Hoofstuk 1 Inleiding
Naast de functie van het verschaffen van onderdak, heeft de huisvesting tal van rollen in
andere functies binnen een bedrijf. Huisvesting bepaalt bijvoorbeeld waar een organisatie
haar processen uitvoert en hoeveel ruimte hiervoor beschikbaar is, daarmee is huisvesting
van grote invloed op de logistiek en op de productie. Huisvesting is vormgeving en vormt de
omgeving voor het inrichten van de werkplek en bepaalt hierdoor hoe flexibel er met
werkplekken omgegaan kan worden. Huisvesting kan een behoorlijk beslag leggen op de
financiën van de onderneming. Huisvesting in eigendom komt voor als vaste activa voor op
de balans en als indirecte kosten en afschrijvingen op de winst- en verliesrekening.
Huisvesting is bovendien een belangrijke veroorzaken van kosten elders.
De vorm van organisaties
Organisaties hebben naast een financiële structuur, een structuur van verantwoordelijkheden
en bevoegdheden en een informatiestructuur ook een ruimtelijke structuur. De ruimtelijke
structuur, oftewel de vorm van een organisatie wordt bepaald door de afmetingen en
plaatsen van de bedrijfsprocessen en door de ruimtelijke ordening daarvan.
Plaats en afmetingen van bedrijfsprocessen
Het primaire proces van een bedrijf heeft behalve een vast verloop in de omzetting van
grondstoffen in producten, een vorm (lay-out), een plaats en afmetingen. Bedrijfsprocessen
verbinden toeleveranciers met klanten en produceren toegevoegde waarde.
Vorm en afmetingen van bedrijfsprocessen kunnen worden beschreven als een combinatie
van plaatsen en verbindingen:
• op de plaatsen bepalen de uitgevoerde processen de behoefte aan huisvesting
• de verbindingen bepalen de behoeften aan transport
Veroorzakers van dynamiek
De ruimtelijke dynamiek van de bedrijfsprocessen wordt veroorzaakt door drie factoren:
• Veranderingen in de business → leiden tot andere bedrijfsprocessen en daarmee tot
aanpassing van de lay-out. Het gaat dan om verkleining van markten, producten,
productiewijzen, marketing en distributie.
• Verplaatsingen van partijen → grijpen direct in op de lay-out of leiden alsnog tot
veranderingen in de business. Toeleveranciers verplaatsen zich, klantgroepen blijken
massaal naar andere delen van het land te verhuizen en zelfs bronnen raken uitgeput.
• Veranderingen van technologische infrastructuren → bieden nieuwe mogelijkheden en
veroorzaken verschuivingen in de kosten en de capaciteit van de plaatsen en de
verbindingen in de infrastructuur in het algemeen en daardoor in de lay-out van de
onderneming in het bijzonder.
De ruimte die een onderneming nodig heeft wordt bepaald door:
• de plaatsen waar hij moet mogen komen;
• plaatsen die hij moet bezitten;
• de ruimte die hij op die plaats nodig heeft; en
• de verbindingen die hij moet mogen gebruiken tussen de plaatsen en de capaciteit die
verbindingen moeten hebben.
Ruimtelijke strategie
In de ruimtelijke strategie geeft een organisatie aan wat de huidige lay-out van de
organisatie is, welke specifieke plaatsen en verbindingen daarin van belang zijn voor de
toekomst en wat in ruw benaderde vorm de gewenste toekomstige lay-out is.
1
,Hoofdstuk 2 De vorm van de huisvesting
De vorm van huisvesting wordt bepaald door de exacte vorm en plaats van de verzameling
vastgoedobjecten die de ruw benaderde vorm van de organisatie het beste realiseert.
Aangezien de vorm van de organisatie een dynamisch patroon in de ruimte en tijd is, vormt
het realiseren van een de meest geschikte huisvesting door het verwerven, realiseren,
veranderen en afstoten van vastgoedobjecten een continue proces.
De traagheid van vastgoed
Tegenover de dynamiek van de bedrijfsprocessen, staat de traagheid van Vastgoed.
Vastgoed is plaatsgebonden. Wanneer je de huisvesting nodig hebt op een andere plaats
kun je niet je gebouw verplaatsen. Je moet het ene gebouw verlaten en een ander gebouw
betrekken. Dit betekent het beëindigen van het ene huurcontract en het afsluiten van een
ander huurcontract of het verkopen van het ene gebouw en het kopen van een ander.
De beperkte beïnvloedbaarheid van de infrastructuren
Naast de traagheid van gebouwen, hebben wij nog te maken met een andere vorm van
traagheid van vastgoed, namelijk de beperkte beïnvloedbaarheid van de infrastructuren.
