SAMENVATTING ASSISTENT DROGIST ADVISEREN 2
Inhoudsopgave
2.1 Neus en reisziekte................................................................................................................3
2.1.3 De neus....................................................................................................................................3
2.1.4 Producten voor de neus..........................................................................................................5
2.1.5 Reisziekte...............................................................................................................................10
2.1.6 Zelfzorggeneesmiddelen bij reisziekte.................................................................................11
2.2 Hoest..................................................................................................................................13
2.2.2 Hoestklachten........................................................................................................................13
2.2.3 Zelfzorggeneesmiddelen bij hoest........................................................................................16
2.3 Huid deel 1.........................................................................................................................19
2.3.2 Kleine wonden.......................................................................................................................19
2.3.3 Verwondingen.......................................................................................................................20
2.3.4 Zelfzorggeneesmiddelen bij kleine wonden........................................................................23
2.3.5 Huiduitslag en jeuk...............................................................................................................24
2.3.6 Producten tegen huiduitslag en jeuk...................................................................................27
2.3.7 Insectenbeten........................................................................................................................30
2.3.8 Zelfzorggeneesmiddelen bij insectenbeten..........................................................................32
2.3.9 Hoofdluis...............................................................................................................................33
2.3.10 Zelfzorggeneesmiddelen tegen hoofdluis...........................................................................34
2.4 Huid deel 2.........................................................................................................................35
2.4.2 Hoofdhuidklachten...............................................................................................................35
2.4.3 Zelfzorggeneesmiddelen bij hoofdroos................................................................................36
2.4.4 Acne en steenpuisten............................................................................................................36
2.4.5 Zelfzorggeneesmiddelen bij acne en steenpuisten..............................................................38
2.4.6 Koortslip (herpes labialis)....................................................................................................40
2.4.7 Zelfzorggeneesmiddelen bij een koortslip...........................................................................41
2.4.8 Voetschimmel........................................................................................................................42
2.4.9 Zelfzorggeneesmiddelen bij voetschimmel..........................................................................44
2.4.10 Wratten...............................................................................................................................45
2.4.11 Zelfzorggeneesmiddelen bij wratten en likdoorns............................................................47
2.5 Vrouwenzaken...................................................................................................................48
2.5.2 Morning-afterpil...................................................................................................................48
2.5.3 Zelfzorggeneesmiddelen voor noodanticonceptie...............................................................50
2.5.8 Overgangsklachten...............................................................................................................50
2.5.5 Zelfzorggeneesmiddelen bij overgangsklachten.................................................................53
, 2.5.6 Vaginale afscheiding.............................................................................................................54
2.5.7 Zelfzorggeneesmiddelen bij klachten over vaginale afscheiding.......................................56
2.6 Overige aandoeningen (deel 1).........................................................................................58
2.6.2 Kinderziekten........................................................................................................................58
2.6.3 Algemene klachten bij kinderziekten..................................................................................60
2.6.4 Zelfzorggeneesmiddelen bij kinderziekten.........................................................................63
2.6.5 Het gebit................................................................................................................................64
2.6.6 `Zelfzorggeneesmiddelen bij mond- en gebitsklachten......................................................66
2.7 Overige aandoeningen (deel 2).........................................................................................67
2.7.2 Stoppen met roken................................................................................................................67
2.7.3 Zelfzorggeneesmiddelen bij stoppen met roken.................................................................69
2.7.4 Psychische klachten..............................................................................................................70
2.7.5 Psychische klachten en hun oorzaken.................................................................................71
2.7.6 Zelfzorggeneesmiddelen bij psychische klachten...............................................................71
2.7.7 Urineweg problemen............................................................................................................73
2.7.8 Zelfzorggeneesmiddelen bij urineweg problemen..............................................................74
2.8 Homeopathie en Fytotherapie...........................................................................................75
2.8.1 Inleiding.................................................................................................................................75
2.8.2 Homeopathische werkzame stoffen.....................................................................................78
2.8.3 Homeopathische zelfzorgmiddelen......................................................................................79
2.8.4 Fytotherapeutische werkzame stoffen.................................................................................83
2.8.5 Fytotherapeutische zelfzorgmiddelen..................................................................................83
Belangrijke begrippen...................................................................................................................84
,2.1 Neus en reisziekte
2.1.3 De neus
Het uitwendige deel van de neus bevat voornamelijk kraakbeen, dat de vorm bepaalt van de
neus. Het inwendige deel van de neus wordt door een neustussenschot verdeeld in de linker- en
de rechterneusholte.
