Super uitgebreide samenvatting. Door de details in deze samenvatting is het niet nodig om het boek grondig te bestuderen. Dit maakt de samenvatting wel langer dan gemiddeld, maar scheelt jou tijd!
Deze samenvatting is onderdeel voor het vak 'Ontwikkeling in context'
H1 Het begrip context
1.1 Inleiding
De contextuele hulpverlening dankt haar naam aan het begrip context dat in die naam
verweven is. Dit begrip is kenmerkend voor de contextuele benadering en maakt meteen
duidelijk waarin deze zich onderscheidt van andere benaderingen binnen de hulpverlening.
Een goed verstaan van het begrip context is dan ook van groot belang.
1.2 De context
De contextuele benadering binnen de hulpverlening beziet een mens nooit solitair, als een
opzichzelfstaand individu. Ieder mens is immers verweven met de mensen om hem heen.
Het begrip context verwijst dan ook naar dit netwerk van betekenisvolle relaties. In de eerste
plaats gaat het daarbij om directe familierelaties. Hiertoe behoort de kleine kring van het
gezin waarin iemand is opgegroeid of waar hij op dit moment deel van uitmaakt: vader,
moeder en eventuele broers en zussen. Maar ook het grotere – intergenerationele –
familieverband behoort tot de context van een persoon. De contextuele benadering heeft
nadrukkelijk oog voor de samenhang tussen de verschillende generaties waaruit iemand is
voortgekomen. Ze kijkt daarbij naar de verbondenheid in drie of vier generaties: grootouders,
ouders, kinderen en kleinkinderen.
Familierelaties worden ook wel gegeven relaties genoemd door het simpele feit dat iemand
in dit gezin en in deze familie geboren is, horen deze mensen onlosmakelijk bij hem. Deze
relaties zijn hem ‘gegeven’. Het zijn relaties die niet verbroken kunnen worden. Ex-ouders
bestaan niet, ex-schoonouders wel. Daarin onderscheiden de gegeven relaties zich van
verworven relaties: relaties die iemand in de loop van zijn leven opdoet, die je verwerft.
Bijv. klasgenoten, buren, vrienden, collega’s of een partner.
Er zijn verschillende situaties mogelijk waarin het gezins- of familieverband van mensen niet
(alleen) uit gegeven, maar ook uit verworven relaties bestaat. Denk bijv. aan gezinnen met
adoptie- of pleegkinderen. Of samengestelde gezinnen waar volwassenen vaak niet alleen
samenleven met hun (nieuwe) partner, maar ook met de eigen kinderen uit een eerdere
relatie en met de kinderen die de nieuwe partner al had uit een vorige relatie. Ook in
regenbooggezinnen is sprake van zowel gegeven als van verworven relaties: een
regenbooggezin is een gezin met twee partners van hetzelfde geslacht die samen de
kinderen opvoeden – of gezinnen met meer dan twee ouders, waarvan ten minste één ouder
niet-heteroseksueel is.
1.3 Genogrammen
Zoals gezegd wordt binnen de contextuele hulpverlening gekeken naar de samenhang
tussen de verschillende generaties. Een praktisch hulpmiddel om die verbondenheid
zichtbaar te maken, is een genogram. Dit is een gevisualiseerde stamboom, waarin met
behulp van symbolen de samenstelling van een familie wordt weergegeven. Partner en
kinderen, maar ook ouders, grootouders en eventueel zelfs de overgrootouders worden
symbolisch weergegeven in het genogram. Een genogram bestaat uit vier of anders uit ten
minste drie generaties. Allerlei gegevens uit de anamnese van een cliënt worden hierin
opgenomen, evenals belangrijke gebeurtenissen uit zijn leven en dat van zijn ouders en
grootouders.
Een groot voordeel van het maken van een genogram is dat het informatie ordent en
inzichtelijk maakt. Een genogram fungeert als het ware als een soort kapstok waar verhalen,
gebeurtenissen en allerlei informatie aan opgehangen kunnen worden. Zonder deze kapstok
zien hulpverlener én cliënt vaak al snel door de bomen het bos niet meer. Het genogram is
een goed hulpmiddel om overzicht te krijgen en te bewaren.
