Handhaving 1
Handhaving is elke actie die erop is gericht om het bevorderen van bepaalde regels en te
bewerkstelligen, zo nodig door het opleggen van sancties.
Handhavingstekort: Als er rechtsnormen worden geschonden en er handhavend opgetreden zou
moeten worden, maar het bevoegde bestuursorgaan niet wil of niet kan handhaven.
Overtreding: van een overtreding is sprake als er sprake is van een gedraging die in strijd is met het
bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift (Artikel 5:1 lid 1 Awb) De overtreder is degene die
de overtreding volgens het hier voor benoemde artikel pleegt of medepleegt. (Artikel 5:1 lid 2 Awb.)
een overtreding wordt ontdekt door middel van: toezicht en door middel van verzoek om
handhaving (klagende burger).
Toezicht
Toezicht is het houden van controle op de naleving van wettelijke regels. Dit staat in Titel 5.2 van de
Awb vermeld. Dit staat niet specifiek in een artikel.
Toezichthouder: is een persoon, die krachtens wettelijk voorschrift belast is met het houden van
toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift (artikel 5:11 Awb).
Voor het uitoefenen van toezicht moeten toezichthouders voldoen aan de legitimatieplicht (artikel
5:12 Awb) en de materiële zorgvuldigheids- en evenredigheidsnorm (artikel 5:13 Awb). Het toezicht
mag niet verder gaan dan nodig is: dit is in principe het beginsel van de minste pijn (artikel 3:4 lid 2
Awb).
De bevoegdheden die een toezichthouder heeft staan ook vermeld in titel 5.2. van de Awb.een
toezichthouder bevoegd om:
- Plaatsen te betreden, behalve woningen zonder toestemming van de bewoner zie artikel
5:15 Awb
- Inlichtingen te vorderen als bedoeld in artikel 5:16 Awb.
- Ook Inzage van identiteitspapieren als bedoeld in artikel 5:16 a Awb
- Vorderen van zakelijke gegevens als bedoeld in artikel 5:17 lid 1 Awb.
- Onderzoek te doen, monsternemingen te doen en opnemingen te doen als bedoeld in artikel
5:18 lid 1 Awb
- Vervoersmiddelen onderzoeken artikel 5:19 Awb
Toezicht op de naleving:
- Je hebt een medewerkingsplicht op grond van artikel 5:20 lid 1 Awb De medewerkingsplicht
geldt alleen als hetgeen de toezichthouder vraagt, nodig is voor de uitoefening van zijn
bevoegdheden vanuit de Awb of vanuit een bijzondere wet.
- Indien er wel een concrete strafrechtelijke verdenking is of ontstaat, dan kan toezicht
omslaan in opsporing: dan is het zogenoemde Nemo Tenetur -beginsel (Artikel 6 lid 1
EVRM) van toepassing en is artikel 5:20 lid 1 niet meer geldig. Je hebt dan zwijgrecht op
grond van artikel 5:10a Awb:
Degene die wordt verhoord met het oog op het aan hem opleggen van een
bestraffende sanctie, is niet verplicht ten behoeve daarvan verklaringen omtrent de
overtreding af te leggen.
,Verzoek tot handhaving
Indien een overtreding aan het licht is gekomen door middel van een verzoek tot handhaving
(klagende burger) Een verzoek tot handhaving geldt als een soort beschikking ex. Artikel 1:3 lid 3 Awb
hier moet een bestuursorgaan een besluit op laten volgen als bedoeld in artikel 4:13 lid 1 Awb dit is
het artikel over het beslistermijn van de bestuursorgaan.
Hier bij is het van groot belang dat de verzoeker belanghebbende is als bedoeld in artikel 1:3 lid 3
Awb jo artikel 1:2 lid 1 Awb. Daarnaast geldt de volgende jurisprudentie bij het begrip
belanghebbende:
Uitspraak Hinder Mestbassin, objectief bepaalbaar belang: Het belang objectief te bepalen zijn en
dus niet alleen subjectief zijn. Een belang dat alleen bestaat in de belevingswereld van een persoon
levert niet voldoende grond op om als belanghebbende te worden gezien.
niet van gevolgen ‘van enige betekenis’ sprake is in situaties waarin de gevolgen van de activiteit wel
aanwezig zijn, maar deze dermate kleinschalig zijn dat geen sprake is van een persoonlijk belang bij
het besluit. De ABRS bepaalt in onderliggende uitspraak dat hierbij de volgende zaken in ogenschouw
dienen te worden genomen:
- de factoren afstand tot, zicht op, planologische uitstraling en milieugevolgen (zoals geur,
geluid, licht, trilling, emissie, risico) van de activiteit die het besluit toestaat, zo nodig in
hun onderlinge samenhang;
- de aard, intensiteit en frequentie van de feitelijke gevolgen;
- milieugevolgen die zijn genormeerd (door bijvoorbeeld een afstandseis, grenswaarde of
contour) zijn niet bepalend;
- de aard van het besluit kan invloed hebben op de kring van belanghebbenden.