In de zijwanden van iedere neushelft bevinden zich de neusschelpen, die de neusholte verdelen
in een bovenste, een middelste en een onderste gang. Een neusgang is heel smal (2-4mm breed).
In de neusgangen monden de neusholten uit, waaronder de voorhoofdsholte en de kaakholte.
Deze zijn beide dubbelzijdige aangelegd.
1. Voorhoofdholte
2. Neusamandel
3. Luchtpijp
4. Stembanden
5. Strottenhoofd
6. Strottenklepje
7. Keel
8. Neusholte
9. Opening buis van Eustachius
10. Bijholte
11. Reukorgaan
De bijholten zijn holle ruimtes achter de neus, in de bovenkaak en in het voorhoofd. Deze
ruimtes staan via kleine kanaaltjes in verbinding met de neus. Het slijmvlies dat de neus van
binnen bedekt loopt via die verbindingskanaaltjes door in de bijholten. Bij een
bijholteontsteking is het slijmvlies van 1 of meer bijholte ontstoken.
1. Reeks kleinere bijholten tussen voorhoofd en slaap
2. Bijholte ter hoogte van de slaap
3. Kaakholte van de bovenkaak
4. Voorhoofdholte
Door een neusverkoudheid kan er een ontsteking ontstaan van het neusslijmvlies (rhinitis) in
de neus, de bijholten of de keel.
Klachten zijn dan een verstopte neus, loopneus of niezen.
Oorzaken:
- Virus als oorzaak:
Er is dan sprake van hoesten, keelpijn en een grieperig gevoel. Het ‘heerst’ dan vaak.
Last van een loopneus. Soms is het slijm geelgroen van kleur, soms kleurloos. De
geelgroene verkleuring kan wijzen op een bacteriële infectie, maar dat hoeft niet.
- Allergie als oorzaak:
Bij een allergie komen de klachten alleen op bepaalde momenten voor. Vaak heeft de
klant dan ook andere klachten zoals jeukende of branderige ogen of benauwdheid.
Slijm dun en kleurloos.
Door de zwelling van het slijmvlies in de neusholte kan de neus verstoppen. Als de buis van
Eustachius verstopt raakt, kan ook het middenoor pijnlijk worden.
Door de zwelling van het slijmvlies kunnen de openingen van de neusholte naar de bijholte
afgesloten raken. Het slijm uit de bijholten kan dan niet meer weglopen en hoopt zich op in deze
holten. Als het slijm in de holten ontstoken raakt, spreken we van een bijholteontsteking of
sinusitis.
,Bijholteontsteking (sinusitis)
- Meestal zijn er bij sinusitis meerdere holtes tegelijkertijd ontstoken, de kaakholten worden
het meest getroffen.
- De term voorhoofdsholteontsteking wordt veel gebruikt, terwijl deze vaak niet ontstoken is.
- Pijnklachten: achter het voorhoofd, in de kaken en achter de ogen.
Er kan ook een drukkend/kloppend of vol gevoel zijn in het hoofd. Bij voorover bukken
wordt de pijn erger. Kiespijn, pijn bij kauwen. Verstopte neus (met/zonder geelgroen slijm),
het slijm kan ook achter in de keel terechtkomen (‘postnasal drip’), waardoor de sinusitis
samen vergezeld gaat van hoest. Pijn is vooral ’s ochtends. Kan ook koorts hebben en ziek
voelen.
- Wat gebeurt er?
Virussen of bacteriën kunnen van buiten in de neusholte op het slijmvlies terecht komen. De
bloedvaatjes in het neusslijmvlies verwijden zich, hierdoor komt er vochtvrij en zwelt het
slijmvlies op. De neus raakt verstopt en er wordt slijm aangemaakt. Dit gebeurt om te
voorkomen dat de virus/bacterie dieper in de neus komt.
In het ‘plafond’ van de neusholte zit het reukorgaan. Als het neusslijmvlies ontstoken is,
kan ook dit reukorgaan aangetast zijn. Hierdoor kan je niet meer reuken of proeven.
Er kan ook sprake zijn van een chronische verstopping, doordat de neus te weinig slijm
produceert (rhinitis sicca).
Oorzaken neusklachten:
Bacteriële infectie
Een infectie gebeurt soms door een virus. Een bacterie maakt dan gebruik van de verminderde
weerstand. In tweede instantie ontstaat dan een bacteriële infectie. (Komt vaker voor bij
mensen met een verminderde weerstand. Denk aan HIV-patiënten, afweeronderdrukkende
medicijnen, chronische ziekte crystic fibrose (CF, taaislijmziekte)).
Allergie
Allergie van het neusslijmvlies = allergische rhinitis.