Zie figuur 1.1 blz. 4.
1
, Het genogram kan op verschillende manieren gebruikt worden. Sommige hulpverleners
kiezen ervoor om bij de intake al meteen te vragen naar het gezin van herkomst van hun
cliënt en het genogram voor zichzelf mee te tekenen. Zo krijgen ze snel een beeld van
aspecten van de socialisatie die in het hier en nu meespelen.
Andere hulpverleners geven de opdracht om een genogram te maken aan de cliënt als
huiswerk mee naar huis. Het voordeel van deze werkwijze is dat cliënten veelal in gesprek
gaan met hun ouders of andere familieleden om de gegevens die ze niet hebben na te
vragen. Op deze manier is de eerste opstap naar een verder gesprek met belangrijke
personen in de context al gezet.
Een derde manier om een genogram te gebruiken, is dat hulpverlener en cliënt het samen
maken, en zo al doende inzicht te verkrijgen in de familiegeschiedenis en -verhoudingen van
de cliënt. Veel hulpverleners geven de voorkeur aan deze manier, omdat het op een niet-
bedreigende manier veel vrijheid en ruimte geeft om vragen te stellen.
Voor de cliënt heeft het maken van een genogram vaak het effect dat hij gaat beseffen deel
uit te maken van een groter geheel. Hij komt tot het inzicht dat zijn problematiek vanuit dat
geheel beter te begrijpen is. Ook leggen cliënten zelf gemakkelijk verbanden en verwerven
ze inzichten die hen tot dan toe niet duidelijk waren.
1.4 Overdracht binnen families
In het contextuele denken wordt ervan uitgegaan dat een groot deel van de pijn en de
vreugde in het persoonlijke leven en in de levensgeschiedenis van een persoon wordt
bepaald door de (intergenerationele) context waarbinnen hij geboren is. En dat problemen
die iemand later in zijn leven ervaart in verworven relaties in grote mate samenhangen met
gedrags- en relatiepatronen zoals zich die hebben ontwikkeld in het gezin van herkomst –
dus in de gegeven verworven familiale relaties. Het is daarom van groot belang oog te
krijgen voor datgene wat binnen de context van je cliënt (gezin en familie) speelt en wordt
overgedragen.
Erfelijke aanleg:
In de eerste plaats speelt erfelijkheid (nature) een grote rol. Hierbij gaat het om
eigenschappen van iemand die door genetische aanleg zijn bepaald. Soms lijkt het een
generatie over te slaan. Maar dan opeens is het er weer: een kleinkind met dezelfde flaporen
als zijn (over)grootvader. In sommige families worden ook lichamelijke of psychische ziektes
via erfelijkheid overgedragen.
Sociale omgevingsfactoren:
In de tweede plaats gaat het om eigenschappen die niet of niet in de eerste plaats genetisch
zijn bepaald, maar waar opvoeding en leefomstandigheden een belangrijke rol in spelen
(nurture). Sommige families bestaan vooral uit binnenvetters, terwijl in andere families
iedereen zich met muziek bezighoudt. Op al deze terreinen komt de vraag bovendrijven hoe
aangeboren aanleg en sociale omgeving zich tot elkaar verhouden. De binnenvetter zou in
een andere sociale omgeving mogelijk ander gedrag laten zien. En de talenten van een
muzikaal kind zouden in een gezin waar daar helemaal geen aandacht voor is weleens
nauwelijks zichtbaar kunnen worden. Wat in aanleg wel gegeven is, komt mogelijk niet of
nauwelijks tot ontplooiing in een omgeving waarin dit nauwelijks aangemoedigd wordt.
Gewoonten en gebruiken:
Het derde aspect dat een rol speelt, betreft allerlei gewoonten en gebruiken. Hiervoor geldt
zeker dat ze binnen de persoonlijke omgang tussen ouders en kinderen worden
overgedragen. Het gaat hier om dingen die ‘wij’ altijd zo doen, terwijl het er in andere
gezinnen heel anders aan toe gaat. Kinderen leren al jong dat je bij het ene vriendje je
schoenen uit moet doen en dat je ze ergens anders gewoon aan mag houden.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LarissaSW. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
