HERSENEN EN GEDRAG – SAMENVATTING
Kolb, B., Whishaw, I. Q., & Teskey, G. C. (2019). An Introduction to Brain and Behavior (6th edition).
New York: Macmillan Learning
‘’INTRODUCTIESTUKJE
De hersenen zijn een orgaan en is dus een fysiek object en een levend weefsel. Het gedrag
daarentegen is een actie en is dus niet fysiek, maar wel observeerbaar. De relatie tussen de hersenen
en het gedrag is dan ook belangrijk.
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenstam en het ruggenmerg en het perifeer
zenuwstelsel bestaat uit al het andere.
HOOFDSTUK 1: DE OORSPRONG VAN HERSENEN EN GEDRAG
Het brein in de 21 ste eeuw…………………………………………………………………………………………………………………….
Het brein is een fysiek object en het gedrag is een actie. Er zit een connectie tussen het brein en het
gedrag. Er wordt hierbij gekeken hoe het brein bepaald gedrag tot stand laat komen. Er zijn drie
mogelijke redenen om de studie van het brein te linken aan de studie van het gedrag:
Hoe het brein gedrag produceert is een grote wetenschappelijke vraag.
Het brein is het meest complexe orgaan op aarde en is gevonden in grote groepen dieren.
Een groeiende lijst van gedragsstoornissen kan aan de hand van het bestuderen van
hersenen beter verklaard en behandeld worden.
Wat is het brein?.......................................................................................................................................
Het brein is een letterlijk woord voor het weefsel wat zich aan de binnenkant van de schedel bevindt
en het beschrijft een deel van het menselijke zenuwstelsel. Het menselijke zenuwstelsel is
samengesteld uit verschillende cellen. Een deel van deze breincellen worden neuronen genoemd.
Een neuron is een gespecialiseerde zenuwcel die zich bezighoudt met informatieverwerking en het
handhaven van gedrag. Het andere deel van deze breincellen worden gliacellen genoemd. Een gliacel
is een hersencel die de functies van de neuronen ondersteunen. De neuronen verzenden elektrische
en chemische signalen om te communiceren met andere neuronen, met sensorische receptoren in
de huid, met spieren en met interne lichaamsorganen. De meeste onderliggende verbindingen
tussen de hersenen en het lichaam zijn gemaakt door het ruggenmerg, oftewel een buis van
zenuwweefsel die zich in de wervels bevindt. Het ruggenmerg stuurt zenuwvezels naar de spieren en
interne lichaamsorganen en ontvangt vezels van sensorische receptoren op verschillende delen van
het lichaam.
Het menselijk brein bestaat uit twee grote structuren, namelijk de grote hersenen en de kleine
hersenen. De grote hersenen (cerebrum) maken deel uit van het centrale zenuwstelsel en bevinden
zich aan de bovenkant van het brein. De grote hersenen bestaat uit twee symmetrische helften en
deze hersenen zijn vooral verantwoordelijk voor het grootste deel van bewust gedrag. De grote
hersenen omhullen de hersenstam. De hersenstam is de centrale structuur van het brein die vooral
verantwoordelijk is voor het grootse deel van onbewust gedrag. De hersenstam loopt over in de rug.
De kleine hersenen (cerebellum) bevinden zich aan de achterkant van de hersenen en zijn vooral
verantwoordelijk voor het leren en het coördineren van bewegingen.
,Een erg algemeen principe is dat hoe hoger een structuur fysiek in de hersenen ligt, des te hoger de
functie hiervan is. Zo zijn de functies voor onder ander andere ademhaling laag in de hersenen
gelegen. De volgorde loopt hierbij van de hersenstam, naar de kleine hersenen en vervolgens naar de
grote hersenen. Een beschadiging aan de hersenstam grijpt meteen in op het basale leven. De
theorie van belichaamd gedrag (embodied behavior) stelt dat de bewegingen die mensen maken en
de bewegingen die mensen van anderen zien centraal staan in de communicatie met anderen.
Centraal en perifeer zenuwstelsel ………………………………………………………………………………………………………
Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het perifere zenuwstelsel
bestaat uit alles wat buiten de hersenen en het ruggenmerg valt.
Wat is gedrag?...........................................................................................................................................
