Raamwerk hoorcollege 1 Wetenschapsfilosofie en Methodologie; wetenschap in tijden van
‘alternatieve feiten’ en politieke correctheid
College 1: Introductie: Botsende visies op wetenschap
Communicatiewetenschap, 29 maart 2021
Dr. Piet Verhoeven
Online versie
Programma
A Botsende visies op wetenschap
1.1 Inleiding: Het huidige probleem met feiten
1.2 Twee filosofische posities t.o.v. wetenschap
1.3 Anything goes? (Is alles mogelijk?)
>> Literatuur: Dooremalen, De Regt & Schouten (2013), Introduction, pp.11-14
B De wereld verkennen met wetenschap
1.4 ‘Exploring humans’ (mensen op verkenningstocht): Hoe onderzoeken we de
wereld om ons heen?
1.5 De vijf pijlers van de wetenschappelijke methode
1.6 Overzicht van de cursus. Waarom bestuderen we dit? Waarom is dit relevant?
>> Literatuur: Watt & Van den Berg (2002). The Nature and Utility of Scientific Theory, Reader
tekst 1, pp.1-10
1
,Notebook hoorcollege 1 Wetenschapsfilosofie en Methodologie
Slide Inhoud
Nr.
1.1 Inleiding: Het huidige probleem met feiten
Aantekeningen:
Het onderscheidt tussen feiten en mythes is moeilijk.
Welke botsende visies zijn er?
Waar denk je aan als je denkt aan filosofie?
- Socrates
- Filosoferen met vrienden
- Grote vragen stellen
Vaak is filosofie vooral trainen kritisch na te denken
5 Filosofie is belangrijk bij de corona pandemie
Veel kernvragen hebben te maken met de corona crisis
Coronavirus is een issue
7 - Mediaberichten over jezelf coronavirus advies geven via facebook
Mythe
8 - Informatie gebaseerd op wetenschap
Feit
10 Het lijkt moeilijk te weten wat de feiten zijn
- Waarom is dit een probleem
- Hoe kan je feiten vaststellen?
Omdat het gaat over leven en dood
- Feiten zijn belangrijk om goede beslissingen te maken
Wetenschap als kroonjuweel van het menselijk denkvermogen
Feiten vinden bij wetenschap
11 - Natuur: griep wordt veroorzaakt door virussen, water bevriest bij 0 graden Celsius.
12 - Sociale: we leven langer dan vroeger, er zijn minder arme mensen.
13 - Technologie: zelfsturende auto’s, Robots – technologie zou niet bestaan zonder
wetenschap.
1.2 Twee filosofische posities t.o.v. wetenschap
Aantekeningen:
2 Wat moet ze doen met probleem?
- Door verschillende perspectieven/informatie/feiten te onderzoeken kan de beste
overweging gemaakt worden
8 Twee filosofische basisposities ten opzichte van de wetenschap
- Sciëntisme: wetenschap is verreweg superieur aan alle andere pogingen om kennis
te borgen: wetenschappelijke wetten bieden zekerheid.
- Scepticisme: wetenschap geeft geen zekerheid, het is gelijk aan andere vormen van
kennis, wetenschap is een geloof.
Continue debat, welke kant is de juiste
9 Sciëntisme: fan van de wetenschap
- Tijdperk van zekerheid
- Associatie met modernisme (= modern denken: rationeel-seculier (=zonder religie),
denk zelf na, gebruik alleen de rede), moderniteit
- Kennis gevonden in de wetenschap
- Fans: Dawkins, Dennett, Krauss
10 Scepticisme: methodes van de wetenschap zijn erg star, pluralistische opvatting over
rationaliteit en kennis
- Meer dan één waarheid, waarheid is ervaring en onzeker.
- Associatie met postmodernisme (=denken (cultuur) (post=na)), na modernisme:
2
, ook seculier maar individuele en emotionele expressie staat centraal
- Kennis en waarheid zijn sociale constructies die deconstructie nodig hebben
Leidt tot relativisme en nihilisme
- Fans: Feyerabend: roept op voor meer vrijheid in de wetenschap
1.3 Anything goes? (Is alles mogelijk?)
Aantekeningen:
5 Video: Hoe wordt scepticisme uitgedrukt in Lady Gaga’s ‘Anything goes’?
- Anything goes, verwijzing naar Feyerabend
- Omkering van dingen in het lied, refereert aan het ‘dumbing down’ van het
sceptisme.
8 De ruzie tussen scepticisme en sciëntisme:
- Een relativistische radicale interpretatief van filosofisch scepticisme is als een
uitslaande brand in de samenleving terechtgekomen
Alternatieve feiten
Fake news – desinformatie of misinformatie
Scepticisme in de samenleving
- Vaccineren
- Platte aarde beweging
- Klimaatverandering
10 Film: (I, Tonya) iedereen heeft zijn eigen waarheid
- Is dat waar? Does anything goes?
