Verplichte literatuur minor Dood en letsel DEEL II
College 12 – (Alternatieve) geschiloplossing in letselschadezaken
C.J.M. Klaassen, 'Enkele observaties over geschilbeslechting in “een kleine wereld”', AV&S 2014/22,
(te raadplegen via; Rechtsorde.nl, Kluwer Navigator)
ADR= arbitrage, bindend advies en mediation
Verzekeringsgeschillen: geschillen waarbij een verzekeraar is betrokken.
Arbitrage= particuliere rechtszaak, buiten de gewone rechter om
Ook buiten de overheidsrechter om zijn verzekeraars regelmatig betrokken bij geschilbeslechtings-
procedures. Van de zijde van aansprakelijkheidsverzekeraars lijkt hiernaast sprake te zijn van een
toenemende belangstelling voor de inzet van mediation om tot een oplossing van geschillen te
komen, in het bijzonder bij personenschade.
Algemene bevindingen en kanttekeningen betreffende ADR in verzekeringsgeschillen
Vertrouwelijkheid en publicatie van uitspraken
Meer in het algemeen wordt wel als een nadeel verbonden aan arbitrage en bindend advies
beschouwd dat vanwege de niet openbaarheid hiervan en het in beginsel hiervoor kenmerkende
vertrouwelijke karakter, met deze vormen van geschilbeslechting geen bijdrage wordt geleverd aan
de rechtsontwikkeling. Zijn veelal zaken zijn van meer principiële aard en kwesties betreffen die niet
alleen in het kader van de voorliggende zaak van betekenis zijn, maar ook daarbuiten.
Vervolgens bepaalt art. 55 lid 2 dat het NAI bevoegd is het vonnis zonder vermelding van de namen
van partijen en met weglating van verdere gegevens welke de identiteit van partijen zouden kunnen
openbaren, te laten publiceren, tenzij een partij binnen een maand na ontvangst van het vonnis
schriftelijk bij de administrateur daartegen bezwaar heeft gemaakt.
Invloed op de persoon van de geschilbeslechter en de procedure
De mogelijkheid invloed uit te oefenen op de persoon van de arbiter of bindend adviseur en aldus te
waarborgen dat het geschil wordt beslecht door een ter zake deskundige, wordt als een belangrijk
voordeel van arbitrage of bindend advies boven de procedure bij de overheidsrechter gezien. Van
diverse zijden is benadrukt dat voor het beslechten van verzekeringsgeschillen bijzondere
deskundigheid is vereist, zowel wat betreft het verzekeringsrecht als wat betreft de gebruiken in de
branche. Bij de gewone rechter ontbreekt dergelijke specifieke kennis meestal.
Een ander voordeel is dat de omstandigheid dat partijen bij arbitrage of bindend advies er zeker van
kunnen zijn dat er desgewenst een mondelinge behandeling van het geschil plaatsvindt. Een
mondelinge behandeling kan een belangrijke toegevoegde waarde hebben wat betreft de
informatievoorziening richting de geschilbeslechter. Tevens kan een mondelinge behandeling
mogelijk bewerkstelligen dat (alsnog) misverstanden tussen partijen tot klaarheid worden gebracht
en zij (weer) met elkaar in gesprek geraken, waardoor een ambiance kan ontstaan waarin een
minnelijke schikking (alsnog) binnen bereik kan liggen.
Bewuster gebruik van de ‘’toolbox’’
Het verdient overweging om, meer dan thans blijkbaar in de regel het geval is, op dit punt
dossieroverstijgend beleid te voeren, althans meer aandacht te besteden aan de vraag wat in een
bepaalde zaak de meest passende wijze van geschiloplossing of -beslechting is. Men zou ook
flexibeler en creatiever kunnen omspringen met de verschillende mogelijkheden. Er behoeft immers
niet per definitie een “of-of-keuze” te worden gemaakt tussen bijvoorbeeld geschilbeslechting door
de overheidsrechter of mediation. Mengvormen zijn alleszins denkbaar.
