Week 1 – Ondernemingsrecht: start-up, vennootschap en de onderneming
In dit vak wordt de levensloop van de ondernemingen behandeld. Verschillende rechtsgebieden:
ondernemingsrecht, arbeidsrecht en mededingingsrecht.
Van start-up fase naar scale-up fase. Zoals je het tegenkomt in de praktijk.
Deze week: vennootschap en de onderneming
Hoe verhoudt de vennootschap zich tot de onderneming? Zie artikel 2:129/239 lid 5; bestuur moet
zich richten op het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Daar dient
het bestuur zich op te richten. Maar de vennootschap is dus iets anders dan de onderneming? de
rechtspersoon, vennootschap is de huls van de onderneming. Hier ziet boek 2 bw op. Het gaat om de
juridische entiteit: hoe wordt het bestuurd, wat is de positie van aandeelhouders, adviesraden etc.
Boek 2 BW gaat bijna niet over de onderneming, ook wel het bedrijf genoemd. Boek 2 bevat
bijvoorbeeld ook geen definitie van een onderneming. Een eenduidige definitie is ook niet te vinden
in andere regelgeving. Verschilt per regeling/besluit. Als voorbeeld:
2 Hrb 2008: “een voldoende zelfstandig optredende organisatorische eenheid van één of meer
personen waarin door voldoende inbreng van arbeid of middelen, ten behoeve van derden diensten of
goederen worden geleverd of werken tot stand worden gebracht met het oogmerk daarmee materieel
voordeel te behalen”
1 lid 1(c) WOR: “elke in de maatschappij als zelfstandige eenheid optredend organisatorisch verband
waarin krachtens arbeidsovereenkomsten of krachtens publiekrechtelijke aanstelling arbeid wordt
verricht”
Goed te zien dat de definities/omschrijvingen per wet kunnen afwijken. Kortom, geen eenduidige
definitie van het begrip onderneming.
Denk aan het artikel van Timmerman: zou boek 2 bw niet wat meer moeten uitgaan van de
onderneming ipv zo strikt aan te sluiten bij de rechtspersoon.
De rechtspersoon
Organen van een rechtspersoon.
Art 2:5 bw; hoewel een rp gelijk staat met een natuurlijk persoon, een rp heeft natuurlijke personen
nodig om te kunnen handelen. Dit gebeurd dmv verschillende organen binnen de rp. Wat is dan een
orgaan? Ook daar is geen definitie van gegeven. Maar bw geeft wel bepaalde verdeling van
bevoegdheden: 2:78a/189a BW. Hieruit kun je afleiden wat met de verschillende organen bedoeld.
Geen omschrijving van het begrip ‘orgaan’, maar wel een soort invulling.
En de ondernemingsraad? heerst in de literatuur discussie over.
Waarom is het van belang om na te gaan of er sprake is van een orgaan? Is van belang omdat
bepaalde besluiten enkel rechtsgeldig door een bepaald orgaan genomen mag en kan worden. Het
heeft gevolgen voor de aantastbaarheid van het genomen besluit. Dus niet alleen een theoretische
exercitie.
Start-up
Wat is nu precies te zien als een start-up? Een start-up is een benaming van een bedrijf, zie eg
definitie van het ondernemingsplan: start-up is een bedrijf met een vernieuwend idee waarbij een
schaalbaar en haalbaar product of dienst gemaakt wordt, vervaardigd door middel van een nieuwe
technologie.
,Start-up is vaak in staat om snel te groeien, trekt investeerders aan en heeft snel hoge omzet en winst
perspectieven.
Groep vrienden wil een start-up beginnen en komen om advies vragen
de eerste stap is het kiezen van een rechtsvorm, een start-up is immers geen rechtsvorm.
Samenwerking zonder iets te regelen: dan is het hoogstwaarschijnlijk een VOF. BV moet je eerst naar
de notaris. Geen sprake van eenmanszaak want ze werken samen, delen immers voordeel en inzet.
Niet naar een notaris maar wel samenwerking dan automatisch VOF.
Mogelijke rechtsvormen:
1. Eenmanszaak: iemand die een onderneming start en zich inschrijft bij kvk. Geen onderscheid
tussen privé en bedrijfsvermogen. Alles valt in een pot en loopt door elkaar. Wel mogelijk om
personeel te hebben. Risico want zodra het misgaat met onderneming privévermogen
aansprakelijk.
2. Personenvennootschappen: samenwerking tussen verschillende personen: Maatschap, VOF
of de CV. Het zijn contractuele samenwerkingsvormen. Kenmerken: vormvrij
aangegaan(zonder afspraken samenwerking maar wel winst delen etc, dan kan er al sprake
zijn van een personenvennootschap), vrijheid van inrichting, afgescheiden vermogen, geen
rechtspersoonlijkheid, hoofdelijke aansprakelijkheid vennoten VOF. Voordelen: geen
publicatie jaarrekening dus iets afgeschermd voor de buitenwereld, en fiscale lb-faciliteiten
voor de vennoten.
a. maatschap: beroep
b. VOF: bedrijf. Geen rechtspersoonlijkheid, geen ovk aan met VOF, maar ovk met de
gezamenlijke vennoten.
c. CV: bijzondere vorm van de VOF. VOF met stille vennoten die enkel kapitaal hebben
ingebracht.
