Samenvatting
Samenvatting Individu en Maatschappij jaar 2, periode 2 Gedragswetenschappen
- Instelling
- Hanzehogeschool Groningen (Hanze)
Individu en Maatschappij jaar 2, periode 2 Gedragswetenschappen
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 38 pagina's
Voorbeeld 4 van de 38 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting I&M VT2 blok 4Week 1
Psychologie, een inleiding H10 Persoonlijkheid
De meeste mensen gaan ervan uit dat de manier waarop ze zich gewoonlijk gedragen hoofdzakelijk wordt bepaald door genen,
karakter, persoonlijkheidskenmerken en een aantal innerlijke determinanten, die alles bij elkaar hun wezenlijke zelf vormen. Het
idee dat je een uniek individu bent stellen we zelden ter discussie. De meesten staan er waarschijnlijk ook niet bij stil dat het
concept van het zelf grotendeels dankzij Mary Whiton Calkins (1863-1930) een plaats heeft gekregen in de psychologie. Ze werd
met moeite aan de Harvard universiteit toegelaten, het toelaten van vrouwen was namelijk niet gewoonlijk in deze tijd, en trad
de psychologie binnen. Ze verrichte onderzoek naar de werking van het geheugen.
Het begrip persoonlijkheid slaat op psychologische eigenschappen die een zekere continuïteit verlenen aan het gedrag van een
individu in verschillende situaties.
Persoonlijkheid bestaat uit: leren, perceptie, ontwikkeling, motivatie, emotie etc.
Centrale vraag: welke invloeden hebben geresulteerd in de unieke gedragspatronen en consistentie in de persoonlijkheid van
Mary Calkin?
Mary Caklins’ persoonlijkheid is gevormd door een samenspel van ervaring en innerlijke factoren, net zoals onze eigen
persoonlijkheid.
Kernvraag 10.1 Door welke krachten wordt de persoonlijkheid gevormd?
Persoonlijkheid kan beschouwd worden als de ‘standaardinstellingen’ van ons unieke patroon van motieven, emoties en
percepties, in combinatie met de aangeleerde schema’s die we toepassen om onszelf en onze wereld te begrijpen. Het is ook de
collectieve term voor de eigenschappen die ons maken tot wie we zijn. Dit alles is op zijn beurt weer ingebed in de context van
onze cultuur, sociale relaties en ontwikkelingsniveau. Onze persoonlijkheid bestaat uit alle aspecten van ons wezen.
Kernconcept 10.1 De persoonlijkheid wordt gevormd door de gecombineerde krachten van biologische, situationele en
psychologische processen, die allemaal in een context van sociaal-culturele en ontwikkelingsfactoren zijn ingebed.
10.1.1 Biologie, menselijke natuur en persoonlijkheid
Als twee laboratoriumratten in een kooi worden geplaatst waarvan de bodem onder stroom wordt gezet, zullen de ratten elkaar
aanvallen. Zo zien we bij mensen dat ze uithalen naar elk geschikt doel als ze pijn lijden. Dit zijn vb van wat Sigmund Freud
displacement (verschuiving) van agressie noemde. Een hypothetisch geval van displacement van agressie is de suggestie van
William James dat de weigering van Harvard om Mary Calkins de graad te geven die ze had verdiend, genoeg was om alle
vrouwen te bewegen tot terroristische actie.
Geweld, moord of genocide kan nooit worden gerechtvaardigd, maar misschien wel worden verklaard. Volgens David Barash
(2007) is de menselijke geschiedenis het verhaal van mensen die op bedreigende situaties hebben gereageerd door naar het
dichtstbijzijnde doel uit te halen.
Displacement van agressie is niet de enige menselijke eigenschap die in onze biologie lijkt te zijn ingebouwd. De meeste mensen
geven de voorkeur aan genot, vooral als het gaat om seksueel gebot, boven pijn. De menselijke neiging tot seks en agressie klopt
met het idee van Darwin dat we nakomelingen zijn van een lange lijn van voorouders, overleven, voorplanten. Sigmund Freud
nam dit idee over en betoogde dat alles wat we doen voortkomt uit een op seks gebaseerd ‘overlevingsinstinct’ en een
‘instinctieve’ neiging tot verdediging en agressie. Volgens andere theoretici is de persoonlijkheid ook op andere motieven
gebaseerd, zoals sociale motieven, die ongetwijfeld enige basis hebben in de biologie.
