In deze samenvatting (Nectar hoofdstuk 16: Systeem aarde en de mens , vwo 5) staat alles wat je moet weten over hoe het systeem aarde werkt in combinatie met de mens. In deze samenvatting staat alle noodzakelijke informatie. Veel succes met leren!
BIO H16 SYSTEEM AARDE EN DE
MENS
16.1 KOOLSTOFKRINGLOOP EN KLIMAAT
FOTOSYNTHESE: HET STARTSCHOT
Na het ontstaan van de eerste eencellige autotrofe organismen CO2 ging naar oceanen: waar
fotosynthese en omzetting naar CaCO3 plaatsvond afname CO2 temperatuurdaling
Na ijstijd kwam opwarming en uiteenvalling van Pangea systeem Aarde: met variatie aan
levensvormen, verbonden door complexe voedselwebben en ecosystemen
KOOLSTOFVOORRADEN
Enorme hoeveelheden koolstof in organische stoffen liggen vast in bodemvoorraden: sinks;
vooral fossiele brandstoffen
Grote sinks:
- Permafrostgebieden (rond de noordpool): organisch materiaal
- Atlantische Oceaan & Zuidelijke IJszee: afgestorven plankton
- Kalkgesteenten (vooral CaCO3): gevormd door chemische processen uit CO2
Veel vanuit CO2 geproduceerde stoffen zitten vast in biomassa (al de organische stoffen) van levende
planten en dieren
KOOLSTOF STROOMT
Koolstof in de sinks kan vrijkomen door:
- Vulkaanactiviteit (door het schuiven van tektonische platen)
- Erosie van gesteenten
Langzame kringloop: 100-200 miljoen jaar
- Fossiele brandstoffen
- Kalkgesteentes
Snelle kringloop: minuut – 1000 jaar
Door dissimilatie komt koolstof vrij als CO2
MENSEN EN KOOLSTOF
Energievoorziening (arbeid, transport, warmte) en grondstoffen om producten te maken (plastic) en
bouwmaterialen bestaand uit koolstofverbindingen
Bij verbranding ontstaat CO2 CO2-concentratie stijgt
DE TEMPERATUUR OP AARDE
Broeikasgas= een gas dat in de atmosfeer een warmte-isolerende werking heeft (bv. CO2)
Dit natuurlijke effect heet het broeikaseffect: het houdt de aarde warm
Door CO2 uit fossiele brandstoffen versterkt het effect: het versterkte broeikaseffect: meer warmte
wordt vastgehouden dan normaal
De belangrijkste broeikasgassen:
- CO2
- Waterdamp (warmte verdampt water)
, - CH4
- N2O
Broeikasgassen absorberen warmte van zonlicht dat de aarde heeft teruggekaatst
Gewone broeikaseffect
- Waterdamp: 50%
- Waterdruppels in de lage bewolking: 25%
- Normale hoeveelheid CO2: 20%
- Andere broeikasgassen (bv. methaan): 5%
Hoofdoorzaak van het versterkte broeikaseffect is CO 2
METHAAN EN DISTIKSTOFMONOXIDE
Naast CO2 zorgen CH4 en N2O ook voor het versterkte broeikaseffect
GWP (global warming potential) van methaan = 25 (25 x zo sterk broeikasgas als CO 2)
(Extra) CH4 afkomstig van:
- Fossiele brandstoffen
- Landbouw
- Afvalstortplaatsen
- Veeteelt
- Moerasgas (vooral CH4)
CH4 ontstaat uit organisch materiaal in anaerobe omstandigheden (BINAS 93F)
Toendra’s: veel organische stoffen in de bodem. In de zomer smelt de bovenlaag en het water kan niet
wegzakken in de bevroren permafrostlaag eronder plassen ontstaan waarin anaerobe
methaanbacteriën organische stoffen afbreken methaan ontstaat
- Door stijgende temperatuur meet permafrost ontdooit meet CH4-vorming
- Uit ontdooide permafrostlaag komt ook moerasgas vrij
- Na 10-15 jaar oxideert het CH4 tot CO2
N2O komt vrij door:
- Bacteriewerking in oceanen
- Overtollig of uitgespoeld nitraat (NO3-) (in sterk bemeste landbouwgrond)
OP WEG NAAR KLIMAATBEHEERSING
(Nadelige) gevolgen van het versterkte broeikaseffect:
- Lucht- en oceaanstromen verschuiven droogte / te nat
- Landijs smelt waterpeil stijgt overstromingen
Oplossingen:
- Klimaatafspraken
- Energiezuinigere technieken
- Betere mestwerking
- Circulaire economie (hergebruik)
16.2 STIKTSTOFKRINGLOOP
STIKSTOF GEBRUIKEN VIA NATUURLIJKE PROCESSEN
Een deel van mest spoelt uit met het regenater
Stikstofbinding/stikstoffixatie: bacteriën die N2 uit lucht opnemen en binden aan organische stoffen
Stikstofbindende bacteriën leven vrij in de bodem of in het water of in symbiose met platen
Voorbeeld symbiose: mutualisme: anaerobe bacteriën maken uit NH 4+ (door de bacteriën omgezet uit
N2, door nitrogenase) en koolhydraten (geleverd door de plant) aminozuren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JustDoIt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
