Samenvatting over de bouw en functie van de hersenen, de bouw en functie van het zenuwstelsel en neuronen, zintuigen (sensorische adaptie) en de werking van het geheugen.
De drie lagen in de hersenen
Het oudste gedeelte van de hersenen is de hersenstam. Dit is een steel en het voert de meest
elementaire functies uit. De hersenstam en het cerebellum wordt het reptielenbrein genoemd.
Boven op die steel hebben wij mensen en zoogdieren nog twee lagen ontwikkeld, het limbische
systeem en het cerebrum. Dit heet het zoogdierenbrein. De cerebrale cortex is de recentste
ontwikkeling en die wordt het mensenbrein genoemd.
De hersenstam verbindt het ruggenmerg met de hersenen. Hij dient als buis voor zenuwbanen om de
signalen omhoog en omlaag te sturen tussen het lichaam en de hersenen. Hier kruisen ook de
sensorische en motorische banen elkaar naar de tegenovergelegen zijde. De hersenstam is meer dan
dat. Hij verbindt belangrijke gebieden die informatie verwerken. Drie zitten in de hersenstam zelf; de
medulla oblongata, de pons en de formatio reticularis. Twee grenzen er aan de hersenstam; de
thalamus en het cerebellum. Deze structuur verschilt enorm per evolutionaire soort. In de medulla
oblongata (bol in hersenstam) worden belangrijke lichaamsfuncties zoals ademhaling, bloeddruk en
hartslag gereguleerd. Het functioneert op automatische piloot en stuurt onze inwendige organen
aan. Daarboven bevindt zich een nog grotere bol genaamd pons (brug). Hij beschikt over
zenuwbanen die de slaap- en droomcyclus reguleren. Zijn naam is verkregen, omdat hij de kleine
hersenen (cerebellum) en de hersenstam verbindt. Deze structuur is betrokken bij het maken van
gecoördineerde bewegingen. De formatio reticularis loopt door het centrum van bovengenoemden.
Het is een potloodvormige bundel zenuwcellen die de kern van de hersenstam vormt. Zijn taak is om
de hersenen wakker en alert te houden. Maar ook toezicht houden op de binnenkomende stroom
sensorische informatie en de aandacht richten op nieuwe of belangrijke informatie. Hiermee worstel
je als je in slaap valt tijdens de les. De thalamus bestaat uit twee bolvormige lichamen op de
hersenstam. Door zenuwvezels is het verbonden met de formatio reticularis. Eigenlijk maakt de
thalamus deel uit van de hersenen en niet de hersenstam. Hij werkt als centraal verwerkingschip in
een computer en regelt binnenkomende en uitgaande sensorisch en motorisch verkeer in de
hersenen. Zo ontvangt de thalamus alle informatie van de zintuigen (behalve reuk) en geleidt deze
naar de juiste verwerkingsbanen in de gehele hersenen. De thalamus heeft ook nog een rol bij het
richten van de concentratie. Dit lijkt op een structuur die vrijwel met alles verbonden is. Het
cerebellum (kleine hersenen) zit onder de achterkant van de hersenhelften en achter de
hersenstam. Het ziet er uit als een minibrein. Het cerebellum zorgt voor de coördinatie van onze
bewegingen en ons evenwicht. Ze helpen ons ook reeksen handelingen in de juiste volgorde te
houden. Dankzij de kleine hersenen kun je dus onder andere fietsen, een tennisbal slaan, het
navigatiesysteem lezen, vooruitplannen, dingen onthouden en een verstandig gesprek voeren. Dit
wordt mede mogelijke gemaakt door het uitgebreide verbindingsnetwerk met de andere
hersengebieden. Als het cerebellum niet goed functioneert kan iemand bijvoorbeeld wel lopen, maar
met ongecoördineerde, onhandige en onevenwichtige bewegingen. Het cerebellum speelt net zo een
grote rol in onze gedachten en gevoelens. Het helpt ons vloeiend en georganiseerd te denken, tijdig
te reageren en onze emoties aan te passen aan de sociale situatie. Mensen met schizofrenie hebben
een aandoening aan het cerebellum. De kleine hersenen zijn ook betrokken bij elementaire vormen
van leren. Bijvoorbeeld dat je leert huiveren als je de boor van de tandarts hoort. Het cerebellum, de
thalamus en de hersenstam reguleren de meest elementaire functies van beweging en van het leven.
