1 Vanaf de Outlook Tower: zicht op
Europa
West-Europa: Hoofdlijnen van geografie en ruimtelijke planning
Ben de Pater
Inleiding
Sir Patrick Geddes is een van de grondleggers van de moderne ruimtelijke planning in
Europa. Hij gebruikt een drieluik om een regio te inventariseren en analyseren:
- Place: de (fysische) geografie van het gebied;
- Work: de middelen van bestaan;
- People: de mensen die er leven.
Deze drie elementen hebben een (evoluerende) samenhang. Op basis hiervan kan men een
regional plan ontwerpen (regionale planning en stadsplanning).
Geddes ideeën die tot op de dag van vandaag zichtbaar zijn in de sociale geografie en de
planologie:
- “Zijn aandacht voor ruimtelijke schaalniveaus, hun verwevenheid en de mate van
autonomie”
- “Belang van nauwkeurig observeren en analyseren, het nadenken hoe een stad en
omgeving kan worden verbeterd”
1.1 Betwiste buitengrenzen
Geografisch bezien is Europa een schiereiland van Azië dat door drie kanten wordt omringd
door zee.
Natuurlijke grenzen zijn tijdgebonden, tevens zijn zeeën en rivieren van oudsher
transportzones en –assen. Ze verbinden dus eerder gebieden, dan dat ze gebieden
scheiden.
Europa is veel meer dan een aanduiding van een territorium, meer dan een politiek-
geografisch begrip. Men kan Europa dan ook niet alleen afbakenen met behulp van
geografische grenzen, maar eveneens op basis van culturele criteria: de gebieden die een
gemeenschappelijke Europese geschiedenis of cultuur bezitten, vormen samen Europa.
Het nee van Noorwegen en Zwitserland
Noorwegen Zwitserland
“Perifere delen van Noorwegen (de échte “Zelfgekozen isolement willen ze niet
Noorse identiteit) wordt (financieel) in stand opgeven (splendid isolation)”
gehouden door Oslo”
“Het Brusselse vissersbeleid zou de vrijheid“Overheid en bedrijven zijn voor Europese
wat visvangst betreft flink beperken” samenwerking, de bevolking is er fel op
tegen”
“Angst voor ‘Brusselse’ bemoeizucht en aantasting van de eigen cultuur en identiteit”
,
, 1.2 West-Oost, Noord-Zuid
Europa is een verzameling van constructies. Niet alleen bestond en bestaat er een
imaginative geography van Europa tegenover andere werelddelen, er zijn ook ‘wij-zij’
perspectieven binnen Europa.
Tot 18e eeuw Zuid vs Noord
(ingewikkelde stadscultuur van het Renaissance-Italië vs
simpele, boerse cultuur van de grote laagvlakte van Noord-
Europa)
In de loop van de 18e eeuw Oost vs West
(Achtergebleven, onveranderlijk en absolutistisch vs modern,
welvarend en democratisch)
Nu …
Kennelijk hebben de West-Europeanen een contrastbeeld nodig om hun eigen identiteit te
kunnen bepalen.
Jean Gottmann
Tweedeling Europa: Atlantisch-maritiem Europa en continentaal Europa.
Midden- of Centraal-Europa
Praag en Wenen waren de symbolen voor Midden-Europa. Zij liggen in de vierhoek Berlijn-
München-Boedapest-Warschau.
1.3 Verdwijnende binnengrenzen
Grenzen veranderen niet alleen in de hoofden en harten van bewoners van Europa, maar
ook in de werkelijkheid. Het proces van Europese integratie waarin de Europese Unie is
gecreëerd, heeft de politieke grenzen van Europa niet alleen oostwaarts verplaatst, het heeft
ook grenzen doen verdwijnen.
Europese Akte / Verdrag
Vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.1992 werd het magische jaar van
de realisatie. De ‘eurosclerose’ veranderde in een ‘euroforie’, vooral toen werd berekend dat
het wegvallen van douaneformaliteiten en het harmoniseren van productievoorschriften
zouden leiden tot minder kosten, lagere prijzen in de winkels en extra groei van economie en
werkgelegenheid.
FRONTEX
De verzachting van de binnengrenzen is hand in hand gegaan met een verharding van de
buitengrenzen (Fort Europa).
1.4 Een mozaïek van subnationale regio’s
Devolutie: het regionale schaalniveau lijkt aan kracht te winnen.
Subsidiariteit: besluitvorming moet plaatsvinden op het laagst mogelijke adequate niveau,
zo dicht mogelijk bij de burger.
Tussen ‘Brussel’ enerzijds en de regio’s anderzijds bestaat eerder een alliantie dan een
concurrentierelatie, zoals die wel aanwezig is tussen ‘Brussel’ en de nationale hoofdsteden.
(upscaling en downscaling)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dhrkevens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.