Samenvatting Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Tentamen 15 maart 2021 (17:00-19:00)
H1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
1.1 MVO als dé manier van ondernemen
MVO is de manier van ondernemen voor alle typen organisaties omdat klanten, werknemers en
andere partijen hen steeds meer beoordelen op hun maatschappelijke betrokkenheid. Het
maatschappelijke gehalte van organisaties wordt door de klant meegenomen in hun
aankoopbeslissing. Het maatschappelijke profiel speelt een rol bij het wel of niet aannemen van een
baan en bijvoorbeeld banken stemmen hun dienstverlening af op het maatschappelijke profiel van
organisaties die zij financieren.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen: ook wel duurzame bedrijfsvoering. Er is een groei
waarneembaar van zowel duurzame initiatieven bij producenten als van de commerciële waarde van
duurzame producten.
Koplopers: zij hebben MVO hun kernactiviteit gemaakt; het is overal zichtbaar en herkenbaar.
Peloton: hier zitten de bedrijven die een aantal aspecten van MVO in hun bedrijfsvoering hebben
verwerkt. MVO behoort niet tot een kernactiviteit, maar is wel een belangrijk onderdeel in de
bedrijfsvoering.
Achterblijvers: MVO is bij hen niet van belang, ze doen er niet of nauwelijks aan.
1.2 Afbakening van het begrip MVO
De volgende definitie wordt gehanteerd: het leiden van een commerciële of niet-winstgevende
organisatie door het maken van vrijwillige, gebalanceerde keuzes tussen de economische aspecten,
sociale aspecten en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering.
Vergelijkbare begrippen, die in de praktijk vaak als synoniemen worden gebruikt, zijn:
- Sociaal ondernemen: ondernemingen die speciaal in het leven zijn geroepen om
maatschappelijke misstanden uit de weg te ruimen.
- Maatschappelijk betrokken ondernemen: het vrijwillig investeren van expertise,
menskracht, faciliteiten en netwerken in de (lokale) samenleving.
- Duurzaam ondernemen: het besteden van aandacht aan milieu en samenleving door een
bedrijf dat daarnaast omzet- en winstdoelstellingen nastreeft.
Geld speelt in zowel winstgedreven en niet-winstgedreven organisaties een rol. Een winstgedreven
organisatie richt zich in dat kader vaak op omzetverhoging, kostenverlaging en winstmaximalisatie.
Een niet-winstgedreven organisatie richt zich meestal op evenwicht tussen kosten en opbrengsten,
waarbij winst maken als doelstelling afwezig is.
Concepten als people planet profit en cradle to cradle maken deel uit van MVO.
1.3 Impact van MVO-beleid op het bedrijf
MVO stelt de aard van de doelen die het bedrijf nastreeft aan de orde. Een bedrijf dat in het kader
van MVO de afweging moet maken tussen economische, sociale en ecologische aspecten, kan tegen
ethische dilemma’s aanlopen.
1.3.1 Inpassen van MVO in de organisatie van het bedrijf
Het is binnen MVO mogelijk om geld te verdienen en tegelijkertijd aandacht te besteden aan
menselijke en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering.
- Greenwashing: als een bedrijf niet in de praktijk brengt wat zij belooft en slechts predikt dat
de werkwijzen duurzaam zijn, zonder werkelijk te verduurzamen.
,Samenvatting Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Tentamen 15 maart 2021 (17:00-19:00)
- Duurzaamheid: …
In een grote organisatie kan de afdeling Duurzaamheid het niet alleen aan. De afdeling kan wel de
managers die verantwoordelijk zijn voor bedrijfsvoering van de diverse werkmaatschappijen en
onderdelen ondersteunen bij het vormgeven van een duurzamer productontwerpproces,
productieproces en verkoopproces.
- Lijnorganisatie: de werkmaatschappijen. Bij hen ligt de verantwoordelijkheid voor resultaten
(van het managen van duurzaamheid).
- Staffunctie: de duurzaamheidsafdeling van het hoofdkantoor. Deze treedt ondersteunend,
faciliterend, adviseren en richting aanwijzend op.
1.3.2 Kenmerken van MVO binnen het bedrijf
MVO zoals ze hier beschrijven; het leiden van een organisatie en het maken van vrijwillige,
gebalanceerde keuzes tussen economische aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van
de bedrijfsvoering. Dit bestaat uit vier onderdelen;
1. Vrijwilligheid;
2. Commerciële of niet-winstgedreven organisatie;
3. Gebalanceerde keuzes;
4. Economische aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering.
Vrijwilligheid om aan MVO te gaan doen moet de eigen keuze zijn, net als de mate waarin. Het
bedrijf moet meer doen dan zich alleen aan de regelgeving houden. Bijvoorbeeld extra activiteiten
voor het creëren van ecologische en sociale waarde.
- Beyond compliance: het bedrijf gaat verder dan de verplichtingen die de wet- en regelgeving
opleggen. Hiermee neemt het bedrijf zelf de verantwoordelijkheid om zijn maatschappelijke
betrokkenheid in te vullen en ten toon te spreiden.
- ISO 14000: geeft richtlijnen en specificaties voor het inrichten van milieumanagement in een
bedrijf.
- ISO 26000: beschrijft alle kenmerken waaraan een bedrijf kan voldoen als het streeft naar
een toppositie op het gebied van MVO.
