College 1 Geschiedenis en definities
Leerdoelen:
● Kennis hebben over belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen in de geschiedenis
rondom het onderwerp kindermishandeling.
● Een beeld hebben van de definities van kindermishandeling en de verschillende
vormen die worden onderscheiden.
Het is belangrijk om hier kennis over te hebben omdat kindermishandeling ernstige gevolgen
kan hebben voor slachtoffers:
● Verhoogde kans op psychische problemen en psychopathologie
● Verhoogde kans op lichamelijke problemen
● Verhoogde kans op problemen in opvoeding eigen kinderen
Daarnaast spelen de maatschappelijke kosten als gevolg van kindermishandeling een
belangrijke rol. Per jaar hebben de directe en indirecte kosten van kindermishandeling
namelijk een omvang van ongeveer 965 miljoen euro. Dit is waarschijnlijk zelfs een
onderschatting.
Geschiedenis
Het oudste bewijs van kindermishandeling komt van een Egyptisch skeletje met breuken.
Een onderzoeker heeft aan de hand van verschillende breuken die niet allemaal even oud
waren en de staat van de botten en het haar geïdentificeerd dat dit kind werd mishandeld en
ondervoed. Een ander bekend voorbeeld van kindermishandeling komt uit 1874 en is de
casus van Mary Ellen Wilson. Dit meisje werd ernstig mishandeld door haar stiefmoeder.
Deze casus heeft een omslagpunt betekend omdat er naar aanleiding hiervan een vorm van
kinderbescherming ontstond. In 1875 werd namelijk de ‘Society for the Prevention of Cruelty
to Children’ opgericht. In Nederland ontstond pas in 1899 de bond Kinderbescherming.
Henry Kempe heeft in 1962 een invloedrijk artikel over ‘The Battered-Child Syndrome’
geschreven dat de kijk op kindermishandeling heeft veranderd en verbeterd. Dit artikel is
voortgekomen uit de tijd dat röntgenapparaten werden ontwikkeld, wat betekende dat artsen
veel beter zicht hadden op de staat van de botten. Artsen waren dus niet meer alleen
afhankelijk van het verhaal van de dader en het slachtoffer, maar konden ook objectief
bekijken wat er precies speelde. In het artikel worden artsen aangesproken op hun
verantwoordelijkheid bij kindermishandeling en dat het dus belangrijk is dat ze er alert op
zijn. De kern van het artikel is dat artsen kritische vragen moeten stellen als er bijvoorbeeld
sprake is van verwondingen die niet goed kunnen worden uitgelegd. Dit kan lastig zijn voor
artsen, omdat zij vanuit hun eigen gevoel vaak niet kunnen geloven dat ouders hun kind iets
aan zouden doen. In het artikel wordt dus gepleit voor het goed bestuderen van de botten,
omdat die het verhaal kunnen vertellen wat een kind zelf niet kan of wil. Artsen hebben een
morele plicht en verantwoordelijkheid tegenover het kind om de waarheid te achterhalen.
Definities
‘’Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige
interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten
opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat, actief
of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden
berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.’’ (Jeugdwet)
,Er zijn verschillende perspectieven van waaruit je naar de definitie kan kijken, elk met zijn
eigen focus:
● Medisch → is er sprake van fysiek letsel?
● Juridisch → Is er sprake van schade?
● Sociologisch → Geldt overal en altijd dezelfde definitie?
● Ecologisch → Welke factoren spelen een rol?
Bij het identificeren van kindermishandeling is het daarnaast belangrijk om te kijken naar het
ontwikkelingsniveau van een kind. Als er wordt gezegd dat een kind een paar uur per dag
alleen wordt thuisgelaten, is het bijvoorbeeld van wezenlijk verschil of het kind 4 jaar of 16
jaar is.
Subtypen
Als we het hebben over kindermishandeling maken we grofweg een onderscheid tussen
omission (het nalaten van iets) en commission (actief schade toebrengen). Actief schade
toebrengen betekent hierbij niet altijd bewust schade toebrengen. Onder omission vallen
fysieke verwaarlozing, emotionele verwaarlozing en verwaarlozing van het onderwijs. Onder
commission vallen fysieke, emotionele en seksuele mishandeling.
Fysieke mishandeling
Onder fysieke mishandeling vallen alle vormen van lichamelijk geweld tegen het kind, zoals
slaan, schoppen, bijten, knijpen, krabben, het toebrengen van brandwonden of het kind laten
vallen. Bijzondere vormen zijn het shaken-babysyndroom, Münchhausen-by-proxysyndroom
en meisjesbesnijdenis.
Het shaken-babysyndroom wordt ook wel Abusive Head Trauma genoemd. Door het hard
schudden van de baby ontstaat er hersen- en hoofdbeschadiging. Als dit gebeurt, is de baby
vaak 6 maanden of jonger. De oorzaak van dit syndroom is vaak de onmacht van de ouder
en het gebeurt vooral als de baby veel huilt.
