Bachelor jaar 1 - 2018
Gedrag en omgeving 1: inleiding
Menselijk gedrag
Gedragingen kun je indelen in distale en proximale gedragingen.
De sociale psychologie is de wetenschap die gevoelens, gedachten, en gedrag (ABC
affection, behaviour and cognition) van individuen in sociale situaties bestudeert.
De psychologie van het dagelijks leven.
Rode draad
De rode draad van deze cursus zijn de volgende twee centrale hypotheses:
De kracht van de situatie hoe gedragen we ons onder invloed van situationele
factoren.
De kracht van het onbewuste.
De kracht van de situatie
Kurt Lewin kwam met een formule G = f(P,S).
Mensen onderschatten hierbij de invloed van S (situatie).
Bystander-effect voorbeeld kracht van de situatie naarmate er meer mensen
aanwezig zijn in een situatie waar iemand hulp nodig heeft, hoe kleiner de kans dat er
daadwerkelijk hulp wordt geboden.
Een fundamentele attributie fout is de neiging om gedrag toe te schrijven aan de
persoon, en niet aan de situatie.
Dit ontstaat door een proces van 3 stappen (Gilbert).
1. Nemen gedrag waar hij helpt niet.
2. Karakteriseren van het gedrag dat is asociaal.
3. Corrigeren voor de situatie hij had haast omdat hij perse ergens op tijd
moest komen. als deze stap wordt overgeslagen ontstaat er een
fundamentele attributie fout.
1
, Bachelor jaar 1 - 2018
o Fundamentele attributie fout ontstaat doordat stap 1 en 2
automatisch worden uitgevoerd, maar stap 3 vaak niet wordt
uitgevoerd, omdat hier bewust over moet worden nagedacht.
Bij cognitieve load (mensen zijn eigenlijk met iets anders bezig) gebeurt stap 3
niet zo ontstaat een fundamentele attributie fout.
Dit soort modellen zijn duale proces modellen.
Aan de ene kant zijn er automatische processen onbewust, snel,
onintentioneel, ‘moeiteloos’.
Aan de andere kant zijn er gecontroleerde processen bewust, langzaam,
intentioneel, moeite.
Deze worden afhankelijk van de motivatie en de capaciteit wel of niet
uitgevoerd.
Z’n duaal proces model verklaart veel menselijk gedrag bijvoorbeeld: vooroordelen,
agressie, overtuigingskracht, aantrekkingskracht, etc.
Dat wordt in deze cursus behandeld.
Post-hoc redeneren achteraf redeneren.
De kracht van het onbewuste
‘Channel factoren’ kleine situationele veranderingen die ons gedrag sturen (soms met
grote gevolgen).
Nudging onbewust aantrekken tot iets je dwingt niet.
Schema’s een georganiseerde set van kennis over een bepaalde stimulus, opgeslagen
in het lange-termijn geheugen.
Het is een mentale structuur die helpt om kennis over de wereld te organiseren,
en er efficiënt op te reageren.
We hebben shema’s over veel verschillende thema’s.
Groepen mensen (afkomst, ras, sexe, etc; leidt tot stereotypes).
Rol schema’s.
Situaties (oftewel: scripts).
Over specifieke anderen.
Onszelf.
Beïnvloeden gevoel, denken, en gedrag vaak (meestal) onbewust.
Heel functioneel, maar met zowel positieve als negatieve uitkomsten.
Priming het activeren van schema’s, wat vervolgens ons gevoel, denken, en gedrag
beïnvloedt.
Door schema’s hoef je niet na te denken over hoe je je gedraagt.
Wordt geactiveerd in bepaalde context.
Priming schema activeren door iets in de situatie te veranderen.
Voorbeeld een onderzoek waarin mensen een woordpuzzel met woorden
moesten invullen die geassocieerd zijn met bejaarden (grijs, wandelstok, Florida).
Na het onderzoek werd er stiekem gemeten hoe lang de proefpersonen erover
deden om naar de lift te lopen ze deden er gemiddelde langer over dan
mensen met een andere woordpuzzel, zonder woorden die geassocieerd worden
met bejaarden.
Conclusie
De situatie en onbewuste processen spelen een rol in het alledaags gedrag.
Functioneel onbewuste processen zijn vele malen sneller, ze stellen ons in
staat effectief te reageren op onze omgeving.
Belang van wetenschappelijk onderzoek in het vinden van de echte oorzaken van
gedrag.
2
, Bachelor jaar 1 - 2018
Vrije wil ?
Zelf en anderen
Het sociale zelf
Paradox van het zelf
Het zelf bestaat niet!
Maar er worden allerlei processen mee aangeduid.
Het zelf is niet van jezelf!
Het zelf is een sociale aanduiding.
Het zelf kan gezien worden als een basaal fenomeen.
