CIW-lab – Communicatie-en Informatiewetenschappen
Universiteit Utrecht
Tentamenstof week 1–4
- Alle hoorcolleges/kennisclips.
- Alberts, J. K., Nakayama, T. K., & Martin, J. N. (2012). Perspectives on human
communication. In Human communication in society (3rd ed.) (pp. 30-51). Upper
Saddle River, NJ: Pearson.
- Craig, R. T. (1999). Communication theory as a field. Communication Theory, 9(2),
119-161.
- Cramer, J. M. (2007). Discourses of sexual morality in sex and the city and queer as
folk. The Journal of Popular Culture, 40(3), 409-432.
- Nabi, R. L., & Clark, S. (2008). Exploring the limits of social cognitive theory: Why
negatively reinforced behaviors on TV may be modeled anyway. Journal of
Communication, 58(3), 407-427.
- Tukachinsky, R. H. (2008). Feminist and postfeminist readings of romantic narratives:
Heterosexual romantic experiences versus sex and the city. Feminist Media Studies,
8(2), 181-196.
- Williamson, B. (2017). Learning in the ‘platform society’: Disassembling an
educational data assemblage. Research in Education, 98(1), 59-82.
- Van Moort, M. L., Koornneef, A., & van den Broek, P. W. (2018). Validation:
Knowledge- and Text-Based Monitoring During Reading. Discourse Processes, 55(5-6),
480-496.
- Nadricka, K., Millet, K. & Verlegh, P. (2020). When organic products are tasty: Taste
inferences from an Organic = Healthy Association, Food Quality and Preference, 83.
- Yu, L. & Couldry, N. (2020). Education as a domain of natural data extraction:
analysing corporate discourse about educational tracking, Information,
Communication & Society, 3- 18.
- Quan-Haase, A., Martin, K., & Schreurs, K. (2016). Interviews with digital seniors: ICT
use in the context of everyday life. Information, Communication & Society, 19(5),
691–707.
1
, Week 1
Kennisclip – onderzoeksbenaderingen
Wat is een onderzoeksbenadering?
- Geloofsovertuiging/religie.
- Manier waarop je de wereld, maatschappij en interacties tussen mensen ziet.
- Wat voor ideeën je over kennis hebt: wat is kennis?; Hoe vergaar ik kennis?; Wat is
waarheid?; Hoe kan ik voorspellingen maken?.
Binnen de wetenschap noemen we dit een paradigma.
Een paradigma is een systeem van overtuigingen dat een bepaald wereldbeeld representeert. Een
theorie is een reeks van aannames die een bepaald fenomeen verklaren. Methoden zijn de specifieke
manieren waarop data verzameld en geanalyseerd worden, die vervolgens worden gebruikt om
theorieën te bewijzen of te ontkrachten. De methode is afhankelijk van de onderzoeksbenadering.
Drie onderzoeksbenaderingen
- Sociaalwetenschappelijke benadering:
o Kennis is gebaseerd op de observatie van de werkelijkheid (gedrag) behaviorisme.
o Gedrag observeren en op basis daarvan voorspellingen doen over gedrag in respons
op andere stimuli of toekomstige situaties.
o Identificeren en begrijpen van communicatiepatronen en voorspellen van de
effecten van deze patronen.
o Kwantitatieve en experimentele methoden:
Enquêtes/surveys/vragenlijsten;
Oogbewegingsonderzoek;
Reactietijdenonderzoek;
Gedragsonderzoek;
Coderen en analyseren van corpora teksten, audio-files, video’s.
- Interpretatieve benadering:
o Sociaal constructivistisch: mensen vormen zelf betekenis.
o Kennis is gebaseerd op het inleven in de situatie van de onderzochte en vanuit dat
perspectief de situatie interpreteren.
o Begrijpen hoe communicatoren en ontvangers betekenis construeren.
o Kwalitatieve en interpretatieve methoden:
Contentanalyse;
Conversatieanalyse;
Etnografisch onderzoek;
Retorische analyse.
- Kritische benadering:
o Sociaal constructivistisch vanuit cultural studies.
o Normen/waarden en maatschappelijke structuren bepalen hoe wij communiceren,
onder andere door representaties in de media.
o Begrijpen van machtsrelaties/ongelijkheid in communicatie en misstanden aan de
kaak stellen en veranderen.
2
, o Kwalitatieve en interpretatieve methoden:
Tekstuele analyse;
Kritische discoursanalyse.
Twee visies van communicatie
- Communicatie als cultuurwetenschap: explorerend en kwalitatief nuttig als er weinig
bekend is over een bepaald fenomeen (hypothese-genererend).
- Communicatie als sociale wetenschap: experimenterend en kwantitatief nuttig als er veel
bekend is over een bepaald fenomeen (hypothese-toetsend).
Kennisclip – Craig
Communication theory as a field (Craig, 1999)
- Probleem: communicatietheorie vormt geen identificeerbaar en coherent onderzoeksgebied.
- Oorzaak: gescheiden domeinen/benaderingen, ieder vaak met eigen wortels (psychologie,
sociologie, taalwetenschap, antropologie, informatica, etc.).
- Fragmentatie van theorieën en gebrek aan theoretische consensus.
o Algemeen aanvaarde definitie van communicatie ontbreekt (jaren ‘70 al 126
definities).
o 249 theorieën in 7 handboeken; 18 van 249 in 4 of meer handboeken besproken.
Dialoog/debat tussen benaderingen is afwezig (“they neither agree, nor disagree about anything, but
effectively bypass each other”, p. 121).
Wat is het doel van Craig?
- Een aanzet geven tot het vormen van een coherent (“dialogical/dialectical”)
onderzoeksgebied naar communicatie waar theorieën met elkaar in dialoog zijn; het doel is
niet het vormen van één metatheorie.
- Communicatie wordt een steeds complexer fenomeen, waardoor het steeds noodzakelijker
wordt communicatie interdisciplinair te bestuderen.
- “a conversational community with a tradition of argumentation” (Shotter, 1997 in Craig, p.
124).
Hoe poogt Craig dit doel te verwezenlijken?
- Communicatietheorie reconstrueren als een “common ground” (dialogical-dialectical field).
o Principe 1: het constitutief model van communicatie als meta-model.
Overkoepelend model waarin alle theorieën over communicatie geplaatst
kunnen worden.
Complex model van communicatie als een constituerend proces, een proces
waarin betekenis actief wordt gevormd.
Betekenis zit niet opgesloten in een boodschap, maar is onderhevig aan
externe sociaal-maatschappelijke, cognitieve, technologische en contextuele
factoren die bijdragen aan betekenisconstructie.
3
