Letterlijke uitwerking hoorcolleges Migratierecht Tilburg University 2021
Inhoud
HC 1 Plaatsbepaling van het migratierecht...................................................................................... 2
Kennisclip inleiding en achtergrond ............................................................................................ 4
Kennisclip begunstigden ............................................................................................................ 9
Kennisclip bronnen en actoren ..................................................................................................14
Live hoorcollege .......................................................................................................................17
HC 2 Verblijf asiel Verdragsvluchtelingen subsidiaire bescherming ..................................................28
HC 3 Migratierecht nationaal asielrecht.........................................................................................51
HC 4 Dublin procedure .................................................................................................................76
HC 5 Verblijf regulier: Arbeidsmigratie in en naar de EU ............................................................... 101
HC 6 Verblijf regulier; Gezinshereniging ....................................................................................... 126
HC 7 Verblijf onbepaalde duur en familieleden van Nederlanders ................................................. 153
HC 8 Rechtsbescherming en rechtsmiddelen ............................................................................... 182
HC 9 Openbare orde en verblijfsbeëindiging ................................................................................ 199
HC 10 – Capita selecta: Bescherming slachtoffers mensenhandel .................................................. 231
Kennisclip mensenhandel en mensensmokkel .......................................................................... 232
Uitwerking college .................................................................................................................. 245
HC 11 – Capita selecta Staatlozen................................................................................................ 269
Kennisclip inleiding staatloosheid ............................................................................................ 270
Kennisclip juridisch kader staatloosheid ................................................................................... 277
Uitwerking college .................................................................................................................. 281
1
,HC 1 Plaatsbepaling van het migratierecht
Inleiding
Het eerste college van de cursus Migratierecht betreft een inleiding op het migratierecht. We
besteden aandacht aan de plaats van het migratierecht in het recht en in onze samenleving.
Daarbij zal onder andere worden ingegaan op belangrijke bronnen en begrippen van het
migratierecht, en worden de begunstigden van en actoren in het migratierecht besproken.
Tevens komen (actuele) trends en uitdagingen van het Nederlandse migratierecht en –beleid
aan bod. Ook zal de opzet van de cursus worden toegelicht en is er gelegenheid tot het
stellen van algemene vragen die betrekking hebben op het keuzevak migratierecht.
Leerdoelen
Na het bijwonen van dit college en de bestudering van alle voorgeschreven stof kunnen
studenten:
• aangeven op wie en op welke onderwerpen het migratierecht betrekking heeft;
• de belangrijkste bronnen en begrippen van het migratierecht op verschillende niveaus
toelichten;
• de begunstigden van het migratierecht onderscheiden en benoemen welke actoren een rol
spelen in het migratierecht;
• voorbeelden van (actuele) trends en uitdagingen in het migratierecht geven.
Kennisclips en online college
Omdat het eerste college online plaatsvindt, worden een aantal kennisclips vooraf
beschikbaar gesteld via Canvas. Deze maken onderdeel uit van het verplichte studiestof en
het wordt aanbevolen deze te bekijken voorafgaand aan het eerste hoorcollege. De
kennisclips behandelen de volgende onderwerpen:
• inleiding en achtergrond van het migratierecht;
• begunstigden van het migratierecht;
• bronnen en actoren in het migratierecht.
Het is handig om bij het bekijken van de kennisclips je wettenbundel bij de hand te hebben,
zodat je direct evt. bepalingen die worden genoemd, kunt opzoeken en mee kunt lezen.
Tijdens het online college zullen vervolgens de volgende onderdelen op interactieve wijze
aan bod komen:
• opzet van de cursus;
• nadere bespreking van een aantal onderwerpen uit de kennisclips;
• bespreking van actualiteit in het migratierecht;
• mogelijkheid tot het stellen van vragen.
Verplichte literatuur
• Handboek Nederlands Migratierecht (2020) o Hoofdstuk 1
Aanvullend aanbevolen materiaal
• K. Geertsema, K. Groenendijk, C. Grütters, P. Minderhoud, E. Nissen, T. Strik, A. Terlouw
& K. Zwaan, ‘Ongezien onrecht in het vreemdelingenrecht’, NJB 2021, nr. 979, p. 1046-1053.