Dit gebeurt allemaal automatisch en buiten ons bewustzijn.
, Alleen zoogdieren hebben een volledig ontwikkeld limbisch systeem. Dit is een diverse verzameling
van structuren rond de thalamus, die diep in de hersenhelften zijn gewikkeld. Door deze
hoornvormige structuur hebben we een sterk uitgebreid vermogen wat betreft emoties en
geheugen. Die geven ons een groot voordeel van psychische flexibiliteit. Door het limbisch systeem
hoeven wij niet uit te gaan van de instincten en reflexen. In het limbisch systeem wordt onder andere
honger, dorst, en lichaamstemperatuur gereguleerd. Het is te vergelijken met het centrale
commando van de hersenen.
De hippocampus maakt ons geheugensysteem mogelijk. We hebben twee hippocampussen in onze
hersenen. Hierdoor onthouden we bijvoorbeeld waar we de auto hebben geparkeerd. De
hippocampus groeit door ervaring. De corpus amygdaloideum (amygdala) dankt zijn naam aan zijn
vorm. Amygdala betekent amandel in het Grieks. Er is een amygdala aan de twee zijden in de
hersenen, voor de hippocampus. De amygdala speelt een rol bij emoties waaronder angst en
agressie. De amygdala gebruikt ook herinneringen als regulering voor de emotie. Eventueel omdat hij
zo dicht bij de hippocampus ligt. De amygdala illustreert positieve en negatieve emoties.
Bijvoorbeeld iemand die een ernstig auto ongeluk heeft gehad, reageert heftig op een kleine
bedreiging en bij seksueel prikkelende beelden speelt de amygdala ook een rol. De hypothalamus
voert taken uit voor een stabiele, evenwichtige toestand in het lichaam. Hij is rijk aan bloedvaten en
neuronen. Door steeds het bloed te controleren, registreert de hypothalamus kleine veranderingen
in lichaamstemperatuur, de hoeveelheid vloeistof en de concentratie voedingsstoffen (honger). Bij
een verstoring (bijvoorbeeld tekort aan water) reageert de hypothalamus meteen met commando’s
die zicht richten op herstel. Het kan ook de hypofyse beïnvloeden. Deze is gehecht aan de
hypothalamus onder aan de hersenen. De hypothalamus is ook wel het genotscentra. Hier ontstaat
het positieve gevoel als we toegeven aan honger, dorst, seksuele behoeften of bij drugsgebruik. Een
ritje in de achtbaan, eten van chocola en humor stimuleren deze centra. Dopamine is een van de
neurotransmitters die een sleutelrol speelt bij genot. Als we met iets plezierigs bezig zijn wordt er
dopamine afgegeven waardoor we ons goed voelen, waardoor we er nog meer naar verlangen.
Beloningscentra zijn geëvolueerd om ons te helpen motiveren tot gedrag dat nodig is om te
overleven. Verslavende middelen stimuleren de beloningscentra effectiever. Mensen met een
genetische aanleg voor verslaving worden beïnvloed om meer naar het middel te verlangen.
Tegelijkertijd negeren ze biologische behoeften die daarmee in strijd zijn. Ook dient de hypothalamus
als verbinding tussen het zenuwstelsel en het hormoonstelsel. Hij regelt onze emotionele arousal en
stress. Hij speelt ook een rol bij emoties. Hij bevat namelijk enkele beloningsschakelingen die de
prettige emoties genereren.
De twee hersenhelften zijn verbonden door een bundel vezels, het corpus callosum, hierdoor
communiceren de twee helften met elkaar. De twee helften vormen een dik hoofddeksel (het
cerebrum) dat twee derde van de gehele hersenen vormt en het grootste deel van het limbisch
systeem verbergt. De dunne buitenste laag heet de cerebrale cortex. Het is een geplooide
oppervlakte en biedt plaats aan miljarden cellen die in de schedel zitten. Platgestreken heeft het een
oppervlak van een krantenpagina. Vanwege het geplooide oppervlak is slechts een derde van de
cerebrale cortex zichtbaar als de hersenen blootliggen. Vrouwenhersenen hebben meer plooien dan
mannenhersenen. De cerebrale cortex verwerkt al onze gewaarwordingen, slaat herinneringen op,
neemt beslissingen en nog veel meer.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper berginksimone. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