Arbitrage
Een kleine, ‘’wilde’’ wereld
Opmerkelijk is dat arbitrages in verzekeringsland, buiten de CAR-arbitrages bij de RvA, in de regel
niet langs institutionele weg plegen te geschieden. Het NAI (Nederlands Arbitrage Instituut) wordt
1
, weinig ingeschakeld in verzekeringszaken. Daar waar wordt gekozen voor arbitrage, blijkt dit vrijwel
steeds een zogenoemde “wilde arbitrage” te betreffen. Ter verklaring hiervan wordt met name
opgemerkt dat, in de “small world” van het verzekeringsrecht, partijen of hun raadslieden zelf de
deskundigen wel weten te vinden en als arbiter weten aan te zoeken en het bewandelen van de
institutionele weg alleen maar omslachtig is en voor extra kosten zorgt. Dit is in die zin opmerkelijk,
omdat anderzijds door diverse ervaringsdeskundigen een kritische noot wordt geplaatst bij de
problemen die – mede door voormelde “small world” – kunnen ontstaan en blijkbaar met enige
regelmaat ook daadwerkelijk ontstaan rond de benoeming van door de betrokken partijen
onpartijdig geachte arbiters en wordt opgemerkt dat de aanwezigheid van een arbitragereglement,
zoals instituten dat plegen te hanteren, een patstelling rond de benoeming alsook rond andere
kwesties waarover gaande de rit debat kan ontstaan, zou voorkomen.
Het NAI neemt bij de benoeming van arbiters, althans op dit moment, in belangrijke mate het
voortouw (tenzij partijen anders zijn overeengekomen). In beginsel wordt door het NAI immers de
zogenoemde “lijstprocedure” gehanteerd.
Arbitrage ook voor consumenten?
Anders dan voor nationale en internationale verzekeringsgeschillen tussen professionele partijen, is
arbitrage voor geschillen tussen consumenten en verzekeraars geen wenkend perspectief. De
laagdrempelige en goedkope gang naar het Kifid past daarvoor beter als alternatief voor de
overheidsrechter. In de herziene Arbitragewet wordt een arbitraal beding in
consumentenovereenkomsten op de zogenoemde zwarte lijst van art. 6:236 onder n BW geplaatst.
Dit betekent dat een dergelijk beding vernietigbaar is. Kortom: een forumkeuzebeding of een
bindend adviesbeding zijn thans als vernietigbaar op de zwarte lijst geplaatst, een arbitragebeding
niet. Evenmin staat een arbitragebeding op de grijze lijst van art. 6:236 BW, op grond waarvan dit
vermoed zou worden onredelijk bezwarend en deswege vernietigbaar te zijn. Door de
Adviescommissie voor burgerlijk procesrecht is opgemerkt dat plaatsing op de zwarte lijst vanuit
oogpunt van consumentenbescherming weliswaar begrijpelijk is, maar ogenschijnlijk niet geheel
strookt met het feit dat de wetgever arbitrage juist verder wil stimuleren.
Hoe verder?
Uitgaande van de kennelijk onder verzekeringsdeskundigen breder levende gedachte, dat het
overweging verdient om bij verzekeringsgeschillen tussen althans professionele partijen vaker dan
thans gebruik te maken van arbitrage, rijst de vraag hoe dit te bereiken. Immers, geschilbeslechting
door middel van arbitrage dient ofwel vooraf, voordat er sprake was van enig geschil,
overeengekomen te zijn – door middel van een zogenoemd arbitraal beding – ofwel
overeengekomen te worden nadat een geschil is gerezen – het zogenoemde arbitraal compromis –
zie art. 1020 lid 1 en 2 Rv.
Aan de wijze waarop gebondenheid aan arbitrage door alle bij een verzekeringsgeschil betrokken
partijen kan worden gerealiseerd, kleeft niettemin nog een (extra) probleem indien het, zoals vaak
voorkomt, een geschil betreft waarbij meerdere partijen zijn betrokken, die niet allen partij waren bij
de verzekeringsovereenkomst.
In de overeenkomst tussen verzekeraar en verzekerde zou dan een derdenbeding kunnen worden
opgenomen, waarna na de aanvaarding hiervan door de gelaedeerde, nadat een geschil is gerezen,
een driepartijenovereenkomst tot stand zou komen.
Bindend advies
Wat betreft het bindend advies, komen in zijn algemeenheid deels dezelfde aandachtspunten naar
voren als opgeworpen bij arbitrage. Meer specifieke hieronder:
Kifid
Over het Kifid wordt in het algemeen positief geoordeeld. Het Kifid vervult duidelijk een nuttige
functie ten opzichte van vooral consumenten, vanwege de laagdrempelige toegang. Ook kritische
noten. Onder andere dat het Kifid in bepaalde opzichten meer een voorbeeld zou dienen te nemen
2