Commerciële of niet-winstgedreven organisatie de personen die de beslissingen maken in
bedrijven kunnen beïnvloed worden door bijvoorbeeld aandeelhouders (intern) of klanten (extern).
Gebalanceerde keuzes keuzes: de keuzes die de bedrijfsleiding maakt, moeten aansluiten bij de
doelstellingen van het bedrijf. Hiermee maken keuzes deel uit van de strategie. Balanceren: het
maken van een afweging (tussen de economische, sociale en ecologische aspecten van de
bedrijfsvoering). Keuzes van de bedrijfsleiding kunnen positief uitpakken voor het ene en negatief
voor het andere aspect. Keuzes met tegenstrijdige uitkomsten:
Kinderarbeid.
Arbeidsproductiviteit.
Luchtkwaliteit.
Afvalscheiding.
Economische aspecten, sociale aspecten en ecologische aspecten van de bedrijfsvoering met MVO
houd je rekening met alle drie de aspecten.
- Economische aspecten: betrekking op winstgevendheid, groei, continuïteit en
arbeidsproductiviteit van het bedrijf.
- Sociale aspecten: betrekking op mensen binnen en buiten het bedrijf; bijvoorbeeld
werknemers, werknemers van leveranciers, omwonenden.
- Ecologische aspecten: betrekking op de impact die het bedrijf heeft op het milieu. Centraal
staan het gebruik van schaarse natuurlijke hulpbronnen en milieuverontreiniging
veroorzaken. Voorbeelden zijn afval scheiden en bewust niet werken met schadelijke stoffen.
, Samenvatting Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - Tentamen 15 maart 2021 (17:00-19:00)
Duurzaamheidsindicatoren: door deze te volgen kan je duurzaamheid beoordelen; het is een aspect
of variabele van de bedrijfsvoering die inzicht verschaft in het MVO-gehalte van de bedrijfsvoering.
Voor het inzichtelijk maken is het van belang dat het aspect of de variabele gemeten wordt. Er moet
dan eerst worden vastgesteld welke maat gehanteerd wordt. Een maat is een eenheid, gemiddelde,
aantal, percentage of ratio waarmee de waarde van de duurzaamheidsindicator wordt
gekwantificeerd.
Duurzaamheidsprestaties: door voor de verschillende aspecten van bedrijfsvoering
duurzaamheidsindicatoren te benoemen, de maten vast te stellen en te meten, krijgt het bedrijf een
goed inzicht in de duurzaamheidsprestaties van zijn bedrijfsvoering. Zie tabel op pagina 24 voor
voorbeelden van indicatoren en maten.
1.3.3 Ethische dilemma’s
Een dilemma is een netelig vraagstuk, een situatie waarin iemand een beslissing moet nemen terwijl
hij onvoldoende informatie heeft en onduidelijk is wat de uitkomsten zullen zijn.
- Maatschappelijk verantwoordelijke leider: een persoon die een innerlijke plicht voelt om te
doen wat goed is en het slechte of verwerpelijke probeert te vermijden. Deze persoon is zich
sterk bewust van de eigen verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag en neemt deze
verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk, juist in situaties waar collega’s waarschijnlijk
wegduiken.
1.4 Achtergronden van het duurzaamheidsdenken
Al in de jaren ’70 luidde de Club van Rome de noodklok over de dreigende gevaren van onze
moderne industriële samenleving. Andere mijlpalen zijn:
- 1972: verschijning van het rapport Limits to Growth van de Club van Rome;
- 1987: verschijning van het rapport Our Common Future van de Brundtland-commissie;
- 1997: oprichting van het Global Reporting Initiative;
- 1997: publicatie van Cannibals with Forks van Elkington;
- 2002: publicatie van Cradle to Cradle van McDonough en Braungart.
1.4.1 Limits to Growth
De organisatie Club van Rome werd in 1968 opgericht vanwege de groeiende bezorgdheid bij
wetenschappers over de toekomst van de wereld. Vervuiling en uitputting van natuurlijke
hulpbronnen waren belangrijke oorzaken voor die bezorgdheid.
- Industriële revolutie: hierin was het vooral economisch en bedrijfskundig denken en
handelen. Natuurlijke grondstoffen werden beschouwd als ‘gratis’.
- Industrieel systeem: massaproductie en -consumptie. Dit heeft tot de boodschap van de
Club van Rome zonder problemen kunnen functioneren. Daarna: lichte paniek.
1.4.2 Our Common Future
Voor duurzame ontwikkeling kijken we naar World Commission on Environment and Development,
ofwel de Brundtland-commissie (voormalig premier Noorwegen). Deze commissie is in het leven
geroepen door de VN vanwege de zorg over de toekomst van de wereld, met betrekking tot
ecologische aspecten, sociale aspecten en economische aspecten.
- Duurzame ontwikkeling: ‘het tegemoetkomen aan onze behoeften van vandaag zonder
daarmee de toekomstige generaties te belemmeren in hun mogelijkheden om in hun
behoeften te voorzien’. Zorg voor het heden, zonder de toekomst tekort te doen.
1.4.3 Global Reporting Initiative
Deze organisatie houdt zich met name bezig met richtlijnen voor duurzaamheidsrapportages: het
voor bedrijven regelmatig opstellen en publiceren van verslagen over de prestaties op het gebied van
duurzaamheid.
