische interventies ......................................................................................................... 20
Paragraaf 4.7: Nieuwere ontwikkelingen ............................................................................................................. 21
Paragraaf 4.8: Kanttekeningen ............................................................................................................................ 22
Hoofdstuk V: Experiëntiële en cliëntgerichte benaderingen ............................................................................................. 23
Paragraaf 5.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 23
Paragraaf 5.2: Zelfontplooiing ............................................................................................................................. 23
Paragraaf 5.3: Onvoorwaardelijke acceptatie ...................................................................................................... 23
Paragraaf 5.4: Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf ................................................................. 23
Paragraaf 5.5: Positieve mogelijkheden ............................................................................................................... 24
Paragraaf 5.6: Uitgangspunten van de cliëntgerichte benadering ........................................................................ 24
Paragraaf 5.7: Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie .................................................................. 24
Paragraaf 5.8: Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen ............................................................................ 25
Paragraaf 5.9: De behoeftepiramide van Maslow ................................................................................................ 25
, Samenvatting: Stromingen in de psychologie
Janine Cornelissen
3
Paragraaf 5.10: Directievere technieken, ervaringsleren en existentiële d ilemma’s ............................................. 26
Paragraaf 5.11: Kanttekeningen .......................................................................................................................... 27
Hoofdstuk VI: Lichaamsgerichte benaderingen ................................................................................................................ 28
Paragraaf 6.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 28
Paragraaf 6.2: Lichaam als object en subject: ‘körper’ en ‘leib’ ............................................................................ 28
Paragraaf 6.3: Lichaamsgerichte therapieën ........................................................................................................ 28
Paragraaf 6.4: Ervaren en communiceren met het leib ........................................................................................ 29
Paragraaf 6.5: Uitgangspunten ............................................................................................................................ 29
Paragraaf 6.6: Werkwijze van lichaamsgerichte therapieën ................................................................................. 29
Paragraaf 6.7: Integratieve bewegingstherapie ................................................................................................... 30
Paragraaf 6.8: Therapeutische houding ............................................................................................................... 30
Paragraaf 6.9: Kanttekeningen ............................................................................................................................ 31
Hoofdstuk VII: Systeemgerichte benaderingen................................................................................................................. 32
Paragraaf 7.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 32
Paragraaf 7.2: Verschillende inspiratiebronnen van de systeembenaderingen ..................................................... 32
Paragraaf 7.3: De algemene systeemleer ............................................................................................................. 32
Paragraaf 7.4: Uitgangspunten van systeembenaderingen ................................................................................... 33
Paragraaf 7.5: De communicatietheoretische benadering .................................................................................... 34
Paragraaf 7.6: De structurele benadering ............................................................................................................ 35
Paragraaf 7.7: De intergenerationele of contextuele benadering ......................................................................... 36
Paragraaf 7.8: Contextuele therapie, therapeutische houding en interventies ..................................................... 37
Paragraaf 7.9: Verwante ontwikkelingen ............................................................................................................. 38
Paragraaf 7.10: Contextuele benadering in de hulpverlening ............................................................................... 38
Paragraaf 7.11: Netwerkbenaderingen ................................................................................................................ 39
Paragraaf 7.12: Kanttekeningen .......................................................................................................................... 39
Hoofdstuk VIII: Oplossingsgerichte en positieve psychologie ........................................................................................... 40
Paragraaf 8.1: Inleiding ....................................................................................................................................... 40
Paragraaf 8.2: Positieve psychologie ................................................................................................................... 40
Paragraaf 8.3: Oplossingsgerichte benadering ..................................................................................................... 40
Paragraaf 8.4: Uitgangspunten ............................................................................................................................ 41
Paragraaf 8.5: Ordenen, zoeken en het formuleren van doelen ........................................................................... 41
Paragraaf 8.6: Therapeutische technieken ........................................................................................................... 42
Paragraaf 8.7: Therapeutische houding ............................................................................................................... 42
Paragraaf 8.8: Kanttekeningen ............................................................................................................................ 43
, Samenvatting: Stromingen in de psychologie
Janine Cornelissen 4
HOOFDSTUK I: VERSCHILLENDE VISIES OP DEZELFDE PROBLEMATIEK
PARAGRAAF 1.1: VERSCHILLENDE VISIES
‘Het moet eruit, die onbewuste boosheid’, zei iemand eens tegen Marianne. Marianne is een vrouw van middelbare leeftijd en zij lijdt
al meer dan dertig jaar aan steeds terugkerende depressieve periodes en angsten(haar problematiek wordt in het tweede hoofdstuk
uitgebreider besproken). ‘Je durft niet boos te worden op je moeder, je bent bang voor je eigen emoties’ en ook ‘Je bent nooit echt
gezien, niemand heeft jou begrepen, waardoor je niet weet wat je voelt. Logisch dat je dan depressief wordt’ zijn verschillende dingen
die Marianne van haar vrienden en familie hoort.
Voorgaande ‘adviezen’ corresponderen met verschillende psychologische visies op de mens en zijn mogelijkheden en problemen.
Vanuit deze psychologische visies zijn verschillende therapieën en methodieken ontwikkeld. Er is dan ook een ruime keus uit veel
verschillende therapieën die in deze samenvatting besproken zullen worden.