Er bestaat nog veel discussie over of de ‘pedagogische tik’ een vorm van kinder-
mishandeling is. Sommigen, waaronder een kinderarts, denken dat een tik een kind kan
leren om grenzen te accepteren en frustraties te verwerken. Als reactie hierop heeft een
schrijver die gespecialiseerd is in opvoeding en onderwijs geschreven dat de pedagogische
tik hard aankomt en dat kinderen hierdoor leren dat slaan soms geoorloofd is om een ander
te laten doen wat jij wilt.
In de Nederlandse wet is in 2007 vastgelegd dat fysiek straffen verboden is. De wet luidt als
volgt: ‘’Onder verzorging en opvoeding worden mede verstaan de zorg en de
verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind
alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. In de verzorging en
opvoeding van het kind passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige
andere vernederende behandeling toe.’’
Uit een meta-analyse is gebleken dat zowel slaan als fysieke mishandeling significant
negatieve effecten hebben op de ontwikkeling van kinderen en dat het verschil tussen de
effectgroottes van de varianten niet significant is. De conclusie van de analyse was dus dat
fysiek gestraft worden door middel van een ‘pedagogische tik’ even negatieve effecten met
zich meebrengt als fysiek mishandeld worden. Dit betekent niet dat elk kind dat dit
meemaakt die problemen ook ondervindt, maar dat er een verband is te zien tussen fysiek
straffen en ontwikkelingsproblemen.
Uit onderzoek blijkt dus dat fysiek straffen niet effectief is, beangstigend kan zijn voor
kinderen en kan leiden tot meer probleemgedrag en minder gehoorzaamheid. Op de langere
termijn kan het zorgen voor meer psychische problemen en criminaliteit. Bovendien zorgt het
, voor een verhoogd risico op mishandeling, omdat de stap van fysiek straffen naar fysieke
mishandeling relatief klein is.
Fysieke verwaarlozing
Bij fysieke verwaarlozing komen ouders of opvoeders gedurende langere tijd onvoldoende
tegemoet aan de lichamelijke basisbehoeften van het kind. Het krijgt niet de zorg en
verzorging waar het gezien zijn leeftijd en ontwikkeling behoefte en recht op heeft. Een kind
kan bijvoorbeeld te weinig voeding of juist te veel ongezonde voeding krijgen, of in een
extreem onhygiënische omgeving wonen.
Emotionele mishandeling
Van psychische of emotionele mishandeling is sprake wanneer ouders of andere opvoeders
met hun houding en hun gedrag afwijzing en vijandigheid uitstralen tegenover het kind. Ze
schelden het kind regelmatig uit of maken het kind opzettelijk bang.
Emotionele verwaarlozing
Bij psychische of emotionele verwaarlozing schieten de ouders of opvoeders doorlopend
tekort in het geven van positieve aandacht aan het kind. Daarmee negeren ze structureel de
basale behoeften van het kind aan liefde, warmte, geborgenheid en steun. Het gaat hierbij
niet om momenten in de relatie tussen de ouder en het kind, maar om de relatie zelf. De
ouder-kindrelatie wordt dus gekenmerkt door emotionele verwaarlozing. De interacties of
eigenlijk het gebrek daaraan kunnen mogelijk schade berokkenen aan het emotionele
welzijn van het kind.
Het getuige zijn van huiselijk geweld valt ook onder emotionele verwaarlozing. Hierbij zijn
kinderen getuige van geweld in het gezin en zien of horen zij conflicten tussen hun ouders of
worden zij geconfronteerd met de gevolgen, bijvoorbeeld verwondingen bij de ouder of het
moeten vluchten van een ouder.
Seksueel misbruik
Onder seksueel misbruik vallen alle seksuele aanrakingen of handelingen die een
volwassene een kind opdringt. Door het lichamelijke of relationele overwicht, de emotionele
druk, of door dwang en geweld van de volwassene kan het kind die aanrakingen of
handelingen niet handelen. Seksueel misbruik onderscheidt zich van andere vormen van
kindermishandeling doordat een aanzienlijk deel van de gevallen van seksueel misbruik
wordt gepleegd buiten het gezin, door personen die met kinderen werken. Overigens kan het
natuurlijk wel plaatsvinden binnen het gezin.
In de definities is een kind:
● een persoon die bestaat;
● een persoon met eigen kenmerken;
● kwetsbaar, afhankelijk en snel ontwikkelend;
● een individu die eigen gevoelens, gedachten en percepties bezit;
● een sociaal wezen die steeds meer interacteert en communiceert met de omgeving.
Het is belangrijk dat het kind door de ouders op deze manier wordt erkend, zodat het zich
goed kan ontwikkelen.
Comorbiditeit is het tegelijkertijd voorkomen van twee of meer stoornissen of aandoeningen.
Dit wordt veel waargenomen bij subtypen van kindermishandeling. Vaak spelen meerdere
vormen van mishandeling dus tegelijkertijd. Ongeveer de helft van de kinderen die te maken
krijgen met mishandeling, ervaart meer dan één subtype mishandeling.
