Hoofdstuk 1 – Ambitieuze dood en ellendig einde (65 – 68)
Stoïsch streven.
Het motief was niet de mogelijke betrokkenheid van Seneca bij het complot,
maar pure moordlust waarvan nu ook Nero’s oude tutor het slachtoffer werd.
Enkel een briefwisseling was voor Nero genoeg om te geloven dat Seneca bij het
complot betrokken was.
Seneca pleegde een ‘vrijwillige dood’, in de manier hoe hij dat deed leek het op
de vrijwillige dood van Socrates (zie boek). Seneca’s vrouw beloofde eeuwige
trouw door Seneca in de dood te volgen. Seneca stierf uiteindelijk met dezelfde
handelingen als Socrates, omringt door vrienden ging hij de dood te gemoed.
Artistiek sterven.
Nero zijn dood was heel anders.
Het idee dat een mens zich onder invloed van zijn levenservaringen ten goede of
ten kwade ontwikkelt, past niet in het antieke mensbeeld. In zijn laatste
levensdagen maakte hij een te meer duidelijk dat hij een onwaardig vorst was. Hij
had plannen om onder zijn lot uit te komen maar gaf deze al snel op omdat hij
dacht dat hij al gelyncht zou zijn voordat hij het Forum bereikte. In de laatste
dagen liet iedereen hem in de steek, zelfs zijn wachters. Enkele die bij hem
blijven waren vier ex-slaven. Hier zie je een verschil met Seneca die tot op het
laatste omringt werd door vrienden. Met een van de ex-slaven die Nero tot het
laatste naast bleef was hij een formeel huwelijk aangegaan.
Onderweg naar een voorstadvilla van een van de ex-slaven was iedereen naar
Nero op zoek. Uiteindelijk had zelfs Nero hulp nodig bij zijn vrijwillige dood, een
teken van zwakte.
Later is hij uit schande niet erkend in de familie en is zijn naam uit de officiële
inscripties weggebeiteld.
Bekroning en afgang.
In beginsel had de antieke mens het recht over het eigen leven te beschikken.
Vandaar de ‘gewilde dood’. Maar gebrek aan vastberadenheid in het aanzicht van
het einde, zelfgekozen of opgelegd, leverde dodelijk reputatieschade op.
De antieke wereld was in hoge mate een schaamtemaatschappij. In zo’n
maatschappij laten mensen zich leiden door wat andere van hen (kunnen)
denken.
Seneca bekroonde in zijn laatste uren zijn status van stoïsche wijze. Nero
daarentegen onderstreepte door zijn laffe gedrag zijn gebrek aan waardigheid.
Zijn infame levenseinde maakte de afgang van een tiran compleet.
Seneca won het postuum dan ook glansrijk van de tiran die hem tot zelfdoding
had gedwongen.
,Hoofdstuk 2 – provinciaal en prins (tot 41)
In de schaduw van de burgeroorlog.
Opleiding welsprekendheid: leren redeneren maar ook nadenken over kwesties
wanneer iets rechtvaardig is (zoals tirannicide). Seneca had deze opleiding ook
genoten.
Het toevoegsel Caesar aan de familienaam van het Julische geslacht kreeg meer
en meer de functie van titel, wat zonneklaar bleek toen er met Nero een einde
kwam aan de dynastie van het Julisch-Claudische huis en de opvolgers zich
onbeschroomd Caesar noemden. Een familie(bij)naam werd dus een titel, die
voortleeft in de verschillende uitspraken van Caesar als keizer en tsaar.
Augustus presenteerde zich als eerste als de nieuwe Caesar.
Princeps senatus: had het voorrecht om als eerste van de senaat zijn mening te
geven over het voorstel dat aan de orde was.
Princeps civitatis: princeps van de burgerij.
Toen Seneca geboren werd (Zuid-Spanje) was Augustus zijn rijk al een generatie
een vanzelfsprekendheid, er heerste al tientallen jaren orde en rust. De laatste
keer dat Zuid-Spanje het strijdtoneel was geweest was 45 v.Chr. in de
zogenaamde Spaanse Oorlog van Caesar.
Remigratie naar Rome.