Dan is het een fundamenteel onderscheid tussen jezelf en de
buitenwereld/anderen.
Waar de grens ligt is fysiek en sociaal bepaald.
o Je word je pas bewust van personal space als de ‘regels’ worden
verbroken je voelt je ongemakkelijk.
Er zijn twee vormen van zelfbewustzijn.
Subjectief zelfbewustzijn (automatische stand).
Onbereflecteerd.
Meer gevoelsmatig.
Basis van normale activiteiten.
Gemeenschappelijk met andere dieren.
Objectief zelfbewustzijn (het beeld wat we van onszelf vormen sterk sociaal
bepaald).
Zelfreflectief.
Meer cognitief (zelfbeeld).
Gerichte activiteiten.
Typisch menselijk.
Het zelfbeeld is een sociaal product.
Kennis over onszelf is namelijk ontleend aan sociale interactie.
We bepalen onze persoonlijke positie via voortdurende sociale
vergelijking.
De sociale context is het podium voor zelfpresentatie.
De sociale spiegel is vervormd door onze eigen waarnemingen reflected self-
appraisal.
De reflected self-appraisal is het fenomeen dat ons zelfbeeld ontleend is aan hoe
anderen ons zien (situatie) 3e persoonsperspectief op jezelf.
We hebben geen directe toegang tot hoe andere ons zien, dus gebruiken
we hoe wij denken dat anderen ons zien construal.
Het reflected self-appraisal gaat erom wat wij geloven dat anderen over ons denken.
In de hersenen zijn er twee gebieden verantwoordelijk voor het reflected self-appraisal.
Het MPFC (mediale prefrontale cortex).
Betrokken bij het 1e persoonsperspectief directe self-appraisal.
Het TPJ (temporeel-parietale junctie).
Betrokken bij 3e persoonsperspectief reflected self-appraisal.
Adolescenten gebruiken het 3e persoonsperspectief (TPJ) om duidelijkheid over zichzelf
te krijgen, volwassenen gebruiken het 1e persoonsperspectief (MPFC) om eigen
zelfbeeld in de mond van anderen te leggen.
3
, Bachelor jaar 1 - 2018
Psychologische functie van het zelf cognitief: zelfkennis objectief?
Er zit een zeker belang aan zelfkennis.
Zelfkennis is noodzakelijk voor gedragsregulatie.
Zelfkennis is noodzakelijk voor sociale afstemming.
Zelfkennis is een onvermijdelijk product van persoonlijke ervaringen.
Volgens Greenwald bestond er een totalitarian ego wij doen hetzelfde als
samenlevingen met censuur (Noord-Korea/nazi-Duitsland) als het gaat om ons
zelfbeeld.
Mensen zijn egocentrisch.
Mensen zijn narcistisch.
Mensen zijn conservatief.
Better then average-effect wanneer mensen zichzelf moeten beoordelen vinden ze
zichzelf altijd beter dan gemiddeld.
Er zijn twee basismotieven in zelfkennis.
Self-consistency behoefte aan bevestiging van het zelfbeeld.
Self-enhancement behoefte aan een positief zelfbeeld.
Zelfschema’s kunnen gebruikt worden om jezelf te omschrijven.
Mensen kunnen informatie dat overeenkomt met hun zelfbeeld sneller verwerken.
Psychologische functies van het zelf affectief: zelfevaluatie eerlijk?
Het self-enhancement berust op drie illusies.
Onrealistische positief zelfbeeld.
Illusie van controle.
Onrealistische optimisme over de toekomst bijvoorbeeld.
Het self-enhancement draagt bij aan het welzijn.
Beschermt self-esteem.
Stelt mensen meer open voor anderen.
Bevordert doelgericht gedrag als je denkt dat het goed gaat komen, ga je
plannen maken.
De zelfwaardering is afhankelijk van:
Succes binnen persoonlijke relevante levensdomeinen.
Bevestiging zoeken in succeservaringen.
Sociale waardering.
Voordelige sociale vergelijking.
Er bestaat een self-evaluation maintenance model.
Er zijn twee bronnen voor voordelige sociale vergelijking.
Reflecting.
Opwaartse en neerwaartse sociale vergelijking.
o Vrienden geven elkaar gemakkelijkere cues in spelconditie (lage
relevantie).
o Vrienden geven elkaar ineens moeilijkere cues in serieuze conditie
(hoge relevantie).
Psychologische functies van het zelf intermezzo: vertekening versus
realiteitsbesef.
self-serving biases: hoever kun je gaan?
Gevaar van ‘inflated egotism’.
Balans tussen self-verification en self-enhancement.
Psychologische functies van het zelf gedragsmatig: zelfregulatie krachtig?
Zelfregulatie berust op de self discrepancy theory.
Self discrepancy theory je streeft naar een ideal of ought self.
4