Hooikoorts (pollinose) is seizoensgebonden allergie, huisstofmijt of dieren allergie is niet-
seizoensgebonden allergie.
Afwijkingen
Afwijking in de neus zoals een scheef neustussenschot of neuspoliepen (goedaardige
gezwellen). Hierdoor kunnen de openingen tussen de verschillende holten sneller blokkeren.
(Recept-) geneesmiddelen
Geneesmiddelen bij prostaatklachten, bij hoge bloeddruk en bepaalde NSAID’s kunnen
verantwoordelijk zijn voor een verstopte neus.
Neuspeuteren of vreemd voorwerp
Kleine kinderen stoppen nog wel is dingen in hun neus. Hierdoor kan het neusslijmvlies
geïrriteerd raken en uiteindelijk ontsteken.
Zwangerschap
Kan door de hormonen komen. Heeft niks te maken met een virusinfectie of echte verkoudheid.
Tips bij neusverkoudheid en bijholteontsteking:
- Stop met roken
- Neem een warme douche of ga stomen (stomen max 60 graden)
Inhalatoren waarin heet water met inhalatiecapsules kan worden geïnhaleerd.
,- Snuit de neus
Loopneus: snuit neusholtes apart. Anders kan het slijm in de bijholte worden geperst.
Snuit voorzichtig en met een papieren zakdoek. Neus ophalen mag ook.
Baby’s is er een neusjesreiniger.
- Druppel bij een verstopte neus met zout water (los een theelepel zout op in een glas water).
- Neusdruppels, neussprays of neusspoelvloeistoffen met zout water (fysiologische
zoutoplossing).
- Bij hooikoorts:
Pas je activiteiten aan op de hooikoortsberichten.
Maai niet zelf je gras. Hou in het hooikoortsseizoen de ramen van de slaapkamer dicht.
- Bij allergie voor huisstof:
Geen vloerbedekking, dikke gordijnen of wollen/donzen dekbedden.
Houd de luchtvochtigheid in huis laag en ventileer goed.
- Bij allergie voor huisdieren:
Huisdier niet in slaapkamer. Was handen na elk contact. Zorg dat de vloeren goed
schoongemaakt kunnen worden (gladde vloeren).
Hoesten, snotteren en niezen kan enkele weken duren.
Bijholteontsteking gaat meestal binnen 1-3 weken over.
Doorverwijzen naar huisarts:
- Na 2 weken nog hoofdpijn en pijnlijke bijholten
- Jonger dan 18 jaar en voor het eerst klachten lijkend op allergie
- Benauwdheid, piepende ademhaling of kortademig (astma)
- Oogontsteking met sterk gezwollen oogleden of oogslijmvlies en ‘prut’ in de ogen, pijnlijke
ogen of uitpuilende ogen.
- Zwelling op het voorhoofd.
- Allergische klachten van volwassenen als de producten niet werken.
- Allergische klachten en zwangerschap is receptgeneesmiddel 1e keus.
- Gebruik van geneesmiddelen om de afweer te onderdrukken (reuma, psoriasis, chronische
darmziekte, na transplantatie en kanker).
Zelfzorggeneesmiddelen bij neusverkoudheid en bijholteontsteking mogen bepaalde niet langer
dan 1 week worden gebruikt, kan namelijk een oorzaak vormen voor chronische rhinitis.
Klachten en advies:
- Ontstoken neusslijmvlies door een virusinfectie neusspray die de zwelling vermindert
(fysiologische zoutoplossing)
- Niet allergisch maar een paar dagen last van een loopneus. Waarschijnlijk is het neusslijmvlies
ontstoken door een virusinfectie neusspray die de zwelling en slijmproductie vermindert.
- Hoofdpijn veroorzaakt door verkoudheid pijnstiller en eventueel een neusspray.
2.1.4 Producten voor de neus
Bij neusverkoudheid:
1e keus: zoutoplossing (bij kinderen <2 jaar de enige keuze)
Geen 1e of 2e keus:
- Eucalyptusolie, Kamfer, Levomenthol
- Eucalyptusolie, Kamfer, Levomenthol, Terpentijnolie, Thymol
- Eucalyptusolie, Kamfer, Levomenthol, Terpentijnolie (bij kinderen)
- Eucalyptusolie, Kamfer, Majoraanolie, Terpentijnolie (bij baby’s)
Bij neusverkoudheid of bijholteontsteking:
1e keus: Xylometazoline HCI, Oxymetazoline HCI, Tramazoline HCI
,2e keus: Xylometazoline HCI met Ipratropiumbromide, Xylometazoline HCI met Menthol
Fysiologisch zout
Verlicht de klachten van een verstopte neus. Reinigt en bevochtigt de neusholte, verdunt
ingedikt slijm waardoor dit makkelijker kan weglopen. Korstjes in de neus laten zich ook
makkelijker verwijderen.
