Aantekeningen van de hoorcolleges van deeltentamen 2 van het vak Genen en Cellen van de studie gezondheidswetenschappen. Het document bevat veel handige afbeeldingen die ook in de colleges zijn gebruikt!
Deel 2 aantekeningen genen en cellen
HC 9 hoofdstuk 9 signaaltransductie cellen
Celniveau: stresssignalen, impulsen, aanwezigheid nutriënten
In weefsel: gecoördineerd functioneren, opbouw en afbraak (vernieuwing cellen, apoptose)→
cellen moeten allemaal dezelfde functies uitoefenen
Respons aanwezigheid glucose
Aanwezigheid nutriënten in bloedbaan→ afgifte insuline eilandjes van lagerhand in
alvleesklier→ opname glucose gestimuleerd→ cellen beseffen zo dat er glucose aanwezig is
Uitwisseling van signalen
Autocrien: cel maakt signaalmolecuul, en reageert hier zelf ook op→ signaal opgevangen
door receptor en kan hierop reageren→ invloed celgroei/deling en cel dichtheid
Parcrien: 1 cel geeft signalen af, receptor bind signaalmolecuul→ synaps in neuronen,
cytokinen en macrofagen
Endocrien: 1 cel geeft signaal→ via bloedbaan naar andere cel, hormonen via
bloedcirculatie→ binden receptor en leiden tot signalering via signaaltransductie route
Intercellulair: via gap junctions → bijv. in hartcellen of spieren via diffusie (cAMP, Ca)
Cell- cell contact: via membraangebonden liganden en receptoren: t cellen en groeiende
neuronen
1
,Uitwisseling van signalen
5 klassen
1. Directe intercellulaire uitwisseling
– signalen in hartcellen en andere spieren
2. Direct contact van cel tot cel
– via receptoren (T- cellen, neuronen)
3. Autocrien
– signaal via eigen receptor (groei en cel dichtheid)
4. Paracrien
– via receptor en signaal molecuul (synaps in neuronen, cytokinen en
macrofagen)
5. Endocrien
– via receptor en hormoon in circulatie (op afstand)
Respons op signalling: 3 stappen
1. Receptor activatie (ontvangen)
2. Signaaltransductie → overdracht naar plaats respons (doorgeven)
3. Cellulaire respons → reactie op signaal
– Enzymactivatie, structuurverandering cel, transcriptieregulatie
Stap 1: receptor en ligand
Ligand is het signaalmolecuul dat de receptor activeert
Receptoren binden de signaalmoleculen
– membraaneiwitten
– intracellulaire receptoren
Signaalmolecuul: ligand van de receptor
– bindt specifiek en niet covalent
– induceert conformatieverandering
Activeren van de receptor
– sterkte van binding afhankelijk van de affiniteit
Kd
Bepaalt bij welke concentratie een signaal tot respons leidt.
Receptor inactief→ signaalmolecuul→ conformatie verandering → activatie
2
,Receptoren
Membraangebonden
→ receptor domein op het celoppervlak
1. Enzymatisch actief
• Intracellulair domein heeft enzymatische activiteit
• Meestal kinase activiteit
2. G-protein-coupled Receptors
3. Ligand-gated Ion channels
Intracellulaire receptoren in cytosol
• Signaalmolecuul passeert membraan, spontaan of via transporter
Enzymatische regulatie
• Activatie door binden phosphaat groep
– phosphorylatie
– kinase activiteit van kinases
– geeft energie van ATP aan receptor
• De-activatie door weghalen van phosphaat groep
– de-phosphorylatie
– phosphatase activiteit van phosphatases
3
,4
,4 intracellulaire receptoren
• Signaal passeert membraan
– Hormonen zoals Oestrogeen (klein, membraan oplosbaar)
• Bindt aan intracellulaire receptor
– vaak gevolgd door dimerisatie (eiwit dat uit 2 subunits bestaat) homodimeer
en heterodimeer
gaat naar nucleus
Transcriptie Regulator
• Gen expressie gereguleerd
(zie ook glucocorticoid voorbeeld uit hfst 12)
,Nucleotiden ATP en GTP
• ATP is energiebron voor metabole enzymatische reacties
– bron van phosphaat bij signaal transductie door kinases
– bron van cAMP bij GPCR routes
– GTP is energiebron in specifieke gevallen
– Ribosomen
• Rol GTP in signaal transductie
– Activatie: binding en/of Phosphaatgroep overdracht (energie)
6
,GPCRs zijn belangrijk voor medicijn targets
27% FDA goedgekeurde medicijnen bindt aan een GPCR
Farmaceutische bedrijven screen chemische verbindingen voor binding aan CPCRs
7
,Second messengers van GPCRs
• GPCRs binden “first messenger” → ligand van receptor
• leidt tot aanmaak “second messengers”
– cAMP kan aan eiwitten binden
– diacylglycerol en inositol-triphosphaat (IP3)
– Ca2+
GPCR en cAMP
Protein Kinase A en glycogeen
Wanneer er geen glucose aanwezig is gebruikt het glycogeen
Door cAMP geactiveerd PKA phosphoryleert :
1. Enzym Glycogeen Phosphorylase
→ activatie glycogeen afbraak
2. Enzym Glycogeen synthase
→ inhibitie glycogen synthese
Cellulaire respons op activatie door adrenaline
8
, 2nd messengers werken tijdelijk en kort
Door cAMP geactiveerd PKA phosphoryleert :
1. Enzym Glycogeen Phosphorylase
→ activatie glycogeen afbraak
2. Enzym Glycogeen synthase
→ inhibitie glycogen synthese
cAMP is niet de enige 2nd messenger
• diacylglycerol (DAG) en inositol triphosphaat (IP3) veranderen Ca2+ levels
• via GPCR
• Ca2+ zelf ook 2nd messenger
Hormonale signaling routes
• hormonen geproduceerd door endocriene klieren
• werken op afstand, circulatie door bloedbaan
• Respons afhankelijk van celtype
→ type en concentratie receptoren
→ type effector eiwitten (cellulaire respons)
• Verschil door verschil in genregulatie
• Proteoom aangepast aan celtype en celfunctie
• genoom elke cel hetzelfde
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Anouk152. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