1.4 ‘Exploring humans’ (mensen op verkenningstocht): Hoe onderzoeken we de wereld om
ons heen?
Aantekeningen:
5 Mensen zijn onderzoekende wezens, nieuwsgierigheid definieert het menselijke
bewustzijn.
- Observaties geven bewijzen voor verklaringen
11 Onderzoek stijlen:
- Naïef onderzoek: niet geformaliseerde, niet-systematische en niet-gecontroleerde
vorm van het verzamelen en samenvatten van informatie tot naïeve theorieën.
- De wetenschappelijke methode: zeer hoog geformaliseerde, systematische en
gecontroleerde vorm vna onderzoek, ervan bewust dat observaties en
redeneringen foutgevoelig (error prone) zijn.
14 Naïef onderzoek:
- Common sense, pre-modern (geloof in een gegeven waarheid, naïef), niet-
geavanceerd (manieren van kennis van de werkelijkheid).
Manieren van komen aan kennis:
1. Vasthoudendheid (wat algemeen als waar wordt gezien)
2. Autoriteit (mensen met hoge status spreken de waarheid)
3. Redelijke mens (rede en logische consistentie zijn belangrijk)
4. Wetenschappelijke methode
Associaties aan naïef onderzoek: vooroordelen, overtuigingen, mythes.
Ook: religie, astrologie, bijgeloof, compot theorieën.
Slogan: ‘ik heb een theorie’, bedoeld als hypothese of speculatie.
15 Wetenschappelijk onderzoek:
- Verschuift de plaats van de waarheid van individuen naar groepen, door regels in te
stellen waar iedereen mee instemt.
- Wetenschappelijke methode, modern denken, analythisch-empirische benadering
Voorbeelden van wetenschappelijk onderzoek:
1. Wetenschappelijke tijdschriften
2. Empirische cyclus
3
, 3. Multi level modellen
Associaties met kiritsch-analytisch onderzoek, extern bewijs (waarnemingen)
Slogan: ‘waarheid is een objectieve werkelijkheid buiten de mens, onze ideeën veranderen
de realiteit niet’.
Video: hoe wordt de wetenschappelijke onderzoeksstijl hier benadrukt en welke
filosofische positie ten opzichte van wetenschap wordt er ingenomen in Warhols lied?
- You gotta live on science alone
- Sensitiviteit, mathematically (wiskunde)
1.5 De vijf pijlers van de wetenschappelijke methode
Aantekeningen:
3 Theorie is kern: verzameling van onderling samenhangende constructen (concepten),
definities en proposities die een systematisch beeld geven van de verschijnselen door
relaties tussen variabelen te specifiëren, met als doel de verschijnselen te verklaren en te
voorspellen
Verschil tussen naïef en wetenschappelijk:
- Ontwikkelen en testen van theorieën
- Controleren van alternatieve verklaringen
- Aard van relaties en systematische observaties
Pijlers wetenschappelijke methodes:
7 - Doel van wetenschap is het vinden ware, inhoudsrijke uitspraken, wetten of
theorieën die betrekking hebben op een bepaald domein (communicatie) van
verschijnselen.
5 1. Empirisme: niet bias observatie en testen
Wetenschap is empirisch, werkt met observeerbare bewijzen
2. Realisme:
Wetenschap gaat ervan uit dat er een onafhankelijke werkelijkheid bestaat
3. Objectiviteit:
Een wetenschappelijke theorie behoort objectief van kracht te blijven,
onafhankelijk van de overtuigingen en attitudes van de onderzoeker.
6 4. Logica:
Wetenschap gebruikt logica (methodes) om termen te formuleren, te
argumenteren
5. Kritische houding en feilbaarheid:
Wetenschappers hebben een kritische houding (critical attitude) en realiseren
zich dat feilbaar zijn (ze kunnen het fout hebben)
8 Wetenschappelijk onderzoek:
- Experimenteel en laboratoria – DE symbolen van natuurlijke en sociale wetenschap
9 Wetenschap is effectief, brengt kennis, geeft wetenschappelijk onderbouwd advies, werkt
aan oplossingen en geeft antwoorden.
1.6 Overzicht van de cursus. Waarom bestuderen we dit? Waarom is dit relevant?
Aantekeningen:
2 Filosofie betekend liefde voor wijsheid
4 Wetenschapsfilosofie: onderzoeksmethoden van de wetenschappen te analyseren
Metatheorie (= theorie over theorie)
Raamwerk hoorcollege 2 Wetenschapsfilosofie en Methodologie; wetenschap in tijden van
alternatieve feiten en politieke correctheid.
4