Casus 8 (On)Gezond werk
Probleemstelling: wat zijn gezonde werkomstandigheden?
Leerdoelen:
1. Wat is de invloed van werk op gezondheid? (cijfers
ziekteverzuim…) bron: echtolt
De verandering in de eisen van het werk kan wel degelijk invloed hebben op de gezondheid van een
werkende. Uit het cbs-onderzoek blijkt dat hoe langer mensen in de bijstand zitten, hoe slechter hun
gezondheid is.
Selectiemechanisme (ongezonde mensen hebben minder kans op werk)
Causatiemechanisme (de gezondheid van mensen verslechtert als zij werkloos worden, of dat hun
gezondheid verbetert als zij weer aan het werk gaan).
Werk heeft, zoals zij in haar ‘latente deprivatiemodel’ stelt, naast het genereren van inkomen ook
een aantal latente voordelen die belangrijk zijn voor het welbevinden van individuen, zoals
tijdstructurering, sociale integratie, zelfontplooiing en de ontwikkeling van competenties en
vaardigheden.
Werkloosheid
In theorie kan werkloosheid van invloed zijn op zowel de lichamelijke als de psychische gezondheid.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat werklozen een slechtere gezondheid hebben dan
werkenden.
Lichamelijke invloed bij werkloosheid:
- Teruggang van financiële positie
- Afname van de levenstandaard (geen goede voeding)
- Minder in beweging
- Toename van de alcoholconsumptie
Psychische klachten werkloosheid:
Latente voordelen’ van werk wegvallen
Sociale waardering
Status
Zo hebben mensen die werkloos zijn geworden, vaker last van depressies dan werkenden, en hebben
werklozen die weer aan het werk zijn gegaan, minder last van depressies dan degenen die werkloos
zijn gebleven. Werkloosheid heeft ook een negatief effect op de algehele mentale gezondheid.
Echter, voor de effecten op de fysieke gezondheid en de algemene gezondheid (‘general health’)
bestaat er minder wetenschappelijk bewijs.
Werkende
1. Beroepsziekten
Dit zijn niet alleen ‘klassieke’ beroepsziekten, zoals kapperseczeem, schildersziekte of asbestiose,
maar ook psychosociale ziekten als burnout en overspannenheid worden ‘beroepsziekten’ genoemd.
Definitie beroepsziekten: een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende
mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden. 2 Een beroepsziekte kan zich
,voordoen tijdens de werkzame leeftijd, maar openbaart zich vaak pas na de pensioengerechtigde
leeftijd.
Op basis van meldingen van beroepsziekten aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (ncvb)
en het hieraan gerelateerde Peilstation Intensief Melden (pim) hadden 179 van de 100.000
werknemers in 2017 een nieuw ontstane beroepsziekte; in totaal zijn dit naar schatting 12.600
werknemers. . Hoewel zij hiertoe verplicht zijn, melden echter niet alle bedrijfsartsen
beroepsziekten, waardoor de cijfers slechts een indicatie geven en als een ondergrens moeten
worden beschouwd.
Psychische aandoeningen (vooral burn-out en overspannenheid) vormen de grootste categorie
meldingen (57 procent) gevolgd door aandoeningen aan het houdings- en bewegingsapparaat (26
procent). Het aandeel verschilt naar de sociaaleconomische positie (sep) van beroepen.
Beroepsziekten komen vaker voor bij werknemers in beroepen met een lagere sep. Betreft bij
werknemers in beroepen met een lage sep ongeveer twee derde van de beroepsziekten het
houdings- en bewegingsapparaat en lawaaislechthorendheid, bij de beroepen met een hoge sep
bestaat 60 procent uit overspannenheid en burn-out. Werkinhoud en problemen tussen mensen
onderling zijn hiervan vaak de oorzaak.
Bij zelfstandige ondernemers (met en zonder personeel) ligt het aandeel gerapporteerde nieuw
ontstane beroepsziekten lager dan bij werknemers (1,9 procent, ofwel 20.100 zelfstandigen); dit
geldt ook voor de prevalentie (10 procent, ofwel 107.800 zelfstandigen).
Het rivm schat dat in 2017 ongeveer 4.100 mensen overlijden als gevolg van factoren op het werk.
Bijna 80 procent van deze 4.100 slachtoffers is dan al gepensioneerd. Beroepsziekten met een
dodelijke afloop zijn overwegend kanker, hart- en vaatziekten en ziekten van de ademhalingswegen,
die vaak worden veroorzaakt door blootstelling aan gevaarlijke stoffen.
Helft van de klachten komt door werk.
5% door ziektelast komt door werk.
2. Werk gerelateerd ziekteverzuim
Het ziekteverzuimpercentage bedroeg in 2018 4,4 procent; dit wil zeggen dat werknemers jaarlijks
gemiddeld 4 procent van de te werken dagen hebben verzuimd. Omdat werk gerelateerd verzuim
gemiddeld langer duurt dan niet aan het werk gerelateerd verzuim, is het aandeel aan het werk
gerelateerde verzuimdagen echter hoger.
Psychosociale arbeidsbelasting (psa) is een van de belangrijkste redenen van werkgerelateerd
verzuim.
3. Arbeidsongevallen
Bedrijfsongevallen: een ongeval dat door of tijdens de uitoefening van betaalde arbeid (in loondienst
of als zelfstandig ondernemer) plaats vindt.
Volgens de nea (zelfrapportage werknemers) liepen in 2017 242.000 werknemers lichamelijk of
geestelijk letsel op door een ongeval tijdens het werk. Dit is 3,4 procent van alle werknemers. Dit
aandeel lijkt iets toe te nemen in de periode 2015-2017. Het is echter niet mogelijk een langjarige
trend te onderscheiden doordat de vraagstelling is gewijzigd. In 2017 ging het om 4.225
meldingen.59 Het aantal dodelijke slachtoffers van arbeidsongevallen schommelt de laatste jaren
tussen 50 en 70 per jaar.
4. ziektelast door arbeidsomstandigheden
De ziektelast is een maat voor gezondheidsverlies, waarbij vroegtijdige sterfte, de mate van
vóórkomen van gezondheidsproblemen en de ernst van de gezondheidsproblemen worden
, meegenomen. Dit aandeel is gebaseerd op een selectie van ongunstige arbeidsomstandigheden,
zoals blootstelling aan stoffen, en andere factoren in de arbeidsomgeving, zoals fysieke en psychische
belasting. De negatieve effecten van ongunstige arbeidsomstandigheden doen zich veelal voor op de
lange termijn, waardoor de ziektelast vooral hoog is onder de gepensioneerde bevolking.
TNO ziekteverzuim psychosociale arbeidsbelasting:
- Intimidatie, conflicten desiciminatie
- Emotioneel veeleisend werk
- Fysieke belasting
Psychosociale factoren voor gezond werk:
- Waardering en beloning
- Autonomie en zeggenschap
- Sociale relaties
- Benutting talenten