WEEK 4. Comorbiditeit en gedragsmatige verslavingen
LEERDOEL 6: EXPLAIN ADDICTIVE BEHAVIOR IN THE CONTEXT OF OTHER COMORBIDID EHAVIORS SUCH
AS FORENSIC AND PSYCHIATRIC PROBLEMS
Horsfall, J., Cleary, M., Hunt, G. E., & Walter, G. (2009). Psychosocial Treatments for People with Co-
occurring Severe Mental Illnesses and Substance Use Disorders (Dual Diagnosis): A Review of Empirical
Evidence.
Abstract
• Resultaten van RCTs over de effectiviteit van psychosociale interventies voor
patiënten met een dubbele diagnose zijn dubbelzinnig, maar bemoedigend.
• Veel studies worden beperkt door kleine heterogene steekproeven, veel uitval
gedurende de studie, korte termijn follow-ups en onduidelijke beschrijvingen van de
behandelingscomponenten.
Introductie
• De review focust op patiënten met ernstige gediagnosticeerde mentale stoornissen
(schizofrenie, psychotische stoornissen, bipolaire stoornis, depressie en bijkomende
middelenstoornissen). Voornamelijk dus over mensen met dual diagnose & co-
occuring disorders.
• Uit een van de groots uitgevoerde prevalentiestudie (Epidemiological Catchment
Area (ECA)) bleek dat 37% van de mensen met een alcohol stoornis en 53% van de
mensen die een middelenstoornis hadden met een ander middel comorbide
psychiatrische stoornissen hebben.
• Schizofrenen bleken drie keer zo vaak alcoholmisbruikers te zijn en zes keer grotere
kans te hebben op middelenmisbruik. Daarvan had 47% een middelenstoornis en 70-
80% rookte, waarvan 40% meer dan 40 sigaretten op één dag.
• Cannabisgebruik door mensen met een comorbide psychiatrische conditie was
ongeveer 50%. Andere studies over de wereld suggereren dat 20% van de
jongvolwassenen zonder psychiatrische comorbiditeit wekelijks of zwaar
middelengebruik vertonen.
Correlates and consequences of living with dual diagnosis
• Mensen met een psychose en een middelenstoornis zijn meer waarschijnlijk om man
te zijn, hebben vaker een familiegeschiedenis van middelenmisbruik en zijn jonger
i.v.t. schizofrenen die geen middelen misbruiken, met een mogelijke uitzondering van
alcoholmisbruikers.
• Negatieve consequenties voor patiënten met een dubbele diagnose.
o Increased rate van noncompliance in de behandeling
o Grotere kans op terugval
o Distorted perceptie en cognitie
o Suïcidaliteit
o Dakloos zijn
o Agressie
o Verwondingen
o HIV
o Hepatitis
o ziektes in het maagdarmkanaal (gastrointestianl disease), cardiovascular, liver.
o Social alienation
o Interpersonal conflict
o Lage motivatie om middelengebruik te verminderen, hierdoor mentale
kwetsbaarheid extra kwetsbaar.
o Sociale exclusie
De combinatie van psychose, sterke emoties en middelengebruik à sociale vervreemding en
1
,WEEK 4. Comorbiditeit en gedragsmatige verslavingen
geweldsuitbarstingen. Bovendien ervaart de sociale omgeving van mensen met een dubbele
diagnose stress, spanning en conflicten à interpersoonlijke relaties onder druk.
Reasons for substance abuse among people with a psychosis
1. Middelengebruik veroorzaakt schizofrenie
• Cannabis enige met sterke associatie met de ontwikkeling van schizofrenie.
Maar sterke correlaties tonen geen oorzaak-gevolg relatie aan.
2. Middelengebruik is een poging, door zelfmedicatie, om ervaringen die inherent
zijn aan schizofrenie te verbeteren.
• > 80% van de mensen met schizofrenie geeft aan middelen te gebruiken om
gevoelens van depressie, angst of verveling te verlichten.
• Ook werd relaxing en socializing veel genoemd.
• Depressie relief is een commonly proposed reason for substance use.
• Middelengebruik onder mensen met een psychose lijken geassocieerd met
dezelfde demografische variabelen als in de algemene populatie in plaats van
de symptomen van de patiënt.
3. Schizofrenie en middelenmisbruik hebben overeenkomstige etiologische
factoren
• Geen bewijs dat middelenmisbruik en psychose een overeenkomstige
genetische basis hebben. Echter, de emotionele, sociale en biologische
restverschijnselen van vroeg kindertrauma kunnen mogelijk bijdragen aan een
toegenomen kwetsbaarheid voor beide stoornissen.
