,Algemene kunstgeschiedenis
Vorm:
Art nouveau en de nieuwe bouwkunst
De stroming art nouveau dankt zijn naam aan de galerie waar de schilder Edward Munch
zijn tentoonstelling had, met o.a. het bekende werk ‘De Schreeuw’. Een gelijksoortige
stroming is de jugendstil, genaamd naar het Duitse tijdschrift “Jugend”. Art nouveau wordt
gekenmerkt door gestileerde, organische, vaak asymmetrische vormen met gespannen
lijnen . Vooral de bouwstijl was erg decadent en uiterst decoratief. De inspiratie komt
voornamelijk van de Japanse kunst en uit de natuur. Ook opvallend is het gebruik (en ook
laten zien) van nieuwe materialen, zoals gietijzer, staal, emaille en glas. Een bekende
architect was Victor Horta, hij ontwierp Hotel Tassel in Brussel, en Antoni Gaudi, die zijn
gebouwen ontwierp vanuit volledig vrije, asymmetrische vormen maakte zodat er geen
rechte muren of hoeken aanwezig waren.
Anders dan andere kunststijlen zocht de Art Nouveau/Jugendstil geen verbindingen met
het verleden. De kunstenaars van deze stroming wilden letterlijk een ‘Nieuw Stijl’
ontwikkelen. Art Nouveau verspreidde zich snel door Europa, mede dankzij de nieuwe
mogelijkheden om tijdschriften te reproduceren en door de fotografie.
Wiener Sezession?
, Sullivan en de wolkenkrabber
In de VS werd een eigen type art-nouveau ontwikkeld door de architect Louis Henry
Sullivan. Een brand in Chicago was de aanleiding tot een golf van nieuwbouw, waaronder
de eerste echte wolkenkrabber. Voorheen was het constructief gezien niet mogelijk om
hoog te bouwen, maar de komst van de skeletbouw bracht hier verandering in. Sullivan
was de eerste die het skelet van de bouw niet wegwerkte achter steen, maar het juist liet
zien. Zijn gehele ontwerp is gebouwd volgens zijn beroemde woorden “Form follows
function”.
Het Crystal Palace en het Vrijheidsbeeld.
Met de komst van metaal als nieuw bouwmateriaal werd de massaproductie van
bouwmaterialen mogelijk. Rond het midden van de 19e eeuw werden complete
geprefabriceerde huizen van ijzer over de hele wereld verscheept. De grootste
gebeurtenis in zowel het bouwen met metaal als het bouwen met geprefabriceerde
elementen was de constructie van het Crystal Palace in Londen (1851) door Joseph
Paxton, een tuinman en ontwerper van kassen. Het gebouw, geheel opgetrokken uit
gietijzer en glas, was bedoeld als tijdelijke behuizing van de wereldtentoonstelling. Dit was
een tentoonstelling waarin alle landen hun industriële producten maar ook inheemse
producten toonden. Destijds konden architecten weinig waardering opbrengen voor het
Crystal Palace, aangezien aan het gebouw de historische ornamenten ontbraken.
Het was een tijd die werd geobsedeerd door de artistieke stijlen van het verleden, maar
tegelijkertijd geen weerstand kon bieden aan de nieuwe technologieën die de wetenschap
en de industriële revolutie hadden opgeleverd. Een bouwwerk waar deze twee
tegenstellingen echter heel goed samengingen was het Vrijheidsbeeld, een beeld van een
antieke Romeinse Augusta, ondersteund door een onderliggende pyloon van gietijzer.
Woonhuisarchitectuur
Naast wolkenkrabbers deed zich nog een ander architectonisch verschijnsel voor in deze
tijd, het woonhuis voor de burgerij. Voorheen werden er slechts woonhuizen voor de
bovenlaag van de bevolking ontworpen. Nu begonnen opdrachtgevers uit de gezeten
burgerij zelf architecten in te schakelen om in hun behoeften te voorzien. Veel mensen
gingen dan ook van stad terug naar het verloren gegane geluk op het platteland.
Cezanne
Die nostalgie naar het platteland zag je terug in veel 19e eeuwse kunst. Niet alleen het
impressionisme, maar ook Paul Cezanne, de belangrijkste kunstenaar van eind 19e eeuw,
werd erdoor beïnvloed. Zijn schilderijen zijn het resultaat van een langdurige bezinning op
de natuur, niet alleen het vluchtig vastleggen ervan. Hij stelde dat alle vormen in de natuur
in feite gebaseerd zijn op drie oervormen: de bol, kegel en piramide. We zien hiermee dus
dat hij een voorloper op het kubisme was. Hij gaat steeds meer loslaten dat een
voorstelling realistisch behoort te zijn en zijn werk steeds meer abstraheren.