Zoutconcentratie in de cellen van de slijmvliezen is 0,9%.
Goed middel om in te zetten bij zuigelingen
- Indicatie: neusverkoudheid. (Enige optie voor kinderen <2 jaar).
- Bijwerkingen: vrijwel geen. (Producten met conserveermiddel kan overgevoeligheid).
- Contra-indicatie: geen
- Waarschuwing: adviseer altijd om eigen flesje te gebruiken om besmettingen te voorkomen.
- Maximale dagdosering: meeste producten 4-5x per dag
- Gebruiksduur: max 2 weken
- Overdosering: benzalkoniumchloride kan de trilharen onomkeerbaar beschadigen.
Benzalkoniumchloride (BCK) = conserveringsmiddel in neusspray
Otrivin baby (aspirator) – 2 weken t/m 2 jaar
Zoutoplossing 0,9% in doseerspray, monodose.
- Doseerspray: 1x in elk neusgat. Maximaal 2-4x per dag.
- Monodose: enkele druppels uit het flesje. Maximaal 2-4x per dag.
Inhoud van de flesjes dienen na openen binnen 12 uur gebruikt te worden.
Otrivin Care 6m+
Zoutoplossing in doseerspray + vitamine B5 (zorgt voor het herstel van het neusslijmvlies)
6m t/m 2 jaar: 1x in elk neusgat. Maximaal 2x per dag.
2+: 1-2x in elk neusgat. Maximaal 2-4x per dag.
Otrivin Zoutoplossing plus Eucalyptus 6+
Zoutconcentratie 2,2% in doseerspray
1x in elk neusgat. Maximaal 6x per dag.
Fysiologische zoutoplossing = 1,9%
Zwellingsverminderde stoffen
Xylometazoline HCI, Oxymetazoline HCI, Tramazoline HCI
De werkzame stof vernauwd de kleine bloedvaatjes in de slijmvliezen. Hierdoor kan er minder
vocht in de slijmvliezen komen en verdwijnt de zwelling. De neusverstopping verdwijnt/wordt
minder en het ademen gaat makkelijker.
Doordat de zwelling verdwijnt worden ook de bijholte en voorhoofdsholte niet meer afgesloten,
hierdoor kan slijm uit de holten weglopen en wordt de druk in deze holten verminderd. De pijn
van bijholteontsteking verdwijnt daarmee.
- Indicatie: verstopte neus bij een voorhoofdholte- en bijholteontsteking en
middenoorontsteking.
- Bijwerkingen: ontstaan na gebruik >7 dagen:
Xylometazoline HCI vaak (1-10%): branderig gevoel in neus en keel, prikkeling of droogte
van het neusslijmvlies, niezen, hoofdpijn, misselijkheid.
Oxymetazoline HCI: geen bijwerkingen die vaak voorkomen
Tramazoline HCI vaak (1-10%): branderig gevoel in de neus
- Contra-indicaties: cardiovasculaire aandoeningen (hoge bloeddruk, hartritmestoornis,
nauwe kamerhoekglaucoom (oogaandoening), Rhinitis sicca), na chirurgische ingrepen in
de hersenen via de neus, overgevoeligheid.
,- Waarschuwingen: hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, diabetici, prostaatklachten,
aangeboren te snelwerkende schildklier.
Bij gebruik >7 dagen: zwelling van het neusslijmvlies. Hierdoor blijft gevoel van verstopte
neus.
- Wisselwerking: werking kan versterkt worden door bepaalde antidepressiva (MAO-
remmers, tricyclische antidepressiva), kan leiden tot hyperventilatie. Effect van
antihypertensiva (bloeddrukverlagende geneesmiddelen) kan worden verminderd.
Oxymetazoline HCI met Anti-Parkinsonmiddelen kan leiden tot cardiovasculaire toxiciteit
(hartfalen).
- Zwangerschap en borstvoeding:
Xylometazoline HCI: bij normaal gebruik (max 7 dagen) mag, borstvoeding nee.
Oxymetazoline HCI: maximaal 5-7 dagen eenmalig in de zwangerschap of borstvoeding
Tramazoline HCI: nee
- Overdosering: kan leiden tot depressie van het centrale zenuwstelsel. Symptomen:
verlaagde lichaamstemperatuur, slaperigheid en coma. Hartproblemen.
- Werkingsduur:
Xylometazoline HCI 5-6 uur
Oxymetazoline HCI 6-8 uur
Tramazoline HCI 8-10 uur
- Alles max 7 dagen gebruiken!
