2020/2021
Bron: (Geboortezorg bij FAM, 2018)
Verbeteren inzet
FAM
communicatiebord
EEN ONDERZOEK NAAR HET VERBETEREN VAN DE INZET VAN HET FAM
COMMUNICATIEBORD BINNEN DE MOEDER- & KINDAFDELING IN HET ELISABETH
TWEESTEDEN ZIEKENHUIS
Naam student:
Studentnummer:
Opleiding: Hbo-verpleegkunde
Gelegenheid: Eerste gelegenheid
Onderwijsinstelling: Avans Hogeschool, ’s-Hertogenbosch
Begeleidend docent:
Beoordelend docent:
Opdrachtgever:
BPV instelling/afdeling: Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, FAM moeder- en
kindafdeling
Studenten peergroep:
Inleverdatum: 15-01-2020
,Inhoudsopgave
Inleiding........................................................................................................................................................ 3
Methode literatuurstudie.............................................................................................................................. 7
1.1 Zoekvragen.....................................................................................................................................................7
1.2 Zoektermen.....................................................................................................................................................7
1.3 Methodische en inhoudelijke in- en exclusiecriteria.......................................................................................8
1.4 Databanken....................................................................................................................................................9
1.5 Zoekstrategie..................................................................................................................................................9
2. Methode praktijkonderzoek..................................................................................................................... 13
2.1 Onderzoeksmethode.....................................................................................................................................13
2.2 Setting en onderzoekspopulatie...................................................................................................................13
2.3 Dataverzameling..........................................................................................................................................14
2.4 Data-analyse.................................................................................................................................................16
2.5 Ethische aspecten.........................................................................................................................................16
2.6 Kwaliteitseisen..............................................................................................................................................17
2.7 Tijdsplanning.................................................................................................................................................17
Bibliografie.................................................................................................................................................. 20
Bijlage 1 FAM communicatieborden............................................................................................................. 24
FAM communicatiebord ‘gezonde zuigeling’.....................................................................................................24
FAM communicatiebord ‘Zieke neonaat’...........................................................................................................25
FAM communicatiebord ‘Tweeling’....................................................................................................................26
Bijlage 2 Open Space methode..................................................................................................................... 27
Bijlage 3 Geeltjes methode; sterke punten................................................................................................... 28
Bijlage 4 Geeltjes methode; verbeterpunten................................................................................................29
Bijlage 5 Projectcontract.............................................................................................................................. 31
2
Verbeteren inzet FAM communicatiebord – Angela Kraaij
,Inleiding
Kijkend naar de afgelopen vijf jaar worden er jaarlijks gemiddeld 170.215 levende kinderen
geboren (CBS, 2020). De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in 2019 in Nederland hun
eerste kind kregen is dertig jaar. De afgelopen jaren is deze leeftijd gestegen, tien jaar
geleden kregen vrouwen hun eerste kind gemiddeld namelijk op 29-jarige leeftijd
(Nederlands Jeugd Instituut, 2020).
De geboorte van een baby is een natuurlijk, fysiologisch fenomeen en een uniek moment
met enorm veel betekenis voor moeder, kind en familie die wachten op de komst van de
pasgeborene (Moreira et al., 2013, p. 1129). In 2019 beviel 72,9% van de zwangere vrouwen
in het ziekenhuis, volgens het onderzoek van Volksgezondheid en Zorg (2021). Wanneer de
zwangere vrouw bevallen is van een baby, wordt deze pasgeboren of neonaat genoemd
totdat de baby ouder is dan één maand (“Levensfasen Babytijd”, z.d.). De afdeling die zich
bekommert om deze pasgeborenen heet neonatologie en dit betekent letterlijk ‘de zorg voor
nieuwgeborenen’ (Albert Schweitzer Ziekenhuis, 2020). Hier ligt de focus op het behandelen
van zieke en/of vroeggeboren zuigelingen.
Het betrekken van ouders bij de neonatale zorg wordt beschouwd als één van de
belangrijkste factoren in relatie tot de patiënttevredenheid. Om neonatale zorg te kunnen
bieden wordt er tegenwoordig vaak zorg geboden middels Family Centered Care (FCC). FCC
wordt ook wel gezinsgerichte zorg genoemd of Family Integrated Care (FIC). FCC
onderscheidt zich van de standaard neonatale zorg, door de focus te leggen op het
betrekken van de familie bij de behandeling en verzorging van de neonaat (Papamichael,
Loannou, & Talias, 2018, p. 1). Een variant van gezinsgerichte zorg is ‘Family Integrated
Care’.
Family Centered Care richt zich op het gezin, en staat voor het aansluiten van zorg bij
de wensen en behoeften van het gezin. Family Integrated Care lijkt zich meer te
richten op ouders, en staat voor het betrekken/includeren van ouders in de zorg.
Aandacht voor psychosociale zorg komt in Family Integrated Care sterker naar voren
(Willemen, 2018).
Het begrip Family Centered & Integrated Care (FC&IC) is een overkoepelende term welke
gebruikt kan worden om beide begrippen te koppelen. Na implementatie van een FC&IC-
programma in de neonatale zorg, neemt de gemiddelde tevredenheidsscore toe (Bastani,
Abadi, & Haghani, 2015). De betrokkenheid van ouders bij de zorg voor hun kinderen
betekent veel voor ouders, verpleegkundigen en artsen (De Melo, Ferreira, de Lima, & de
Mello, 2014, p. 435) en wordt zelfs gezien als één van de hoekstenen binnen de pediatrische
praktijk (Phiri, Chimwaza, & Phiri, 2020, p. 1). De intensieve betrokkenheid van de ouders bij
de zorgverlening resulteert in een kortere verblijfsduur van de neonaten in het ziekenhuis.
