Samenvatting van Memo Geschiedenis Historische Context H1: De Republiek VWO.
In dit document staan de drie deelcontexten van dit hoofdstuk. Ook staan alle begrippen erin samen met een tijdlijn.
Geschikt voor eindexamen.
Hoofdvraag
Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515-1572?
Kenmerkende aspecten
● De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
- Steden werden zelfstandiger doordat edelen hun steeds meer rechten
verleenden, in ruil voor geld. Door hun rijkdom en vrijheid hadden de steden
een grote aantrekkingskracht op de bewoners van het platteland. De macht in
steden kwam in handen van een elite van rijke kooplieden
● Het begin van staatsvorming en centralisatie
- In de tijd van steden en staten vergrootten de Franse en Engelse koningen
hun macht. Met een eigen leger, ambtenaren en landelijke rechtspraak
begonnen ze de vorming van een centraal bestuurde staat. Op deze manier
vergrootten ook de Bourgondische hertogen de politieke eenheid in de
Nederlanden. Het Duitse rijk bleef versnipperd
● De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had
- In de tijd van steden en staten had de rooms-katholieke kerk haar macht
vergroot met nieuwe denkbeelden en gebruiken. Omstreeks 1500 groeide de
kritiek hierop. Hervormers bepleitten een terugkeer naar het zuivere geloof,
gebaseerd op de Bijbel. Door het kritisch optreden van Luther in 1517 en zijn
uitzetting uit de kerk door de paus begon de Reformatie. Er ontstond een
splitsing tussen katholieken die bij de roomse kerk bleven en protestanten die
eigen kerken stichtten. De hervormer Calvijn kreeg veel aanhang in
Nederland
Samenvatting
Eerste helft 16e eeuw → Karel V heerser van groot Europees Rijk
Er waren veel steden in de Nederlanden en stedelingen moesten belasting afdragen aan
Karel V. In ruil kregen ze privileges.
Karel V wilde centralisatie, Brussel werd het politieke centrum voor alle Nederlanden.
Ook moderniseerde hij het bestuur. Hij maakte drie collaterale raden, die adviezen gaven.
Er ontstond veel onrust op religieus gebied. West-Europa was voor de meerderheid
katholiek, maar in de 16e eeuw ontstond de Reformatie. Ze stonden niet achter de
katholieken. Deze groep viel onder het protestantisme.
Maarten Luther en Johannes Calvijn zaten in deze groep. Zij vonden dat mensen zich alleen
hoefden te houden aan Gods voorschriften in de Bijbel. Iedereen moest de Bijbel kunnen
, lezen en deze werd daarom vertaald. Ook door pamfletten was het verspreiden van
gedachten makkelijk.
Luther stond op tegen Karel V en Karel V besloot hem te verbannen uit het Duitse Rijk.
Hierna ontstonden veel aparte protestantse kerken, zoals de lutherse en calvinistische.
Karel V besloot protestanten te vervolgen. Dit lukte hem niet in het Duitse Rijk, omdat veel
vorsten waren overgegaan op het lutheranisme.
1555 → De afspraak cuius regio, eius religio werd ingevoerd.
In de Nederlanden werd het calvinisme groot. Calvijn was er van overtuigd dat de lage
overheden zich tegen een hogere overheid mochten verzetten. Ook vond Calvijn dat
mensen een eigen kerk mochten beginnen, zonder toestemming van een vorst.
Karel V vervolgde de achtervolging van ketters en later ging zijn zoon, Filips II, hiermee
door.
De Opstand begon als een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest
reageren op het protestantisme.
April 1566 → Edellieden vroegen om de kettervervolgingen te laten stoppen. Filips II was in
Spanje, maar zijn plaatsvervangster legde de vervolgingen een tijdje stil.
Calvinisten durfden naar calvinistische preken te gaan, maar niet in de kerk, dit werden
hagenpreken.
Calvinisten vernielden heiligenbeelden en andere katholieke versieringen. Ze waren er van
overtuigd dat de Bijbel de verering van beelden niet toestond.
1566 → Beeldenstorm.
Door de Beeldenstorm ging Filips II weer verder met de vervolgingen. Hij stuurde de hertog
van Alva om alles op te lossen. Alva ging naar de Raad van Beroerten, deze was niet
populair en duizenden mensen vluchtten weg van de Nederlanden.
Een van de vluchtelingen was Willem van Oranje, hij was een stadhouder, katholiek, maar
tegen kettervervolgingen. In Duitsland riep hij een leger bij elkaar en riep het Duitse
familiekasteel op tot verzet. Ze vielen de Nederlanden binnen, zonder veel succes.
De watergeuzen hadden wel succes. Zij kregen toestemming van Willem van Oranje om op
zee schepen aan te vallen en een guerrillaoorlog te voeren.
1572 → Ze veroverden Den Briel (Zuid-Holland)
Steeds meer steden sloten zich aan bij de Opstand en Willem van Oranje werd aanvoerder
van de opstandelingen.
Instelling drie collaterale raden - 1531
● Het systeem voor het bestuur van de Nederlanden was ingewikkeld. In 1531
veranderde Karel V dit stelsel
● Er zouden nu drie collaterale raden zijn om Karel V bij te staan:
- De Raad van State, deze gaf advies over de zeventien provinciën
- De Geheime Raad, deze bereidde wetten voor en zag toe op de uitvoering
van deze wetten door de steden en gewesten
- De Raad van Financiën, deze stelde begrotingen op en was bezig met
‘bedes’. Dit zijn verzoeken aan steden en gewesten om de landsheer geld te
geven
● In deze drie zaten hoge edellieden en ambtenaren
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper arzusmt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