Otrivin Hydraterende formule 2+
0,5 mg/ml Xylometazoline HCI en extra vochtvasthoudende stoffen.
Druppels/doseerspray
2-6 jaar: 1-2 druppels/1 verstuiving in elk neusgat 1-3x per dag.
Toedieningsinterval: 8-10 uur. Max 3x per dag.
6-12 jaar: 2-4 druppels/1-2 verstuivingen in elk neusgat 2-3x per dag.
Toedieningsinterval: 8-10 uur. Max 3x per dag.
Otrivin (menthol) 12+
1 mg/ml Xylometazoline HCI met extra vochtinbrengende stoffen.
Druppels/doseerspray
2-4 druppels/1 verstuiving in elk neusgat.
Toedieningsinterval: 8-10 uur. Max 3x per dag.
Vicks Sinex/Aloë 6+
Oxymetazoline HCI (+menthol)
Doseer/neusspray
6-10 jaar: 1 verstuiving in elk neusgat 2-3x per dag
10+: 1-2 verstuivingen in elk neusgat 2-3x per dag
Bisolnasal 6+
Tramazoline HCI
Doseerspray
1-2 sprays in elk neusgat 3-4x per dag. Max 6x per dag 2 sprays in elk neusgat.
Afscheiding van neusslijm verminderde producten
Door Xylometazoline HCI wordt de zwelling van het neusslijmvlies vermindert. Door
Ipratropiumbromide vermindert de afscheiding uit de neus binnen 15 minuten.
- Indicatie: bij neusverstopping met loopneus
- Bijwerkingen: zeer vaak (>10%): bloedneus, droog geïrriteerd neusslijmvlies
Vaak (1-10%): droge mond, smaakstoornissen, hoofdpijn, neuscongestie (verstopte
neus), pijnlijke neus
En bijwerkingen Xylometazoline HCI.
, - Contra-indicatie: overgevoeligheid voor Atropine of gelijksoortige stoffen (Scopolamine). En
contra-indicaties Xylometazoline HCI.
- Zwangerschap en borstvoeding: zwangerschap nee, borstvoeding ja.
Otrivin Duo 18+ (t/m 70)
0,5mg/ml Xylometazoline HCI en 0,6mg/ml Ipratropiumbromide
1 spray in elk neusgat. Max 1-3x per dag.
Max 7 dagen.
Gebruiksaanwijzing neusdruppels en -sprays:
- Na inbrengen 10 minuten niet snuiten.
Aspirator = een hulpmiddel bij het reinigen van een babyneusje.
Inhalantia
Middelen met vluchtige oliën. Je kan het op de borst smeren en dit eventueel afdekken of mee
stomen.
- Indicatie: verkoudheidsklachten
- Bijwerkingen: <2 jaar kan door de scherpe geur de ademhaling stokken. Mogen het niet
gebruiken.
- Contra-indicaties: <2 jaar, overgevoeligheid.
- Waarschuwingen: bij oogcontact min 15 minuten spoelen met stromend water.
- Zwangerschap en borstvoeding: zwangerschap ja. Borstvoeding niet wrijven op de borst.
- Gebruiksduur: bij geen verbetering max 2 weken
- Overdosering: zalf: huidirritatie, oogirritatie, roodheid van de huid.
Innemen zalf: speekselvloed, pijn in mond/keel, misselijkheid, braken, buikpijn,
duizeligheid, warm gevoel, blozen, oogpupil-verwijding, gezichtsstoornissen, oorsuizen,
opwinding, stuipen, ademnood, coma.
Dampo 2+
Eucalyptusolie, Kamfer en Levomenthol
Bij kinderen alleen op borst en rug. Niet aanbrengen in de neus of bij ogen.
Vicks Vaprorub 2+
Eucalyptusolie, Kamfer, Levomenthol, Terpentijnolie en Thymol.
Inwrijven 2-4x per dag.
Inhaleren 10-15 minuten
Luuf kinderen 3+
Eucalyptusolie, Kamfer, Levomenthol en Terpentijnolie
Inwrijven met 5-10 ml
Luuf baby 6m t/m 3 jaar
Eucalyptusolie, Kamfer, Majoraanolie, Terpentijnolie
Inwrijven met 2,5-5 ml
1e keus bij neusverkoudheid en bijholteontsteking = paracetamol
Middelen bij allergische neusklachten:
1e keus = Loratidine, Fexofenadine HCI, Cetizine HCI
Ter voorkoming van neusklachten:
(Dinatrium-)Cromoglicaat (geen 1e/2e keus)