Uit de moderne neurologie en evolutionaire psychologie blijkt dat het onjuist is te veronderstellen dat al het menselijk gedrag
door slechts enkele basale motieven wordt veroorzaakt. Wij (onze hersenen) lijken te bestaan uit een verzameling ‘modulen’ die
zich gespecialiseerd hebben (aangepast hebben aan) de realisatie van een specifiek doel. Seks, agressie, honger, affiliatie, dorst
en prestaties: elk motief is een afzonderlijke module in de hersenen, en de manier waarop een motief ons beïnvloedt, vormt een
deel van de eenheid die we ‘persoonlijkheid’ noemen. Dit is echter alleen vanuit de biologische kant bekeken. De manier waarop
een motief ons beïnvloedt, vormt een deel van de eenheid die we ‘persoonlijkheid’ noemen.
10.1.2 De effecten van nurture: persoonlijkheid en de omgeving
Een belangrijk deel van ons gedrag wordt gevormd volgens de principes van behavioristische conditionering, cognitief leren en
sociale psychologie. Vanuit het perspectief dat de nadruk legt op ervaringen opgedaan in de vroege jeugd, wordt je
persoonlijkheid in sterkt mate door je ouders gevormd, niet alleen door hun genen, maar ook door de omgeving die ze je geven.
Uit onderzoek blijkt dat de hersenen van kinderen die opgroeien in een arme omgeving letterlijk in omvang krimpen en de
hersencellen in de thalamus verliezen die zowel de cognitieve vermogens als lichamelijke overleving beïnvloeden.
Persoonlijkheidspsycholoog Walter Mischel heeft gesuggereerd dat alle andere effecten door deze invloeden uit de omgeving
worden overstemd. De vraag of hij gelijk heeft worden de persoon-situatiecontroverse of het persoon-situatiedebat genoemd.
(Een theoretische discussie over de relatieve invloed van persoonlijkheidskenmerken en kenmerken van de omgeving op
gedrag).
,10.1.3 De effecten van nature: karakter en psychische processen
We moeten al onze ervaringen ook door een reeks interne mentale ‘filters’ laten lopen; deze filters representeren
kernelementen van de persoonlijkheid. De dimensie introvert-extrovert is een vb. van een beschrijvende persoonlijkheidstheorie;
bij dit type theorie ligt de nadruk op de betrekkelijk stabiele persoonlijkheidskenmerken of karaktertrekken van een individu.
Andere theorieën, procestheorieën, gaan verder dan beschrijving en verklaren de persoonlijkheid in termen van de interne
persoonlijkheidsprocessen die we in dit boek bestuderen – motivatie, perceptie, leren en ontwikkeling – en o.b.v. bewuste en
onbewuste processen. Voor een volledige verklaring van de persoonlijkheid lijken we zowel de karakter- als procestheorieën
nodig te hebben.
Karaktertrek: stabiel persoonlijkheidskenmerk waarvan men aanneemt dat het zich in het individu bevindt en dat in
verschillende omstandigheden een leidraad vormt voor zijn of haar gedachten en handelingen.
Persoonlijkheidsproces: de interne werking van de persoonlijkheid; omvat motivatie, emotie, perceptie en leren, en daarnaast
ook onbewuste processen.
10.1.4 Sociale en culturele bijdragen aan de persoonlijkheid
Volgens crosscultureel psycholoog Juris Draguns is het concept persoonlijkheidstheorie op zichzelf een westerse uitvinding. Het
is geen verassing dat de meest controversiële en invloedrijke theorieën over persoonlijkheid zijn ontwikkeld door mensen die
zijn opgeleid in het denkkader van de westerse sociale wetenschappen.
Andere culturen benaderen het probleem van verschillen tussen mensen anders. De meest niet-westerse perspectieven op de
persoonlijkheid zijn stevig geworteld in religie.
Het Chinese concept van complementaire tegengestelde krachten: yin en yang
In de VS en andere westerse landen ligt de nadruk op individualisme (degenen die opvallen in de menigte door hun
talent worden beloond).
Groepsgerichte culturen (Azië, Zuid-Amerika, Midden-Oosten) ligt de nadruk op collectivisme (mensen worden beloond
als ze in de groep passen en de sociale harmonie bevorderen).
Voor een belangrijk deel wordt wie je bent bepaald door degenen met wie je omging toen je opgroeide. We voegen ons ook
naar allerlei ‘subculturen’ die op hun beurt onze attitudes en gedragingen vormgeven. Je persoonlijkheid is dus een deel een
creatie van anderen.
Kernvraag 10.2 Uit welke blijvende patronen of disposities bestaat onze persoonlijkheid?
Ruim 2000 jaar geleden voor de opkomst van wetenschappelijke psychologie maakte men onderscheid tussen vier
temperamenten (Griekse arts, Hippocrates). Hij dacht dat temperament werd bepaald door de verhoudingen van de 4 humores.