Gedrag kan gedefinieerd worden als bepaalde patronen door de tijd heen, zoals bewegen, blozen,
zingen en denken. Bij dieren variëren de gedragspatronen veel. De meeste dieren produceren een
combinatie van gedrag dat zowel is aangeboren als is aangeleerd. Het aangeleerde gedrag is
afhankelijk van de breinplasticiteit. Diersoorten met een kleiner, simpeler zenuwstelsel beschikken
over het algemeen meer over aangeboren gedrag en diersoorten met een complexer zenuwstelsel
beschikken over het algemeen meer over aangeleerd gedrag. Bij de mens is er ook sprake van een
combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag, maar het meeste gedrag is aangeleerd. Een meer
bruikbare definitie van gedrag is elke vorm van beweging in een levend organisme.
Perspectieven op hersenen en gedrag………………………………………………………………………………………………
Er zijn drie verschillende theorieën over de oorzaak van gedrag, namelijk het mentalisme, het
dualisme en het materialisme.
Aristoteles en
mentalisme………………………………………………………………………………………………………………..
Het mentalisme van Aristoteles stelt dat de geest, oftewel de psyche, verantwoordelijk is voor het
menselijke gedrag. De psyche is een niet-materiële entiteit onafhankelijk van het lichaam dat zaken
als menselijk bewustzijn, perceptie, sensaties, motivatie en emoties produceert en daarnaast
verantwoordelijk is voor verschillende processen, zoals verbeelding, mening, verlangen, plezier, pijn
herinnering en de rede. Het mentalisme stelt dus dat het materiële brein ondergeschikt is aan de
immateriële psyche.
Descartes en
dualisme………………………………………………………………………………………………………………………
Het dualisme van Descartes stelt dat de immateriële geest en het materiële lichaam beide een
aandeel hebben in het veroorzaken van gedrag. De geest zou middels het brein handelen en op deze
manier taal en rationeel gedrag veroorzaken. Het brein is verantwoordelijk voor gedragingen die
vaak voorkomen bij dieren. Het gegeven dat mensen een geest hebben, zorgt ervoor dat mensen
ander gedrag vertonen dan dieren. Echter, deze theorie kende het interactieprobleem (geest-
lichaam probleem), dit is de vraag hoe de immateriële geest en het materiële lichaam met elkaar
konden communiceren. Hij gaf als antwoord dat dit gestuurd werd door de pijnappelklier.
Darwin en
materialisme……………………………………………………………………………………………………………………
Het materialisme van Darwin stelt dat rationeel gedrag van mensen helemaal verklaard kan worden
,aan de hand van materiële processen door te kijken naar de werking van het brein en het
zenuwstelsel. De bevindingen ten aanzien van natuurlijke selectie ondersteunen de theorie van het
materialisme.
Evolutie bij natuurlijke
selectie………………………………………………………………………………………………………………
De eerste bevinding was afkomstig dan Darwin. De theorie van natuurlijke selectie van Darwin was
de verklaring hoe nieuwe soorten door de tijd heen evolueren en hoe bestaande soorten door de tijd
veranderden. De individuele organismen binnen eenzelfde soort varieerden in hun fenotype. Het
fenotype is de observeerbare of meetbare verscheidenheid binnen een soort wat resulteert vanuit
een interactie tussen organismen en omgeving.
Natuurlijke selectie en erfelijke
factoren………………………………………………………………………………………………..
De tweede bevinding was afkomstig van Mendel. Hij concludeerde dat wanneer soortgenoten een
bepaalde genetische opmaak, oftewel genotype hebben, zal dit een typische manier van een uiting
hebben. Wanneer de genen worden doorgegeven aan de nakomelingen van hetzelfde soort, zullen
deze nakomeling dezelfde uitingsvormen hebben.
Samenspel van genen, omgeving en ervaring………………………………………………………………………………………
De derde bevinding heeft te maken met de epi-genetica. De epi-genetica is de studie die zich
bezighoudt met de diverse manieren waarop de omgeving en de ervaring invloed kunnen uitoefenen
op de uiting van genen, oftewel hoe het genotype zich uit in het fenotype.
Materialisme samengevat…………………………………………………………………………………………………………………….
De theorie van Darwin, de ontdekking van Mendels en de epi-genetica hebben drie belangrijke
implicaties voor het bestuderen van het brein en het gedrag, namelijk doordat alle diersoorten
verwant zijn, moet dat ook gelden voor hun brein (1), doordat alle diersoorten verwant zijn, moet dat
ook gelden voor hun gedrag (2) en het brein en het gedrag in complexe dieren, zoals bijvoorbeeld
mensen zijn beiden een product van de evolutie van het brein en het gedrag van simpelere dieren,
maar zijn ook afhankelijk van de leerprocessen (3).