Online beschikbaar via: https://www.njb.nl/media/4297/njb14_art1wetenschap.pdf ©2021 -
TiU 8
• Video en infographic Nederlands migratiebeleid van Rijksoverheid,
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/migratie
2
,• EMN-OECD Flash #16: 'How has the pandemic impacted EU and OECD countries in the
migration area?' – geeft een introductie op de uitgebreidere EMN-OECD Umbrella Inform:
'The impact of COVID-19 in the migration area in EU and OECD countries', april 2021
3
,Kennisclip inleiding en achtergrond
Deze kennisclip betreft een inleiding in het migratierecht. In deze kennisclip zal ik korte
context en achtergrond van het migratierecht in algemene zin en in het Nederlands schetsen.
Daarmee begin ik maar bij het begin, want wanneer je kijkt naar onze wereld vanuit het
heelal is dit wat je ziet, landmassa’s en zee (ze laat een wereldbol zien). Wat wij als mens op
deze planeet hebben gedaan is dat we daar een heleboel wijn overheen hebben getrokken.
Over die landmassa’s heen en over de zee heen. We hebben grenzen gecreëerd als mens.
Dit is iets waar we ons meer of minder van bewust zijn. In de context van Covid 19 is wel
duidelijk geworden dat ze van significante betekenis kunnen zijn, omdat het reizen naar
andere landen moeilijker werd en overgaan van de grenzen dus ook.
Grenzen geven echter aan welke deel van de landmassa’s op de aarde, ook wel deel van de
zee op aarde behoort tot een bepaalde staat. Als je dank kijkt naar de wereld waarop we de
wereld hebben georganiseerd als mensen dan krijg je een overzicht een kaart van de wereld
waarin elke soevereine staat wordt gerepresenteerd via een vlag op een kaart. Daarbij is
natuurlijk het idee dat ieder mens op aarde tot een staat in de wereld behoort. Dit is de
wereld waarin we leven en de context waarin we verder gaan spreken over migratie en het
recht dat daar op van toepassing is.
Wat is migratierecht dan? Migratierecht gaat over grenzen en over wie wel of niet tot een
staat behoort. Afhankelijk van tot welke staat je behoort en waar je je bevindt kun je
4
,aanspraak maken op bepaalde rechten en voorzieningen. Over de begunstigde van de
migratierecht vertel ik meer in een andere kennisclip. Voor nu wil ik jullie vragen om aan de
hand van de foto’s deze slide na te denken over het migratierecht en waar dat over gaat.
Waar heeft het migratierecht nu betrekking op? Zoals ik zei gaat het migratierecht in de
eerste plaats over grenzen en het overschrijden daarvan. Ik gaf ook al aan dat in onze
huidige wereld hebben besloten om ons grondgebied op te delen in staten in landen en die
kennen elk hun eigen grenzen. Maar mensen die blijven noodzakelijkerwijs niet binnen die
grenzen. Mensen kunnen vanuit hun land gaan vliegen vertrekken naar een ander land om
daar tijdelijk of permanent te verblijven. Ze kunnen dat doen door allerlei redenen. Ik kom
daar straks op terug.
Staten zijn aan de andere kant in beginsel soeverein. Ook in hun beslissingen omtrent
toelating, verblijf en vertrek. Zij bepalen dus wie in de staatsgrenzen mogen verblijven en
hoe lang. Het hanteren van grenzen roept uiteraard allerlei vragen op, maar die laten we
voor nu even buiten beschouwing. Wij richten ons in dit vak met name omtrent regels over
migratie. Welke grenzen stelt het recht nu aan een soevereiniteit van staten om te beslissen
over toelating, verblijft, uitzetting van vreemdelingen. Welke rechten en plichten hebben
vreemdelingen? We zullen zien dat die soevereiniteit van staten om zelf regelgeving op
nationaal niveau te maken omtrent migratie in toenemende mate wordt beperkt door
internationale en Europese verplichtingen.