Seneca’s vader de algehele oorlogsvernietiging meegemaakt. Aan welke kant de
familie stond is onbekend. Waarschijnlijk waaide ze met alle winden mee. Dit
pragmatische opportunisme werd door de meeste rijke families beoefend. De
burgeroorlog na de dood van Caesar sloeg niet over naar Spanje. Tien jaar later
ging Seneca de Oudere naar Rome om zijn opleiding af te ronden. Toen Seneca
aan kwam zat Augustus stevig in het zadel in Rome, vijf jaar later zou hij Marcus
Antonius verslaan. Ook van deze eindstrijd merkte Spanje niks.
Vooraanstaande Romeinen die naar (zoals voorvader Seneca) naar Spanje
trokken, hielden altijd innige contacten met de streek van herkomst. Hier lag
immers de basis, de familiegoederen.
Seneca senior trouwde met Helvia, een vrouw met aanzien. Vader Seneca
bekleedde geen politieke ambt en genoot van zijn vrijheid, hij zag retorica als
hobby. Uiteindelijk liet hij zijn vrouw in Spanje de landgoederen beheren om met
zijn drie zoons mee te reizen naar Rome om hen te ondersteunen.
Seneca junior kreeg veel zorg van zijn tante, vanwege zijn broze gesteldheid.
Seneca gebruikt zijn gezondheid vaak als excuses. Hierdoor was hij wel erg
geïnteresseerd in de heelkunde. Hij vergeleek de heelkunde vaak met de filosofie.
Onder het bewind van Tiberius kwamen Seneca en zijn broer niet echt aan hun
loopbaan toe. Na de dood van Tiberius kwamen ze in aanmerking voor de
ambten. Ze konden richting de provincies om toezicht te houden maar het schijnt
dat Seneca in Rome is gebleven om hand- en spandiensten te verrichten voor en
van twee consuls. Uiteindelijk kwam hij in de senaat terecht. Nieuwe kansen
kwamen op het pad toen Tiberius overleed.
Alweer een prinsje.
Nero heeft het rare gedrag niet van een vreemde als je naar zijn vader kijkt. Zijn
vader sterft wanneer Nero drie jaar is, dit versterkt de band met zijn moeder.
Nero verloochende nooit zijn vaderlijke wortels, hij was er zelfs mee bezig hun
naam te zuiveren. Nero verafgoodde zijn moeder maar leed ook onder haar
, dominantie. Hij ondernam een culturele reis naar Griekenland, zoals Seneca nooit
gedaan had, hij koesterde de liefde voor de Griekse cultuur.
Valse start.
Met Caligula leek een nieuwe tijdperk aan de treden. Maar ook na zijn
veelbelovende start ontpopte zich een wispelturige tiran die de ene zelfdoding na
de andere de deur uit deed.
Seneca moest zichzelf opwerken en hij probeerde hiervoor zijn retorische gaven
te laten schitteren. Zijn stijl was geheel anders dan zijn grote voorbeeld Cicero.
Zijn zinnen waren korter, puntiger en spannender hierdoor werden de luisteraars
bij de les gehouden.
Tendentieus troosten.
Seneca gaf het spreken in het openbaar op om aan het misgenoegen van
Caligula te ontkomen. Hij nam zijn toevlucht tot publicitaire bezigheden.
Voornamelijk in een troostschrift over het leven en sterven, dit troostschrift sprak
het publiek erg aan.
Hij sprak over het leven volgens de natuur. Daarnaast haalt hij het Romeinse
verleden erbij om aan te tonen dat sommige personen veel erger hebben
geleden, dat moet een schrale troost zijn. Het gaat er bij Seneca voornamelijk om
dat het publiek moet genieten van retorische-filosofische hoogstandjes. Je moet
je neerleggen bij het streven van een geliefde want wie weer wat voor ongeluk
hem/haar had kunnen treffen in de toekomst.
Niet voor niks paste Seneca nog twee keer een troostschrift toe. In deze
troostschriften personaliseerde hij graag, ook in zijn andere brieven komt dit naar
voren.
Als de pietas mij niet misleidt.
In deze jaren stierf ook zijn vader. Seneca senior heeft de eerste decennia het
leven van zijn drie zoons bepaald. Terwijl Nero niet kon loskomen van zijn
moeder, leed Seneca aan een sterke vaderbinding. Het schijnt dat Seneca in deze
periode getrouwd was maar met wie is onbekend.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper shannon-xxx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.