• Childabuse verhoogt kans op psychose
4. Schizofrenie en middelengebruik houden elkaar in stand
• Zeer waarschijnlijk dat er synergie (= effect van samenwerking dat groter is
dan wat de afzonderlijke partijen in totaal bereikt zouden hebben) optreedt
tussen cannabisgebruik en de aanleg (predisposition) voor een psychose.
Grootste kwetsbaarheid tijdens puberteit.
• Mentale stoornissen en middelenmisbruik interacteren en daardoor elkaar
versterken.
• Mensen met psychose hebben mogelijk onrealistische, sterkte ideeën over het
nut van drug.
• Schizofrenen hebben laag self-esteem en slecht ontwikkelde
copingstrategieën.
Treatment issues regarding people with dual diagnosis
• Minder motivatie om te veranderen, zijn moeilijker om betrokken te krijgen bij de
behandeling
• Vallen makkelijker uit bij lange termijn programma’s en boeken langzamer
vooruitgang.
• Er moet vaak aandacht besteed worden aan basisfactoren, zoals wonen en werk.
• Relaties zijn mogelijk de kern voor de moeilijkheid met sommige cliënten, waardoor
goede communicatie, probleemoplossende- en onderhandelingsvaardigheden cruciaal
kunnen zijn. Het betrekken van familie of partners kan bijdragen aan het verbeteren
van communicatie.
• De kenmerken van psychose kunnen progressie in elke behandelingsfase
beïnvloeden. Zowel positieve symptomen (wanen en hallucinaties) en negatieve
symptomen (vlak affect en lage energieniveaus) spelen een rol.
• Lage tolerantie voor stressoren en weinig copingsvaardigheden.
• Drie specifieke aspecten van schizofrenie die barrière zijn voor veranderingproces
(Prochaska & Diclemente):
2
, WEEK 4. Comorbiditeit en gedragsmatige verslavingen
1. Lage motivatie, laag energieniveau en sombere stemming à uitdagingen
ten aanzien van meedoen, goals setting en het doorgaan met de
behandeling.
2. Beperkingen in aandacht, concentraten en abstract denken en ook
gedachteblokkeringen à beperking in informatieverwerking, problemen
oplossen en realistisch plannen.
3. Beperkte sociale vaardigheden à afwezigheid van een support systeem
bij het proces van verandering.
Psychosical interventions for dual diagnosis
Individual approaches
Motivational interviewing (MI) is essentieel in de vroege fases van het werken met
dubbel gediagnosticeerde. Ze hebben hulp nodig bij het proces van verandering van de
fase van pre-contemplatie naar contemplating of change
• MI benadrukt persoonlijke keuze, verantwoordelijkheid en bewustzijn risico
middelenmisbruik.
• Tijdens de fase van MI moet er gefocust worden op de sterke punten van de
cliënten en moet het doel zijn om de cliënten te helpen bij het maken van een
link tussen levensdoelen en problemen gerelateerd aan substantiegebruik. Een
geschreven plan met duidelijke plannen wordt dan ontwikkelt.
• Naast constructieve feedback is er ook een informationele component.
Ambivalentie tegenover substantiegebruik wordt uitgedoofd en uitgedaagd.
• De resultaten van MI zijn beter als het langer duurt en als het meer in diepte
gaat, in plaats van slechts 1 of 2 sessies.
Cognitieve gedragstherapie (CBT)
1. Recognizing escalating symptoms and other warning signs
2. Coping with cravings
3. Coming up with healthy alternative activities
4. Normalizing substance-use lapses
5. Developing plans for lapse or relapse
6. Cognitive restructuring to counteract positive beliefs about substance use
Support van familie kan zowel de individuele als de groepsbenaderingen positief
beïnvloeden.
Group interventions
Voordelen van groepsinteractie
1. Ze hebben de potentie om sociale houding en gedragingen te veranderen.
2. Ze zijn kosteneffectief.
Drugsgebruikers moeten situaties met een hoog risico leren herkennen (zoals geld bij
zich hebben en de nabijheid van gemakkelijk toegankelijke locaties en mensen) en
deelnemen aan rollenspellen om gepersonaliseerde manieren te ontwikkelen om die
situaties te vermijden of eruit te komen.
o Realistische relapse-prevention approaches moeten afgestemd worden op de
capaciteiten en stijl van elke deelnemer
o Specifieke gerichte zelfhulpgroepen (Dual Recovery Anonymous, Double Trouble in
Recovery) spelen vaak een belangrijke rol. Hierdoor krijgen ze sociale steun van
mensen die hetzelfde meemaken. Ook geven ze structuur voor het dagelijks leven en
commitment om te stoppen.
3