HINDER MESTBASSIN, ECLI:NL:RVS:2017:2271 BELANGHEBBENDE?
Waarom gaan de procespartijen naar de rechter? (feiten en omstandigheden)
6 Bewoners bevinden geurhinder van de mestbassin die zich in de buurt van hun woning bevindt. De
rechtsvraag is: zijn bewoners belanghebbende?
Welke rechtsregel(s) vloeit uit de uitspraak voort?
De bewoners worden niet aangemerkt als belanghebbende. Want Het beginsel dat je
belanghebbende bent op het moment dat, rechtstreeks feitelijke gevolgen ondervindt van een
activiteit die het besluit (zoals een bestemmingsplan of een vergunning) toestaat.
Het criterium ‘gevolgen van enige betekenis’ dient als correctie op dit uitgangspunt. Gevolgen van
enige betekenis ontbreken indien de gevolgen wel zijn vast te stellen, maar de gevolgen van de
activiteit voor de woon-, leef- of bedrijfssituatie van betrokkene dermate gering zijn dat een
persoonlijk belang bij het besluit ontbreekt.
Beginselplicht tot handhaving
Indien er een overtreding geconstateerd is moet het bestuursorgaan in beginsel overgaan tot
handhaving. In beginsel is bij handhaving sprake van een discretionaire bevoegdheid op grond van
artikel 4:81 Awb en bijvoorbeeld artikle 125 lid 1 Gemeentewet, het gemeentebestuur is bevoegd om
een last onder bestuursdwang op te leggen. Een wettelijke regel heeft een bepaald doel om een
,specifiek onderdeel van het algemeen belang te dienen. Algemene gedachte is dat elke wettelijke
bepaling dus een doel heeft en dus nageleefd zou moeten worden.
Gedogen?
In principe moet het bestuur altijd handhaven, Slechts onder bijzondere omstandigheden mag van
het bestuursorgaan worden gevergd, dit niet te doen. Dit kan zich voordoen
- indien concreet uitzicht op legalisatie bestaat.
- Voorts kan handhavend optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen dat van optreden in de concrete situatie behoort te worden afgezien:
Zie jurisprudentie in uitwerkingen NIEUKOOPSE SLOOT. Geringe overtreding of een
overtreding met een geringe gevolg.
NIEUWKOOPSE SLOOT, ECLI:NL:RVS:2017:1288 IS HANDHAVEN EVENREDIG?
- Waarom gaan de procespartijen naar de rechter? (feiten en omstandigheden)
Appalant zijn perceel grenst aan de ringsloot en verzoekt een deel van de ringsloot te
verbreden en zo naar zijn oorspronkelijke plaats terug te brengen zoals dat aangegeven staat
in het bestemmingsplan. Het gaat om een afstand van 0,80 m.
- Wat is de rechtsvraag?
Moet de gemeente hier handhavend optreden?
- Wat is het oordeel van de Afdeling?
handhavend optreden in verhouding tot de daarmee te dienen belangen zodanig
onevenredig is, dat het daarvan in dit geval afziet.
- Welke rechtsregel(s) vloeit uit de uitspraak voort?
Het college heeft daarbij in redelijkheid kunnen betrekken dat de overtreding van het
bestemmingsplan gering is. De Ringsloot is ter plaatse weliswaar smaller dan op de
verbeelding bij het bestemmingsplan is aangegeven, maar het college heeft erop gewezen
dat de doorvaart door de overtreding niet wordt belemmerd. Het college heeft bij zijn
standpunt voorts in redelijkheid kunnen betrekken dat handhavend optreden in dit geval
met zich zou brengen dat overledene, en met hem andere bewoners van woningen die
grenzen aan de Dorpsstraat, de beschoeiingen achter hun woningen moeten verwijderen,
grond moeten afgraven, eventuele bouwwerken ter plaatse moeten verwijderen en nieuwe
beschoeiingen moeten plaatsen, en daarbij van belang kunnen achten dat de bereidheid
bestaat de afwijking in een nieuw bestemmingsplan te legaliseren.
Precisering beginselplicht tot handhaving in de uitspraak van het rolhanddoekautomaat: Eerst
waarschuwen zie jurisprudentie.
- ROLHANDDOEKAUTOMAAT, ECLI:NL:RVS:2011:BT6683 EERST WAARSCHUWEN?
- Waarom gaan de procespartijen naar de rechter? (feiten en omstandigheden)
Geluidsoverlast, rolhanddoekautomaat, in een café, overschrijden van geluidswaarden.
- Wat is de rechtsvraag?
Was het college bevoegd om handhavend op te treden?
- Wat is het oordeel van de Afdeling?
Eerst waarschuwen
- Welke rechtsregel(s) vloeit uit de uitspraak voort?
In het geval dat er een beleid geldt, waarbij eerst een waarschuwing wordt gegeven, alvorens
er tot handhaving overgegaan wordt en het is redelijk te achten beleid, dan dient het
, bestuursorgaan in beginsel hier gehoor aan te geven. Dit heeft geleid tot precisering van de
beginselplicht tot handhaving.