Daarnaast verbetert dit het welzijn van de baby en versterkt het de band tussen ouders en
kind. Uiteindelijk zorgt het voor meer tevredenheid en minder stress bij de ouders. De
tevredenheid wordt vergroot door duidelijke communicatie over de status van de
pasgeborene. Ook een goede verstandhouding met de zorgverleners speelt hierin een rol
(Sarin & Maria, 2019, p. 2). De beste resultaten worden behaald wanneer er naast een
duidelijke communicatie ook aandacht geschonken wordt aan het actief betrekken van de
3
Verbeteren inzet FAM communicatiebord – Angela Kraaij
, familie bij de emotionele, sociale en ontwikkelingsbehoeften van het kind (Hernández,
Rubio-Grillo, & Lovera, 2016a, p. 106). Om actieve deelname van ouders te bevorderen,
moeten professionals hun communicatie aanpassen aan de aanwezigheid van ouders.
Ondersteuning van ouders bij de verzorging en de behandeling van de pasgeborene
bevordert het vermogen van ouders om observaties te delen en vragen te stellen (Van Oort
et al., 2019). Wanneer verpleegkundigen en doktoren in het ziekenhuis de zorg voor een
kind overnemen, verliezen ouders het gevoel voor controle rondom de zorg voor hun kind.
Op dit punt komt het concept van FC&IC naar voren. Verpleegkundigen delen hierbij de zorg
voor het kind, samen met het gezin (Kurtulus, Yildiz, Korucu, & Ozyazicioglu, 2018, p. 1071).
Bovendien zijn ziekenhuispatiënten vaak niet in staat om de leden van het artsenteam
correct te identificeren. Het identificeren van zorgverleners is een essentieel onderdeel van
de ontwikkeling van de relatie tussen patiënt en zorgverlener (Wahlberg, Lambirth, &
Gardner, 2019). In de afgelopen jaren hebben gezondheidsorganisaties de voordelen
ontdekt van samenwerking tussen medische teamleden en familie voor gekwalificeerde zorg
(Ramezani, Shirazi, Sarvestani, & Moattari, 2014, p. 273). Patiënttevredenheid is een
belangrijke kwaliteitsindicator in de gezondheidszorg geworden. “Patiënttevredenheid is
gebaseerd op de verwachtingen van de patiënt ten aanzien van de zorg en of aan die
verwachtingen is voldaan” (Valentijn, 2019). De meningen van patiënten weerspiegelen de
persoonlijke voorkeuren, verwachtingen en ervaringen met de ontvangen zorg (Dall’Oglio et
al., 2018, p. 2).
Het is aangetoond dat visuele hulpmiddelen het gemakkelijker maken voor patiënten om
zorgverleners te identificeren. Daarnaast verbetert dit de algehele tevredenheid van de
patiënt tijdens een ziekenhuisopname (Wahlberg, Lambirth, & Gardner, 2019). Om FC&IC
neer te zetten blijkt uit het onderzoek van Hérnandez, Rubio-Grillo en Lovera (2016b, p. 104)
dat er verschillende voorlichtingsstrategieën gebruikt kunnen worden om zorgprofessionals
en familieleden voor te lichten. Het blijkt uit dit onderzoek dat alleen voorlichting geven al
kan leiden tot positieve veranderingen.
Naast het geven van voorlichting zijn er nog meer voorlichtingsstrategieën. Het gebruik van
gezichtskaarten voor zorgverleners verbetert het vermogen van de ziekenhuispatiënten om
hun behandelend arts en overige zorgverleners te identificeren. Het gecombineerde gebruik
van gezichtskaarten en whiteboards kan aanvullende voordelen opleveren ten opzichte van
de patiënttevredenheid (Wahlberg, Lambirth, & Gardner, 2019). Hoewel whiteboards de
communicatie van persoon tot persoon niet kunnen vervangen, is het gebruik van de borden
als een brug om de communicatie tussen de zorgverlener en familie te vergemakkelijken
veelbelovend. Dit is met name veelbelovend wat betreft de betrokkenheid van patiënten en
gezinnen bij hun zorg. Bovendien kunnen whiteboards de kennis van patiënten verbeteren,
evenals het vermogen om de arts, de opnamedoelen en de ontslagdatum te identificeren.
Whiteboards kunnen ook de gedeelde besluitvorming verbeteren (Cholli et al., 2016, p. 428).
In het Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis (ETZ) op locatie ETZ Elisabeth bevindt zich de
moeder- en kindafdeling van FAM. De afkorting FAM staat voor familie en is bewust gekozen
vanwege de visie op zorg binnen de geboortezorg en pediatrie. Binnen FAM wordt zorg
verleend vanuit de visie ‘Family Centered and Integrated Care’ wat hetzelfde betekent als
FCC en gezinsgerichte zorg. Het draait daarbij niet alleen om de patiënt of cliënt, maar de
gehele familie en andere dierbaren zijn belangrijk (Fam, 2018b). Op de FAM moeder- en
4
Verbeteren inzet FAM communicatiebord – Angela Kraaij