Humores Bron Temperament
Bloed Hart Optimistisch (monter)
Cholè (gele gal) Lever Cholerisch (ontvlambaar)
Melancholè (zwarte gal) Milt Melancholisch (depressief)
Flegma (slijm) Hersenen Flegmatisch (traag)
Er zijn sinds die tijd talloze andere classificatiesystemen ontwikkeld. De meest simplistische zijn de stereotypen: dikke mensen
zijn gezellig. Sommige persoonlijkheidstheoretici proberen op eenzelfde manier te simplificeren, door mensen te beschrijven in
de termen van enkele elementaire temperamenten: globale disposities van de persoonlijkheid, zoals ‘extravert’ of ‘verlegen’
eigenschappen met een sterk biologische basis. Anderen kijken liever naar combinaties van karaktertrekken, die meestal als
meervoudige dimensies van de persoonlijkheid worden beschouwd (bijv. vriendelijk tegenover onvriendelijk); meestal wordt
gedacht dat deze karaktertrekken in sterkere mate door de ervaring (leren) worden beïnvloed dan het temperament. Weer
anderen delen mensen in a.d.h.v. persoonlijkheidstypen. Dit zijn categorieën i.p.v. dimensies: je past al dan niet bij het patroon
voor een bepaald type.
Dispositie: een psychische en fysieke kwaliteit of eigenschap van een persoon. (Temperament, karaktertrek en
(persoonlijkheids-)type vallen onder dit begrip))
Kernconcept 10.2 Volgens alle dispositionele theorieën bestaat er een kleine groep van persoonlijkheidskenmerken die
temperamenten, karaktertrekken of typen worden genoemd. Het individu vertoont met betrekking tot deze kenmerken
gedurende zijn hele leven een consistent beeld
Omdat de termen temperament, karaktertrek en type enige overlap vertonen, plaatsen we ze samen onder het kopje
dispositionele theorieën: een verzamelnaam voor benaderingen van de persoonlijkheid op basis van temperament,
karaktertrekken en persoonlijkheidstypen
10.2.1 Persoonlijkheid en temperament
Psychologen definiëren temperament als de biologisch bepaalde persoonlijkheidsdisposities die al in de vroege jeugd
waarneembaar zijn en die de snelheid en intensiteit van emotionele reacties en overheersende stemming van een individu
bepalen. Als ze het over temperamenten hebben verwijzen ze meestal naar één of twee dominante en blijvende thema’s, zoals
verlegenheid of humeurigheid, die typerend zijn voor de persoonlijkheid.
Van bepaald hersenstructuren is bekend dat ze fundamentele aspecten van de persoonlijkheid reguleren.
,Temperament en neurotransmitters?
Biologisch psychologen vermoeden dat sommige individuele verschillen in temperament worden bepaald door verhoudingen
waarin bepaalde chemische stoffen in de hersenen voorkomen (genetisch bepaald).
Suïcidale gedachten en depressie gaan bijv. samen met een overschot en/of tekort aan bepaalde transmitters. We hebben
allemaal dezelfde neurotransmitters, maar in verschillende verhoudingen. Dat is de oorzaak van een groot aantal verschillen in
de temperamenten van mensen. Sommige vormen van verlegenheid zijn erfelijk, andere worden geleerd door persoonlijke
ervaring en culturele normen.
10.2.2 Persoonlijkheid als verzameling karaktertrekken
Karaktertrekken zijn meervoudige, stabiele persoonlijkheidskenmerken waarvan men aanneemt dat ze zich in het individu
bevinden en die in verschillende omstandigheden bepalend zijn voor gedachten en handelingen. Karaktertrekken zijn de
manieren waarop onze motieven, emoties en cognities gewoonlijk in gedrag tot uiting komen.
Wat is het verschil tussen karaktertrekken en temperament?
Temperament is een psychologisch begrip dat verwijst naar dat gedeelte van de persoonlijkheid dat betrokken is bij emotionele
eigenschappen en de snelheid en intensiteit van emotionele reacties. De eigenschap is diep in onze individuele biologisch aard
geworteld en erfelijk. Het temperament is waarmee je geboren wordt, maar wat slechts de basis is voor de vorming van je
karakter. Het temperament is dus datgene waarmee je geboren wordt, maar wat slechts de basis is voor de vorming van je
karakter. Karaktertrekken kun je vervolgens beschouwen als meerdimensionale structuur die op basis van het temperament
rust, maar die zich later ontwikkelt en sterk door ervaringen en door psychologische processen in de persoon wordt beïnvloedt.