Handhaving 2
Waarom bestuurlijke sancties?
Strafrechtelijke sancties zijn beperkt tot het bestraffen van de overtreder. Ze zijn niet voldoende om
de handhaving van het bestuursrecht te verzekeren. Daarom moeten er sancties kunnen worden
opgelegd die primair gericht zijn op stopzetting of ongedaan making van de overtreding.
Wanneer?
- Bij een overtreding als bedoeld in artikel 5:1 lid 1 Awb
- Bestuurlijke sancties kan zien op beëindiging van de overtreding of bestraffen van de
overtreder art. 5:2 lid 1 Awb).
Aan wie?
- Aan de overtreder moeten de bestuurlijke sancties worden gericht als bedoeld in artikel 5:25
lid 1 Awb.
Soorten bestuurlijke sancties:
- Herstelsancties: last onder dwangsom 5:31d en last onder bestuursdwang 5:21 a. Artikel 5:2
lid 1 sub a is herstelsanctie
- Bestraffende sancties: bestuurlijke boete. Artikel 5:2 lid 1 sub b.
- Daarnaast zijn er ook bijzondere bestuurlijke sancties geregeld in de Awb Stadionverbod en
in de Gemeentewet.
Een herstelsanctie beoogt herstel van de illegale situatie naar een legale situatie.
Een bestraffende sanctie heeft als doel leedtoevoeging.
Voor bestuurlijke sancties gelden de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en de beginselen in
titel 5.1 Awb.
Bevoegdheid tot opleggen bestuurlijke sancties artikel 5:4 lid 1 Awb en artikel 125 Gemeentewet.
- Legaliteitsbeginsel expliciet voor het opleggen van sancties
- Let op terminologie: bij of krachtens de wet
Artikel 5:4 lid 2 alleen indien de overtreding en de sanctie bij of krachtens een aan de gedraging
voorafgaand wettelijk voorschrift zijn omschreven.
Bovendien moet de bepaling die gehandhaafd wordt voldoende duidelijk zijn -> lex certa-vereiste.=
voldoende nauwkeurige omschrijving van gedraging en hoogte van de strafsanctie.
Formele rechtszekerheid bij bestuurlijke sancties:
In artikel 5:9 staat vermeld wat er in de inhoud van elke beschikking moet.
, Bij herstelsancties staat duidelijk beschreven wat van de overtreder wordt verwacht, dus het
omschrijven van de ‘last’ waar aan voldaan kan worden voordat de sanctie daadwerkelijk in werking
gaat en de begunstigingtermijn moet er ook instaan.
Herstelsancties artikel 5:2 lid 1 sub b
- Mag niet verder strekken dan nodig is om de juiste toestand te realiseren. Het hoeft niet te
gaan om herstel in strikte zin maar om het bereiken van een toestand die kan worden
aangemerkt als een rechtmatige toestand. Herstel van een illegale naar een legale toestand.
- Last onder bestuursdwang, art. 5:21 Awb: een last tot geheel of gedeeltelijk herstel van de
overtreding, indien de last niet tijdig uitgevoerd zal het bestuursorgaan ervoor zorgen de last
door feitelijk handelen uit te voeren.
- Last onder dwangsom, art. 5:31d Awb,is het geheel of gedeeltelijk herstel van de
overtreding, maar indien de last niet tijdig uitgevoerd wordt dan zal er een verplichting
ontstaan tot betaling van een geldsom.
- Andere, niet algemeen in H5 van de Awb geregelde, herstelsancties, Bv: intrekking van een
begunstigde beschikking.
Keuzevrijheid
- Artikel 5:32 Awb, lid 1: als een bestuursorgaan bevoegd is een last onder bestuursdwang op
te leggen kan bestuursorgaan in plaats daarvan ook een last onder dwangsom opleggen. Mits
lid 2: het belang dat het betrokken voorschrift beoogt te beschermen zich daartegen verzet
Hersteltermijn
- De tijd die de overtreder krijgt bij een herstelsanctie, ook wel de begunstigingstermijn
genoemd.
- De overtreder krijgt de kans om aan de last te voldoen (situatie terugbrengen naar legale
situatie)
- De hersteltermijn moet redelijk zijn zie jurisprudentie ILLEGALE WOONBOOT
Illegale woonboot, ECLI:NL:RBZLY:2012:BX4274
Waarom gaan de procespartijen naar de rechter? (feiten en omstandigheden)
Verzoeker heeft een termijn gekregen van 11 dagen om de illegale ligplaats van zijn woonboot
ongedaan te maken.
Oordeel van de Afdeling?
De voorzieningenrechter wijst het subsidiaire verzoek om de begunstigingstermijn van de last onder
dwangsom te verlengen tot 1 september 2012 dan ook toe.
Rechtsregel
Een hersteltermijn moet redelijk zijn
In spoedgevallen?