Binnen de hulpverlening zijn er veel invalshoeken om hetzelfde probleem aan te pakken. Deze stromingen hebben elk hun eigen
verzameling verklaringen en werkwijzen. Er wordt binnen elke stroming tevens gebruik gemaakt van een aantal methodieken: dit zijn
op de praktijk gerichte uitwerkingen die je een idee geven van hoe abstracte theorieën kunnen worden toegepast in de praktijk van
de hulpverlening.
PARAGRAAF 1.2: VERSCHILLENDE VISIES GEDEMONSTREERD
Cliënten, maar ook hulpverleners, zien soms door de bomen het bos niet meer: wat is nu een geschikte aanpak? Het hoofdprobleem
van Marianne vormt depressie met angstklachten. Het feit dat de depressie als probleem centraal staat, wil niet zeggen dat de
benaderingen niet bruikbaar zijn bij andere problemen. Sommige therapeutische benaderingen zijn zelfs beter toepasbaar bij andere
problemen.
Er ontbreekt een belangrijke benadering in dit boek dat een overkoepelend model is binnen de hulpverlening, namelijk het
biopsychosociaal model. Hierbij kijkt men naar een probleem vanuit de interactie tussen biologische, psychische en sociale aspecten.
Het is daarbij geen kwestie van óf een biologische verklaring, óf een psychische óf een sociale verklaring.
PARAGRAAF 1.3: TOENEMENDE INTEGRATIE EN HET BELANG VAN DE ‘PERSOON’ VAN DE THERAPEUT
Tegenwoordig wordt er vaak op twee manieren gewerkt binnen de zorg- en dienstverlening en wel op de volgende:
1. Eclectisch: hierbij wordt het beste van de verschillende stromingen gebruikt
2. Integratief: hierbij worden verschillende elementen uit de verschillende stromingen opgenomen tot één geheel
In het boek (en deze samenvatting) worden de psychotherapieën geordend op grond van verschillende componenten van het
psychisch functioneren. De volgende componenten worden daarmee bedoeld:
1. Ontwikkelingscomponent: hoe heeft iemand zich in de loop van zijn leven ontwikkeld is hierbij een belangrijke vraag
2. Affectieve component: onze gevoelens en emoties en de manier waarop we hiermee om hebben leren gaan
3. Cognitieve component: denkprocessen en alles wat daarmee samenhangt: geheugen, waarneming en aandacht
4. Gedragscomponent: manier waarop we ons gedragen en hoe we dat geleerd hebben
5. Interpersoonlijke component: de manier waarop we omgaan met anderen, met relaties en met scheidingen
6. Systeemcomponent: dit verwijst naar de sociale systemen waarin we leven of waarin we zijn opgegroeid, zoals het gezin, de
familie en het sociale netwerk
De verschillen tussen psychotherapieën worden steeds kleiner. Zo werden psychotherapieën vaak onderscheiden in klachtgerichte en
persoonsgerichte benaderingen. Tegenwoordig wordt er uit gegaan van een balans tussen beiden therapieën: het óf-óf-denken
verandert in én-én-denken.
, Samenvatting: Stromingen in de psychologie
Janine Cornelissen 5
PARAGRAAF 1.4: MOETEN WE KIEZEN VOOR EEN BEPAALDE BENADERING?
We weten dat sommige therapieën en methodieken het goed doen bij bepaalde problemen. Ze zijn bewezen effectief, ook wel
‘evidence-based’ genoemd. Maar alle psychotherapeutische benaderingen hebben aspecten die effectief en waardevol zijn. Als iets
niet evidence-based is, wil dat niet zeggen dat het geen waardevolle of werkzame therapie is.
Therapie vinden niet in een laboratorium plaats waarbij de Taart van Lambert
cliënten uit hun gewone leven worden gehaald. Er zijn
daarom veel meer factoren van invloed dan alleen de
Algemene
behandeling. Lambert heeft de resultaten van zijn therapiefactoren
onderzoek naar de effecten van psychotherapieën 15%
schematisch weergeven in een bekend diagram: de taart 30%
Verandering door
van Lambert. In deze taart worden een aantal stukken factoren buiten de
15%
gepresenteerd die de verschillende verklaringen vormen therapie
voor effecten van psychotherapieën. Zo blijkt dat slechts 15
Placebo-effecten
procent toe te schrijven is aan de specifieke therapeutische
technieken, de rest wordt verklaar door andere zaken.
40%
Technieken
Nocross heeft opnieuw een overzicht gemaakt van een
Taart van Nocross onderzoek naar de effecten van psychotherapieën en
een nieuwe taart gemaakt: de taart van Nocross. Ook
hierin is te zien dat maar een klein deel (8 procent) van
Kenmerken van de
5% de verbetering van de cliënt toe te schrijven is aan de
8% 7% psychotherapeut
behandelmethoden. De rest aan ander zaken, zoals de
10% Interactie tussen de interactie tussen cliënt en therapeut.
therapiefactoren
Onverklaarde Tot slot is daar de groep cliënten bij wie sprake is van
variantie een ‘spontaan herstel’ of van ‘zelfherstel’. Mensen
25%
Patiënt hebben soms dusdanig veel ‘herstelkapitaal’, waardoor
45%
een behandeling niet nodig is. Onder dit herstelkapitaal
Therapeutische wordt onder andere sociale steun, inzicht, kracht,
relatie motivatie en trucs bedoeld. Zij hebben voldoende
interne en externe hulpbronnen, dat professionele
hulpverleners niet altijd nodig zijn.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper xJaninnn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.