Hedendaagse perspectieven op hersenen en
gedrag…………………………………………………………………………
Donald O. Hebb suggereerde dat het leren mogelijk wordt gemaakt door kleine groepen neuronen
die nieuwe verbindingen met elkaar vormen om een cel samenstelling te vormen. De verschillende
cel samenstellingen werken samen, omdat de ene cel samenstelling wordt verbonden met de andere
cel samenstelling. De verschillende koppelingen tussen cel samenstellingen is de koppeling van
herinneringen, inclusief het bewustzijn van eigen acties en de acties van anderen.
Evolutie van hersenen en
gedrag………………………………………………………………………………………………………
Het bestuderen van de levende organismen laat zien dat zenuwstelsels en/of hersenen veranderd
zijn door de tijd gedurende dat de dieren zijn geëvolueerd. De mens stamt niet af van de aap, maar
ze hebben wel beiden een gemeenschappelijke voorouder. Een gemeenschappelijke voorouder is
een individu waar twee of meerdere individuen of soorten van af stammen. Sommige diersoorten
, hebben meer vergelijkbare karaktertrekken met de gemeenschappelijke voorouder dan andere
diersoorten.
Oorsprong van hersencellen en hersenen
……………………………………………………………………………………………
Ongeveer 700 miljoen jaar geleden hebben dieren de eerste hersencellen geëvolueerd en ongeveer
250 miljoen jaar geleden hebben dieren de eerste hersenen geëvolueerd. Het eerste menselijke
brein is ongeveer 6 miljoen jaar geleden ontwikkeld en het moderne menselijke brein is ongeveer
200 duidend jaar geleden ontwikkeld.
Classificatie van leven………………………………………………………………………………………………………………………
Het ontstaan van leven kan ingedeeld worden aan de hand van een taxonomie. De taxonomie is de
tak van de biologie die zich bezighoudt met het benoemen en het classificeren van soorten door
representatieve organismen te groeperen op basis van hun gemeenschappelijke kenmerken en hun
relatie tot elkaar.
Evolutie van dieren met zenuwstelsels ………………………………………………………………………………………………
Het hebben van een zenuwstelsel is niet essentieel om te kunnen leven. De evolutie van het
zenuwstelsel van dieren is in een aantal stappen weer te geven:
1. De hersencellen (neuronen) en spieren evolueerden bij de dieren als eerste. Hierdoor waren
de dieren in staat om zich voort te bewegen.
2. Een zenuwnet is een zenuwstelsel zonder brein of ruggenmerg. Het zenuwnet bestaat uit
sensorische neuronen die informatie ontvangen en deze informatie rechtstreeks met andere
neuronen verbinden die ervoor zorgen dat de spieren bewegen.
3. Bij dieren die meer geëvolueerd zijn is er sprake van tweezijdige symmetrie. Bij een
tweezijdige symmetrie weerspiegelt de ene kant van het organisme de andere kant van het
zenuwstelsel. Bij de mens is er ook sprake van tweezijdige symmetrie.
4. Er is sprake van segmentatie wanneer het lichaam bestaat uit een reeks van dezelfde
lichaamsdelen. Er is bij de mens sprake van segmentatie in het ruggenmerg en de hersenen.
5. Een ganglion (zenuwknoop) is een groep zenuwcellen die buiten het centraal zenuwstelsel
ligt met een onderling overeenkomende functie.
6. Er is sprake van chordadieren wanneer de dieren zowel een brein als een ruggenmerg
hebben. Hierbij verbindt een enkele zenuwstelselbaan de hersenen met sensorische
receptoren en spieren.
7. De chorchadierstammen hebben een echt brein. Bij hen is er sprake van encefalisatie, dit
verwijst naar de verhouding tussen het brein en het lichaam. De mensen hebben de grootste
hersenen in vergelijking tot het lichaam.
Evolutie en de ontwikkeling
Er zijn twee soorten ontwikkelingen vanuit de evolutie:
1. Fylogenetische ontwikkeling: De ontwikkeling van hogere diersoorten uit lagere diersoorten.
2. Ontogenetische ontwikkeling: De ontwikkeling van de individuele mens die ontstaat uit de
combinatie van een zaadcel en een eicel.
Het zenuwstelsel van chordadieren ……………………………………………………………………………………………………
Er is een grote variatie betreffende het zenuwstelsel van de chordadieren. Echter, de basis is bij elk