Om verplaatsingen te kunnen realiseren maakt een bedrijf gebruik van infrastructuren voor
de volgende systemen:
• Transportsystemen:
○ een lopende band
○ een vrachtauto en een wegennet
○ een schip en waterwegen
• Communicatiesystemen:
○ glasvezels en computers
○ de ether en zender en ontvangers
Veranderende huisvesting
Een gebouw zal in zijn leven door verschillende gebruikers bewoond worden. Gebouwen
moeten organisaties aantrekken en weer kunnen loslaten. Daarom moeten gebouwen
intrinsieke kwaliteit bezitten, zodat ze gedurende hun leven interessant blijven voor steeds
andere gebruikers.
Huisvestingsplanning
Om de in de ruimte en de tijd intensief variërende huisvestingsbehoefte en het vooral in de
ruimte veel statischer vastgoed telkens weer op elkaar af te stemmen, is een dynamische
planning van het gebruik nodig. Zo’n planning vraagt om en aanpak die enerzijds patronen
herkent in de ruimtelijke dynamiek van de bedrijfsprocessen en die anderzijds de
mogelijkheden van huisvesting simuleert.
Hoofdstuk 3 Huisvesting en strategie
Huisvesting en de strategie van een onderneming beïnvloeden elkaar wederkerig. Enerzijds
zoekt een organisatie de gebouwen en infrastructuren bij haar strategie (huisvesting als
faciliteit) en anderzijds bieden de gebouwen en infrastructuren kansen voor toekomstige
business (huisvesting als onderdeel van de kerncompetentie).
2
, Huisvesting als faciliteit
Organisaties zijn vaak geworteld in hun ontstaansgeschiedenis en hebben daarmee een
sterke binding met de regio. De plaats waar zij zijn ontstaan is vaak een onderdeel geworden
van de kerncompetentie, van de relatienetwerken en van de afzetmarkten. De gebouwen zijn
dan misschien wel eenvoudig vervangbaar, maar de vestigingsplaats niet.
Huisvesting als deel van de kerncompetentie
Een organisatie laat zich bij het bepalen van haar strategie leiden door haar eigen sterktes in
combinatie met kansen in de omgeving. Het bezit van grond of gebouwen op een plaats, die
gezien de economische en geografische ontwikkelingen in de omgeving als kans kan worden
opgevat, vormt voor de organisatie een sterkte.
Resource leverage is het aanwenden van (productiviteit)verbeteringen, om gebruikmakend
van dezelfde mensen (resources) de output/omzet te verhogen in tegenstelling tot het
verlagen van de kosten door het afstoten van die resources.
Hoofdstuk 4 Huisvesting en de financiën
Vaste activa
Vastgoed in eigendom van de organisatie komt voor als vaste activa op de balans. Dit
betekent dat het rendement van het vastgoed invloed heeft op het rendement van het
gemiddelde geïnvesteerde vermogen.
Rendement van het eigen vastgoed
Als men uitgaat van een lager rendement, dan in de markt gebruikelijk is, wordt het
bedrijfsresultaat beter, de intern door te berekenen huisvestingskosten worden immers
kunstmatig gedrukt. Gaat men uit van een hoger rendement op het vastgoed, dan belast
men het bedrijfsresultaat meer dan nodig. Houdt men het rendement op een marktconform
peil, dan krijgt men het meest zuivere beeld van het rendement van het geïnvesteerde
vermogen in het eigen bedrijf.
Solvabiliteit en flexibiliteit
De eigendom van vastgoed vereist een groter geïnvesteerd vermogen dan huur of leasing
van huisvesting. Dit betekent een groter totaal geïnvesteerd vermogen bij gelijke omzet,
bedrijfsresultaat en winst. Gevolg hiervan is, dat de solvabiliteit van de onderneming met
eigen vastgoed lager zal zijn. De solvabiliteit is een indicatie voor de flexibiliteit van de
onderneming, omdat het iets zegt over het gemakt waarmee een onderneming geld kan
vrijmaken of vreemd vermogen kan aantrekken voor nieuwe ontwikkelingen.
Strategisch vastgoed
De enige reden om vastgoed in eigendom te willen hebben, is het strategische belang van
het bezit. Strategisch bezit is bezit dat voor de eigenaar een hogere waarde heeft dan voor
de markt. Hierbij vraagt de ondernemer zich af wat de toekomstige schade voor het bedrijf
zou zijn bij het verliezen of het niet kunnen verwerven van het bezit.
Indirecte kosten op de winst- en verliesrekening
De kosten van huisvesting komen op de winst- en verliesrekening voor als indirecte kosten.
Bij een eigendomsgebouw bestaan deze kosten uit: onderhoudskosten, belastingen en
heffingen, verzekeringen en gebruikskosten/gebouwgebonden facilitaire kosten.
Bij een huurgebouw bestaan de kosten uit: huur, onderhoudskosten,
gebruikerseigendommen, gebruikersdeel van belastingen en heffingen, gebruikersdeel van
de verzekeringen en gebruikskosten/gebouwgebonden facilitaire kosten.
3