Migratierecht heeft dus betrekking op toegang, verblijf en vertrek van vreemdelingen. Het
gaat over migranten over inderdaad de term van de Nederlandse wet vreemdelingen. Een
begrip wat ik al een paar keer gebruikte. Nederlands migratierecht gaat vrijwel altijd over
mensen die niet de Nederlandse nationaliteit hebben, maar ook Nederlanders kunnen te
maken krijgen met migratierecht. Bijvoorbeeld wanneer zij hun niet Nederlandse partner
willen laten overkomen. Aldus gaat het migratierecht over vluchtelingen en asielzoekers,
maar ook over expats of gezinshereniging of bescherming van slachtoffers van
mensenhandel. Deze thema’s zullen terugkomen in de verschillende colleges die nog
volgen. Bovenal gaat het migratierecht over recht en beleid.
Daarbij bestaat wel een spanning tussen het belang en het recht van de individu om te
worden toegelaten en een verblijfsvergunning te krijgen en het belang van de staat aan de
andere kant om die te geven of te weigeren. Het is in eerste instantie aan het bestuur en
uiteindelijk aan de rechters om te oordelen hoe het individuele belang en recht zich
behouden tot het belang van de staat en tot welke beslissing dat moet leiden in een concreet
geval. Wanneer een migrant een verblijfsrecht krijgt kan dat verblijfsrecht meer of minder
sterk zijn. Het recht dat een vreemdeling heeft hangt vaak af van de aard van het
verblijfsrecht en de duur van het verblijf. Meestal wordt het recht sterker naarmate de migrant
meer geworteld is in Nederland en hier langer verblijft. Ook personen die niet rechtmatig in
Nederland verblijven hebben echter het recht om minimale opvangvoorzieningen,
gezondheidszorg en onderwijs voor kinderen.
Overigens kan zelfs een vreemdeling met langdurig verblijf dit onder bepaalde
omstandigheden verliezen. Op een bepaald moment is echter in veel gevallen van langdurig
verblijf naturalisatie mogelijk, waardoor men Nederlander wordt en kan genieten van de
rechten van het Nederlanderschap. Dat omvat natuurlijk zeer belangrijk het recht op toegang
tot het Nederlands grondgebied.
5
, Het migratierecht is een onderwerp dat op de grens van recht en politiek bevindt. Het gaat
niet alleen over het staatsbelang tegenover het persoonlijk belang, maar vaak ook over
anonieme macht en staatsmacht tegenover persoonlijke concrete en soms zeer schrijnende
voorbeelden. Anderzijds zien we in debatten en vragen waar het migratierecht voor staat ook
vraagstukken omtrent nationalisme, universalisme, identiteit en globalisering terugkomen.
Wanneer zich uitzonderlijke situaties zich voordoen zoals ten tijden van de Europese
vluchtelingencrisis vanaf 2013 dan zijn er politieke middelen nodig om hiermee om te gaan.
Het migratierecht is dan ook wel een rechtsgebied dat constant in ontwikkeling is en
veranderingen volgen elkaar dan ook snel op. Dat heeft te maken met politieke beslissingen
op nationaal niveau, maar ook met internationale ontwikkelingen en regelgevingen.
Voor nu keren we even terug naar het Nederlandse vreemdelingen recht. Hoe zit het
Nederlands migratiebeleid in algemene zin uit? De algemene doelstelling van het
Nederlands migratiebeleid zien jullie terug op deze slide. Het uitgangspunt is eigenlijk dat er
geen recht op toegang is voor vreemdelingen, tenzij. De wettelijke vertaalslag zien wij terug
in art. 13 van de Vreemdelingenwet 2000 waarin wordt aangegeven dat een aanvraag tot het
verlenen van een verblijfsvergunning slecht wordt ingewilligd indien en dan volgen er een
aantal mogelijkheden.
De vraag is echter, hoe zijn we tot dat beleid gekomen? Want dit is niet altijd zo geweest.
Dat heeft alles te maken met historische ontwikkelingen. In de periode van 1800 tot 1965
kenden wij namelijk in Nederland een beleid van algemene toegankelijkheid, tenzij. Dat bleek
ook wel uit de staatsregeling van 1798.
6