De ‘grote vijf’ persoonlijkheidstrekken: de vijf-factorentheorie
Ontwikkelaars van theorieën over het karakter hebben geen aandacht voor eigenschappen als IQ, vaardigheden en creativiteit,
en richten hun aandacht op de motivationele en emotionele componenten van de persoonlijkheid. Die bouwstenen zijn
geïdentificeerd m.b.v. factoranalyse (een statistische techniek waarmee de onderzoeker relaties tussen, of clusters van, items op
persoonlijkheidstest kan aantonen). Er zijn vijf dominante persoonlijkheidsfactoren naar voren gekomen (OCEAN):
Open-nieuwsgierig vs. gesloten-ongeïnteresseerd (openness to experience)
Betrouwbaar-georganiseerd vs. onbetrouwbaar-chaotisch (conscientiousness)
Dominant-extravert vs. ondergeschikt-introvert (extraversion)
Warm-vertrouwend vs. koel-achterdochtig (agreebleness)
Gelijkmatig-zelfverzekerd vs. nerveus-temperamentvol (neuroticism)
Bij beschouwing van deze vijf-factorentheorie is het goed te beseffen dat noch extreem hoge, noch extreem lage scores op deze
schalen ideaal zijn, terwijl gematigde scores in beide richtingen adaptief zijn.
Onderzoekers hebben zowel genetische als omgevingsfactoren ontdekt die van invloed zijn op de ontwikkeling van individuele
verschillen in persoonlijkheid. Persoonlijkheidsverschillen hebben effect op het functioneren van kinderen, en ook op hun
sociale omgeving, wat zichtbaar is in hun relatie met opvoeders en leeftijdgenoten. Het vijf-factorenmodel is bruikbaar in meer
dan 50 culturen.
Karaktertrekken beoordelen met persoonlijkheidstests
Persoonlijkheid kan je op 5 factoren beoordelen a.d.h.v. bijv. NEO-PI. Deze eenvoudige, maar zeer gerespecteerde maat wordt
gebruikt om de stabiliteit van de persoonlijkheid gedurende het hele leven te bestuderen, evenals de relatie van
persoonlijkheidskenmerken met lichamelijke gezondheid en met verschillende gebeurtenissen die bepalend zijn voor het
verloop van iemands leven.
MMPI-2: instrument voor het in kaart brengen van de persoonlijkheid. Geef aan hoe hoog een individu scoort op tien
belangrijke klinische trekken. Ontwikkeld voor het beoordelen van ernstige geestelijke problemen als depressie. De
respondenten moeten aangeven in hoeverre elke uitspraak op hen van toepassing is. vervolgens worden de antwoorden
vergeleken met mensen uit klinische populaties met verschillende bekende psychische stoornissen. Deze score geeft en
empirische basis, dat wil zeggen dat deze op wetenschappelijke gegevens is gebaseerd en niet uitsluitend op een mening van de
maker van de test.
Betrouwbaarheid: kenmerk van een psychologische test die de mate aangeef waarin de meetresultaten een afspiegeling zijn
van de te meten variabele en vrij zijn van de invloed van toevallige factoren.
Validiteit: mate waarin een psychologische test meet wat hij geacht wordt te meten.
Uitbreiding van de Big Five?
Onderzoekers vinden dat er 6 persoonlijkheidsdimensies zijn. De 6 e dimensie wordt ‘eerlijkheid’ of ‘integriteit’ genoemd en heeft
betrekking op de mate waarin personen oprecht, rechtvaardig en bescheiden zijn en hebzucht vermijden. Dit heeft geresulteerd
in de HEXACO-persoonlijkheidsvragen
Een evaluatie van theorieën over temperamenten en trekken
, Er is van verschillende kanten kritiek geleverd op de theorieën over temperament en karaktertrekken en op de tests die daaruit
zijn voortgekomen. Ten eerste geven deze theorieën ons een ‘momentopname’ van persoonlijkheid: een beeld waarbij de
persoonlijkheid als vast en statisch wordt weergegeven i.p.v. als een dynamisch proces dat afhankelijk van onze ervaringen
veranderingen en ontwikkeling kan ondergaan. Een andere groep critici zegt dat onze complexe aard overmatig wordt
gesimplificeerd wanneer de persoonlijkheid slechts aan de hand van enkele dimensies wordt beschreven.
Aan de andere kant zijn we met theorieën over trekken tot op zekere hoogte in staat om gedrag in veelvoorkomende situaties,
zoals in situaties die aan een werkomgeving zijn gerelateerd, te detecteren of te voorspellen.
Aan theorieën over trekken kleven echter dezelfde bezwaren die we ook al zijn tegengekomen bij de instincttheorieën: beide
theorieën beschrijven gedrag door er een sticker op te plakken, maar ze geven er geen verklaring voor.