3. NV en BV
oprichting bij notariële akte (2:64/175 lid 2 BW). Per 1 aug 2021 is het mogelijk om
volledig online op te richten, vraag is wat de rol zal worden van de notaris
dwingend recht (2:25 BW) (vooral NV, BV is flexibeler)
rechtspersoonlijkheid (2:5 BW)
geen aansprakelijkheid bestuurders & aandeelhouders (uitgangspunt)
in aandelen verdeeld kapitaal
bestuur en AVA
RvC (vrijwillig of verplicht [igv structuurregime])
NV/BV is zelfstandig belastingplichtig (Vpb)
herstructurering mogelijkheden: juridische fusie, (af)splitsing, al dan niet
grensoverschrijdend (GOF, GOS, GOO)
publicatie jaarrekening
4. Vereniging, coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij.
a. Vereniging:
- oprichting bij notariële akte (2:27 BW) (tenzij informele vereniging).
- dwingend recht, maar veel flexibiliteit
- rechtspersoonlijkheid (2:5 BW)
- geen aansprakelijkheid bestuurders & leden
(uitgangspunt)
- bestuur en ALV; evt RvC
- herstructurering mogelijkheden
- kan onderneming drijven, maar:
, - mag geen winst onder leden
verdelen (2:26 lid 2 BW)
- typologisch niet gericht op ondernemen en winst behalen
b. coöperatie:
- zie vereniging (2:53a lid 1 BW)!
- drijft onderneming ten behoeve van haar
leden en gaat in dat kader overeenkomsten met hen aan
- zelfstandig belastingplichtig (Vpb)
- herstructurering mogelijkheden: juridische
fusie, (af)splitsing [ook grensoverschrijdend?]
- publicatie jaarrekening
5. Stichting;
- oprichting bij notariële akte (2:286 BW)
- dwingend recht, maar veel flexibiliteit
- rechtspersoonlijkheid (2:5 BW)
- geen aansprakelijkheid bestuurders (uitgangspunt)
- bestuur; evt RvC [GEEN leden]
- herstructurering mogelijkheden: juridische fusie, (af)splitsing
- kan onderneming drijven, maar:
- mag geen winst onder oprichters of bestuurders etc verdelen (2:285 lid 3
BW): sociale strekking of ideëel doel!
- typologisch niet gericht op ondernemen en winst behalen
6. Europese rechtsvormen: SE, SCE, EESV. Vereist is een europese dimensie. Personen
moeten uit ten minste 2 eu-lidstaten zijn betrokken. Vrij complexe rechtsvormen met name
wat betreft het toepasselijke recht.
Social enterprise:
tegenwoordig bv maar niet enkel gericht op winst. Als je de statuten bekijkt veel breder bezig dan
enkel winst voor haar leden maken. Denk aan duurzaamheidsdoelstelling etc. Denk aan Fairphone en
Tony chocolonely. Winst wordt voornamelijk geherinvesteerd. De vraag is of hier een nieuwe
rechtsvorm voor moet komen. Het zijn immers gewoon bv’s. 10 juli 2020 bericht kabinet: onderzoek
te doen naar een wettelijke regeling voor een maatschappelijke bv: bvm. Zit er dus aan te komen.
Ondernemingen hebben dan de mogelijkheid om zich naar buiten toe nadrukkelijker te profileren en
zich te onderscheiden van andere bv’s. Dit bericht volgt na advies van KPMG/Nyenrode.
Concernrecht
Boek 2 regelt de enkelvoudige vennootschap. Geen regeling voor concern: groep van
vennootschappen.
Vele bedrijven bestaan uit verschillende vennootschappen: eg. Abn amro en KPN, maar ook kleinere
ondernemingen. De concern constructies is niet wettelijke geregeld. Wel wat meer duidelijkheid
gegeven in de jurisprudentie.
Motieven:
- risicospreiding. Veiliger igv faillissement.
- flexibiliteit met oog op nieuwe investeerders.
, - fiscale voordelen om meerdere vennootschappen te hebben. eg. een holdingmaatschappij met
een werkmaatschappij daaronder. Holding is de aandeelhouder die verkoop het aandeel van
de werkmaatschappij, opbrengst is onbelast.
Wel staan er in boek 2 begrippen die zien op concerns;
- eg. artikel 2;24a bw: dochtermaatschappij
- artikel 2:24b: groep
- art 2:24c: deelneming.
- art 2:239 lid 4 instructiebevoegdheid.
- centrale leiding.
Toezicht bij oprichting
- tot juli 2011 bij nv en bv: verklaring van geen bezwaar minister van Justitie.
- sinds juli 2011: doorlopend repressief toezicht: op alle privaatrechtelike rechtspersonen,
achter de schermen door Dienst Justis, wet controle op rp.
- poortwachtersrol notaris. Vanaf augustus 2012 in EU: digitale oprichting BV. Mogelijk een
digitale not. akte waardoor de rol van de notaris blijft.
Vanaf 27 september 2020: UBO-register in NL van kracht
Register waar grootaandeelhouders van een onderneming te zien zijn. Voor bestaande entiteiten geldt
een overgangstermijn van 18 maand.
Entiteit UBO
-Direct of indirecte houder(s) van >25% van de aandelen, stemrechten of
BVs, NVs, SEs &
eigendomsbelang
SCEs
-Via andere middelen uiteindelijk eigenaar zijn of zeggenschap hebben
–Direct of indirecte houder(s) van >25% eigendomsbelang
–Direct of indirecte houder(s) van >25% van de stemmen bij
Personenvennoot besluitvorming ter zake van wijziging van de overeenkomst die ten
schappen grondslag ligt aan de personenvennootschap
–Personen die de feitelijke zeggenschap over de personenvennootschap
kunnen uitoefenen
Overige –Direct of indirecte houder(s) van >25% eigendomsbelang
rechtspersonen –Direct of indirecte houder(s) van >25% van de stemmen bij
(o.a. besluitvorming ter zake van wijziging van statutenwijziging
verenigingen en
stichtingen) –Personen die de feitelijke zeggenschap over de rechtspersoon kunnen
uitoefenen