Dit is en samenvatting geschikt voor bovenbouw leerlingen van havo. Hierin staat thema 8 regeling samengevat met de volgende paragrafen:
§1 Wat is gedrag
§2 Gedrag beschrijven
§3 Het ontstaan van gedrag
§4 Aangepast gedrag
§5 Sociaal gedrag
§6 Gedrag bij de mens
Voor deze samenvatt...
Biologie samenvatting thema 8 Gedrag
§1 Wat is gedrag:
Ethologie: studie van het gedrag van dieren. Onder gedrag verstaan biologen alle
waarneembare activiteiten van een dier of mens. Voorbeelden van gedrag zijn: geluid maken,
bewegen, slapen, van kleur veranderen, geurstoffen afscheiding en lichaamshouding
handhaven. Gedrag is vaak gericht op de handhaving of verbetering van de fysiologische
toestand van het dier. Door een effectieve reactie op prikkels, vergroot het dier zijn
overlevingskans.
Gedrag is opgebouwd uit opeenvolgende handelingen of gedragselementen. Veel
handelingen komen tot stand door de werking van spieren en het gedrag bestaat vaak uit de
werking van klieren. Prikkels: invloeden uit het milieu op een organisme, waarop gereageerd
wordt. In zintuigcellen ontstaat er door deze prikkels impulsen die zenuwcellen geleiden en
verwerken. Respons: de reactie van een dier op een prikkel.
§2 Gedrag beschrijven
Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel (voedingsgedrag,
voortplantingsgedrag). Als het effect van de ene handeling leidt tot. de volgende handeling
spreken we van gedragsketen (de balts).
Bij de bestudering van gedrag maakt een etholoog een nauwkeurige, objectieve beschrijving
van elk type handeling. Ethogram: objectieve beschrijving van de verschillende type
handelingen die bij een diersoort kunnen komen. Je houdt bij hoe vaak en lang een dier elke
handeling uitvoert. Deze gegevens geef je als een lijst weer in een protocol. Met behulp van
een protocol kunnen de volgende vragen worden beantwoord:
• Hoe vaak komt elke handeling voor?
• Hoelang duurt elke handeling?
• Is er een vaste volgorde tussen bepaalde handelingen?
§3 Het ontstaan van gedrag:
Welke handelingen een dier uitvoert, hangt af van de interactie tussen het dier en zijn
omgeving. De factoren die hierbij een rol spelen zijn: erfelijk gedrag (aangeboren),
aangeleerd gedrag (ervaring), de anatomie (bouw) en de fysiologie (behoeften). Ook de
gezondheidstoestand en het ontwikkelingsstadium van het dier heeft invloed op het gedrag.
Een dier registreert zowel prikkels uit zijn omgeving als interne prikkels over zijn inwendige
toestand. De hersenen combineren deze informatie met de informatie over aangeboren en
aangeleerd gedrag. Bij de keuze van de best aangepaste reactie maakt een dier gebruik van
aangeleerd en aangeboren gedrag of ontwikkelt een dier nieuw gedrag. Door een handeling
van een dier veranderen de omgeving en de fysiologische toestand van het dier
(terugkoppeling), waarna en nieuwe handeling ontstaat. De reeks van handelingen vormt het
gedrag. Gedrag wordt ook bepaald door natuurlijke selectie.
, Dieren reageren op prikkels (van omgeving of uit lichaam). Het lichaam van een dier streeft
naar normwaarden zoals: voedingstoestand, vochttoestand en temperatuur. Door afwijking
hiervan (sensoren ontvangen de prikkels) ontstaan interne prikkels. Via zintuigen aan de
buitenkant van een lichaam ontvangt een dier prikkels uit zijn omgeving: externe prikkels.
Deze prikkels bepalen grotendeels de motivatie en de kans dat een bepaald gedrag ontstaat.
Daarnaast speelt ervaring ook een rol. Motivatie (drang): de bereidheid om bepaalde
gedragssystemen uit te voeren.
Zintuigen en hersenen kiezen de belangrijkste prikkels uit, waarbij interne prikkels en
ervaring een rol spelen. De best aangepaste respons op prikkels zorgt voor een maximale
overlevingskans.
Een zwak interne prikkel met een sterke externe prikkel kan voldoende motivatie hebben om
een gedragssysteem op gang te zetten. Effectief gedrag verzwakt uiteindelijk de motivatie en
een sterke externe prikkel kan de motivatie weer veranderen.
Het zenuwstelsel en de hormoonstelsel regelen de communicatie tussen de organen en
hersenen. Het regelstelsel kan zelf de motivatie beïnvloeden. Voortplantingsdrang komt stand
door afgifte van een bepaald hormoon aan de hersenen. De concentratie van de
voortplantingshormonen verandert gedurende de levenscyclus (daglengte en temperatuur).
Sleutelprikkel: prikkel die een beslissende rol speelt bij het ontstaan van een bepaald gedrag.
De respons op een sleutelprikkel is vaak aangeboren (instinctief). En respons ontstaat alleen
als er voldoende motivatie is. Bij mensen wordt het totaal van prikkels gezien als
sleutelprikkel.
Supranormale prikkel: prikkel die effectiever is bij het veroorzaken van een bepaald gedrag
dan de normale sleutelprikkel. Je hebt bijvoorbeeld een geheel rode snavel die een sterkere
respons bij meeuwenjongen veroorzaakt dan de rode snavelvlek van een ouder. Bij mensen
geld dit voor de roodheid van de lippen.
Erfelijk bepaald gedrag zorgt voor een snelle, vaste reactie op prikkels, waardoor de
overlevingskans toeneemt. Aangeboren gedrag is voorspelbaar en effectief in situaties die
onveranderd blijven. En aangeboren gedrag is te misbruiken door mensen of andere dieren.
§4 Aangepast gedrag:
Aangeboren gedrag (instinct): dieren die vanaf de geboorte het juiste gedrag vertonen bij
bepaalde interne en externe prikkels. Het nadeel hiervan is dat dit star is en dus niet altijd
effectief (hongerige baby).
Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en door leerprocessen. Door iets te leren
kunnen dieren zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Je hebt wat geleerd als je gedrag
langdurig verandert. Door levenservaringen verandert het gedrag dus door leerprocessen en
zo ontstaat beter gedrag wat de overlevingskans weer vergroot.
Leren vindt plaats door:
• Inprenting
• Gewenning
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ElenavanVliet. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,89. Je zit daarna nergens aan vast.