Een laatste minpunt van theorieën over trekken is het probleem van de selffulfilling prophecy. Mensen die eenmaal het stempel
van een bepaalde trek hebben gekregen, gaan zich daarnaar gedragen en worden daardoor belemmerd in hun pogingen om te
veranderen. Een kind dat het etiket ‘verlegen’ heeft ontvangen, in zijn inspanning om minder verlegen te zijn, zowel de tegen de
trek als tegen het etiket te vechten.
Kernvraag 10.3 Op welke manier helpen mentale processen bij het vormen van onze persoonlijkheid?
1. Psychodynamische persoonlijkheidstheorie: een groep theorieën waarvan Freud de grondlegger was. Deze theorieën richten
onze aandacht op motivatie (met name op motieven vanuit het onbewuste) en op de invloed van de vroege jeugd op onze
geestelijke gezondheid.
Kernconcept 10.3 Hoewel volgens de procestheorieën verschillende krachten in de persoonlijkheid aan het werk zijn, is de
persoonlijkheid volgens elk van deze theorieën het resultaat van zowel interne psychische processen als van sociale interacties
2. Humanistische persoonlijkheidstheorie: een type theorie dat het accent legt op menselijke groei en potentieel in plaats van
op psychische stoornissen. Theorieën van dit type benadrukken het functioneren van het individu in het heden in plaats van de
invloed van gebeurtenissen in het verleden.
Legt het accent op het bewuste en op de huidige, subjectieve realiteit: op onze overtuigingen en de manier waarop we
onszelf zien in relatie tot anderen.
3. Existentiële theorieën: theorieën die proberen het heden aan een geïdealiseerde toekomst te verbinden in de continue
zoektocht naar de zin van iemands bestaan, diens doelstellingen en betekenis in het leven.
4. Sociaal-cognitieve theorie: dit type theorie accentueert het belang van het leren, de perceptie en de sociale interactie voor de
persoonlijkheid.
10.3.1 De psychodynamische theorieën: nadruk op motivatie en psychische stoornissen
De psychodynamische benadering ontstond aan het einde van de negentiende eeuw als gevolg van een medisch vraagstuk dat
hysterie werd genoemd, maar dat nu wordt aangeduid met de term conversie. Deze stoornis wordt gekenmerkt door
symptomen als spierslapte, ongevoeligheid in delen van het lichaam, zonder dat er een duidelijke lichamelijke oorzaak, zoals een
beschadigde zenuw, voor is. de Franse arts Jean Charcot bewees uiteindelijk dat hysterie een psychische oorzaak heeft. Nadat hij
de patiënten onder hypnose had gebracht, kon hij de symptomen m.b.v. suggestie laten verdwijnen.
Freud en de psychoanalyse
Toen Freud de hypnotische behandeling op zijn eigen patiënten probeerde toe te passen, bleek dat hij een aantal patiënten niet
diep genoeg onder hypnose kon brengen om Charcots resultaten te dupliceren. Sterker nog, zelfs bij degenen die hun
symptomen onder hypnose waren kwijtgeraakt, keerden de klachten terug zodra de trance was verbroken. Hij besloot dat hij
een andere manier moest vinden om de mysterieuze ziekte te begrijpen en te behandelen. Het resultaat was de eerste
uitgebreide theorie over de persoonlijkheid. De nieuwe benadering die Freud opstelde, raakte bekend als de psychoanalyse of
psychoanalytische theorie (Freuds persoonlijkheidstheorie en de methode die hij toepaste in de behandeling van psychische
stoornissen). Technisch gezien is de psychoanalytische theorie de term voor Freuds verklaring van de
persoonlijkheidsstoornissen en psychische stoornissen, terwijl onder psychoanalyse zijn systeem van behandelingen van
psychische stoornissen wordt verstaan.
Het Freudiaanse onbewuste
Het onbewuste, de verborgen ziedende ketel van krachtige impulsen, instincten, motieven en conflicten waardoor de
persoonlijkheid werd aangedreven, werd door Freud centraal in de persoonlijkheid geplaatst. We zijn ons normaal gesproken
niet van dit deel van onze geest bewust, omdat de inhoud zo bedreigend en beangstigend is dat de bewuste geest het bestaan
ervan weigert te erkennen.
Onbewuste: het deel van de geest waarvan een individu zich niet bewust is, maar waar zich onderdrukte impulsen, drijfveren en
conflicten bevinden die geen toegang hebben tot het bewuste.
Onbewuste drijfveren en instincten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Amanda1703. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48298 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen