Achtergronden van functieverlies en functieherstel
Hoofdstuk 1 The prosthodontic environment
1.3 Prevalentie en oorzaken van tandverlies
Het aantal edentaten neemt af met de jaren. Epidermiologen onderzoeken de causale factoren die
aan de klinische ziekte voorgaan. Ze onderzoeken de associatie (geen causale afhankelijkheid) en de
causale relatie tussen variabelen. Factoren voor tandverlies:
- Leeftijd. Geen causaal verband maar wel een gegeven dat met het ouder worden er meer
elementen verloren gaan.
- SES: gezondheid is gerelateerd aan SES. Hoe hoger het inkomen hoe beter de
mondgezondheid. Ze zorgverzekering probeert dit verschil tussen rijk en arm wat af te
zwakken. Voornamelijk mensen met een lage SES zijn edentaat i.v.m. dat deze mensen geen
toegang hebben tot een goede mondgezondheid (geen reguliere check-ups, life-style
problemen als gezond dieet).
- Lifestyle: omvat diverse aspecten van iemands leven (roken, alcohol, zelfzorg).
- Geslacht: Vroeger waren er meer vrouwen edentaat dan mannen, tegenwoordig zit hier geen
verschil meer in.
De reden voor het verliezen van tanden in de leeftijd 11-20 is vaak
orthodontie. In de leeftijd vanaf 21 gaat cariës de grootste rol spelen.
Echter naarmate patiënten ouder worden neemt het aantal extracties
door parodontale problemen aanzienlijk toe.
Consequenties van tandverlies zijn psychologisch, sociaal en
functioneel.
Vaste prothesen hebben over het algemeen de voorkeur, echter
gezien de kosten, tijd, complexiteit en reinigen hiervan willen
patiënten dit niet altijd. Er is geen verschil tussen de hoeveelheid vaste en uitneembare prothesen
onder demografieën.
1.4 defective teeth
DMFT: 1.2 erg laag / 12.-2.6 laag / 2.7-4.4 gemiddeld / 4.5 + hoog.
IOTN: Index of Orthodontic Treatment Need: gradering van malocclusies.
OHIP: Oral Health Impact Profile: vastgesteld door patiënten zelf, zijn orale QoL.
1.5 Establishing a need
Normatieve nood: bepaald door experts.
Percieved need: opgemerkt door de patiënt.
Vaak zijn de normatieve needs groter dan de percieved needs.
1.6 Protheses in de Tandheelkunde en de subdisciplines
De protheseleer is het gebied in de tandheelkunde dat hoort bij het vervangen van een missende
tand en is een onderdeel van de prothese tandheelkunde. Dit is het gebied van tandheelkunde dat
zich bezighoudt met de diagnose, behandeling en preventie van aandoeningen als gevolg van het
verlies van een tand of orale structuur. De behandeling bestaat uit het vervangen van biologische
weefsel door een kunstmatige vervangingsmiddelen. Het doel is het herstellen van de patiënt zijn
1
,orale functie en het uiterlijk zonder schade aan te brengen aan het resterende gebit,
ondersteunende weefsel of slijmvlies.
Uitneembare prothese
Partiële prothesen ontleden hun steun aan de edentate kam of het gehemelte. Laterale stabiliteit en
retentie wordt verkregen door ‘gespen’ die om resterende tanden vastgrijpen. Volledige prothesen
krijgen retentie en stabiliteit door vacuüm werking. Additionele stabilisatie kan plaatsvinden door
gebruik van implantaten.
Maxillofaciale protheses
Dit wordt toegepast bij orale, gelaat en fonetische defecten, meestal veroorzaakt door een trauma,
ziekte (bestraling) of aangeboren afwijkingen. Hierbij valt te denken aan oog, oor en faciale
structuren. Intra-oraal kunnen dit bijv. missende delen van het palatum zijn. Ze worden gemaakt van
harde en zachte polymeren. Ze worden op een groot gebied toegepast en daarom is het van belang
te weten wat het functionele of cosmetische defect mee brengt, hoe het gestabiliseerd kan worden
door omliggend weefsel en dat alle externe protheses van een hoge kwaliteit moeten zijn.
Gefixeerde protheses
Vervanging van missende tanden d.m.v. permanent gefixeerde structuren aan buurelementen of
implantaten. Het omvat ook de restauratie van een deel van de tand wanneer die kapot is gegaan
door cariës of een trauma of wanner het uiterlijk is gecompromitteerd.
In tegenstelling tot uitneembare protheses kunnen fixed protheses niet ondersteunend weefsel
vervangen. En zijn ze heel erg afhankelijk van de positie van de ondersteunende tanden of
implantaten om hun functie uit te oefenen.
Wanneer aan alle voorbereidende en operationele criteria is voldaan, voldoet de discipline
uiteindelijk aan de meest gunstige methode door de acceptatie van de patiënten (functie,
cosmetisch, bruikbaarheid en revalidatie van het kauwsysteem).
1.7 Basisprincipes voor gefixeerde protheses
Het eerste basisprincipe is dat het overgebleven gedeelte van de kroon in de vorm van een kegel met
taper (abudment) wordt geprepareerd. Daarna wordt een restauratie gemaakt, uitgehold en
gecementeerd. Iets gelijks gebeurd wanneer de hele tand eruit is en de twee naast gelegen kronen
worden gebruikt en geprepareerd tot een kegel om vervolgens een brug op te plaatsen met in het
midden een ‘dummy tand’/’pontic’.
De technologie voor deze restauraties heet fixed dental prostheses (FDP). Een FDP die op één tand
wordt geplaatst heet single-unit FDP en een met meerder tanden heet een multiunit FDP.
De tanden die als bevestigpunt dienen worden abutments genoemd. Het gedeelte dat een multiunit
PDF bevestigd aan de abutments heet de retainers (houders).
2
,In sommige gevallen is de abutment tand zo beschadigd dat een preparatie niet kan worden gemaakt
(te weinig coronaal dentine). In deze situaties zal eerst een restauratie plaatsvinden met metaal of
composiet. Voor stabilisatie zal dit materiaal (de kern) in een deel van het pulpakanaal worden
gemonteerd. (zie afbeelding hierboven)
1.7.2 implantaten
Een kunstmatige wortel (artificial abudbment) met een FDP er op gemonteerd.
Technisch moet er eerst een cilindrisch gat in het bot worden gemaakt, het deel
dat uit de kaak steek bevat een schroefgat waar verschillende componenten op
kunnen worden gedraaid.
- Een restauratie wordt aan het implantaat bevestigd door een schroef die
door de restauratie past.
- Een conische component wordt op het implantaat geschroefd en
daaroverheen komt de restauratie (gecementeerd).
- Ook kan een implantaat een multiunit FDP ondersteunen. Bij deze vorm
kunnen er ook aan de andere kant restauraties worden bevestigd.
Afbeelding B cantilever
1.7.3. Gebonden protheses
Prothesen kunnen gebonden worden door cement, dit stabiliseert de restauratie door vastzetten en
mechanische interlocking. Om cement te gebruiken moet de tand in een bepaalde vorm worden
geprepareerd. Het cement is een vulling en sealing voor de ruimte tussen de restauratie en de tand,
maar bindt niet echt aan het tandoppervlak zoals wordt gezien bij een lijm.
Er is ook een adhesief type binding, in dit type binding vindt er ee sterke binding aan zowel het tand
oppervlak als de restauratie plaats. De meest voorkomende situaties waarbij gebruikt wordt gemaakt
van deze binding zijn de situaties waarin alleen een deel van de kroon wordt beslepen (zoals bij
facings – alleen buccaal). Vaak zijn het single-unit FDPs.
1.8 De werkstroom van gefixeerde prothese
De protheses worden buiten de mond gemaakt en heten daarom indirecte restauraties, in de mond
worden ze wel afgewerkt. In het tandheelkundig laboratorium worden ze ontworpen en gemaakt
door technicus. De tandtechnicus heeft vaak geen contact met de patiënt en is dus volledig van de
kwaliteit van de informatie van de tandarts afhankelijk.
Een typische werkstroom ziet er als volgt uit:
1. Diagnose en behandelplan: verzamelen van data, vaststellen van de nood, in kaart brengen
van behandelobjectieven en formuleren van de behandelstrategie
2. Voorbereidende stappen: de tandboog gereedmaken (rekening houden met de abutments
en de gingiva) zodat de nieuwe gemaakte prothese optimaal geïntegreerd kan worden in de
bestaande dentitie. Denk aan: parodontologie, ortho, implantologie etc.
3. Voorbereiden en afronden van de abutments: perpareren van de kegelvorm. Het kan zijn dat
er een chirurgische stap nodig is om de kop van het implantaat in de mondholte te laten
uitkomen (overliggende gingiva verwijderen).
4. Fabriceren van voorlopige restauratie: omdat geprepareerde tanden niet esthetisch, gevoelig
(indien vitaal), niet-functioneel en onstabiel zijn moet er een voorlopige restauratie op
worden gezet.
3
, 5. Maken van afdrukmodellen: een plastic materiaal wordt gegoten over de tand en omgezet in
een rubberachitge afdruk. De impressie van de tand wat een negatief beeld geeft van de
tand, wordt gevuld met gips. Dit positieve model is de basis voor de tandtechnicus.
6. Articuleren van modellen: Het model heeft ook een antagonist nodig om de relatie tussen de
twee bogen te bepalen. Daarom wordt er ook een afdruk + model van de tegengestelde
structuren gemaakt.
7. Tussendoor passen: multiunit restauraties moeten niet in één keer worden gemaakt. Het is
van belang dat de producten tussentijds worden gepast om de fit en andere belangrijke
kenmerken te checken.
8. Uiteindelijke plaatsing: als alle stappen zijn
uitgevoerd kan het geplaatst worden, dit kan met
cement of door de prothese op implantaten vast te
schroeven.
9. Behoud: deze stappen hebben betrekking op het
minimaliseren van risico’s als terugkerende cariës of
parodontale aandoeningen. Het maximaliseert de
kansen op behoud van de prothese op lange
termijn.
Dentofaciale aspecten
Hoofdstuk 3 Esthetiek en Kleur
3.1 introductie
Het herstellen van vorm en functie van verloren tandstructuren werd lange tijd gezien als de basis
van reconstructieve tandheelkunde. Vanaf de jaren 80 ging men zich meer bezig houden met de
esthetiek. Dit heeft tot discussie geleid, namelijk of behandeling van minimale cosmetische
deficiënties gerechtvaardigd is. Vandaag de dag is er overeenstemming dat esthetiek een belangrijk
onderdeel is van reconstructieve tandheelkunde.
3.2 esthetiek, schoonheid en normale anatomie
Cosmetische tandheelkunde: '' improve or modify the appearence of physical feature, defect or
irregularity''. Restauratieve tandheelkunde beoogd om de normale, gezonde, anatomische
kenmerken terug te brengen.
Het doel van een reconstructieve behandeling zal vaak niet bestaan uit het terugbrengen van de
tanden in de orginele staat, maar uit het in overeenstemming laten komen van de tanden en gingiva
met het ‘normale prototype’ (anatomie).
Een van de grootste uitdagingen bij het plannen van de behandeling van ernstig beschadigde
dentities is om het normale prototype mentaal voor te stellen en om een behandelstrategie te
bedenken die zal leiden naar een geoptimaliseerde dentale en gingivale morfologie.
3.4 esthetische parameters waargenomen door patiënten en tandartsen
Tandartsen besteden meer aandacht aan details die het normale individu niet zou opvallen. Om
esthetiek te bepalen is vaak een sociale afstand beter dan een close-up.
Het doel is om een glimlach te krijgen zoals afgebeeld in 3.3a. De
smiles die afgebeeld zijn in afbeelding b ( gummy smile) en
afbeelding c ( niet volledig zichtbare tanden) worden zowel door een
tandarts als een leek als minder aantrekkelijk ervaren.
4