Samenvatting van 1ste hoofdstuk van Biologie voor jou, 5 VWO.
Regeling:
- regeling en homeostase
- hormonale zenuwstelsel
- het zenuwstelsel
- reflexen en het autonome zenuwstelsel
- neurale regulatie
- spieren en beweging
Basisstof 1, regeling en homeostase
● Homeostase
Homeostase is het instandhouden van een dynamisch evenwicht in het inwendige milieu van
organismen. Je lichaam handhaaft een aantal factoren, dit is de normwaarde. Het
dynamisch evenwicht schommelt rond de normwaarde en wordt in stand gehouden door de
regelkring.
● Regelkringen
Een regelkring bestaat uit een sensor, een controlecentrum en een effector.
Negatieve terugkoppeling → Het resultaat van het proces, remt het proces.
Positieve terugkoppeling → Het resultaat van het proces, versterkt het proces.
Uitwendige milieu → Omgeving, milieu buiten organisme (+ inhoud darmen/ longen/ blaas)
Inwendige milieu → Cellen (met weefselvloeistof en bloed) in organisme.
Homeostase is een voorbeeld van zelfregulatie op het organisatieniveau ‘organisme’. Bij
homeostase in meercellige organismen vindt communicatie tussen cellen plaats met signaal
moleculen, zoals hormonen en neurotransmitters. Regeling kan via hormonen gaan (sloom)
of via het zenuwstelsel (snel).
Basisstof 2, Hormonale regulatie
● Hormonen
Voor homeostase in meercellige organismen is de communicatie tussen cellen nodig. Deze
communicatie vindt plaats via signaalmoleculen (signaal stoffen).
Hormonen zijn de signaalstoffen die de hormoonklieren afgeven. Ze worden afgegeven aan
het bloed wat door de hormoonklier stroomt.
Endocriene klieren
(hormoonklieren) geven hormonen af aan het bloed (secretie)
Exocriene klieren
(zweetklieren/ speekselklieren) geven hun product af via een afvoerbuis (excretie of
uitscheiding).
Gemaakt door: Ilse Keuning Blz 1
, ● Doelwitorganen
Hormonen regelen de werking van doelwitorganen waarvan de cellen receptoren bezitten
waaraan het hormoon kan binden. De binding kan een reactie op gang brengen of een
reactie stoppen. Hormonen zijn door deze doelwitorganen alleen werkzaam waar ze zich
kunnen binden en waar ze dus nodig zijn.
Belangrijke kenmerken:
- Een hormoon kan processen in meerdere doelwitorganen regelen
- De mate van de reactie van een doelwitorgaan wordt onder andere bepaald door de
hormoonconcentratie (Hormoonspiegel) in het bloed en door het aantal
hormoonreceptoren voor een bepaald hormoon op de cellen in het doelwitorgaan.
- Hormonen reguleren vooral geleidelijke veranderingen die uitwerking hebben op hele
lichaam.
● De werking van hormonen
De werking van hormonen die door het celmembraan heen kunnen:
1. Een hormoon molecuul bindt aan een receptoreiwit in het cytoplasma van een
doelwitcel.
2. Er wordt een hormoon-receptorcomplex gevormd dat via een kernporie naar het
kernplasma wordt getransporteerd.
3. Daar kan het bepaalde genen in het DNA aan- of uitzetten.
4. Wanneer een gen aan staat, kan de cel eiwitten maken.
5. De gevormde eiwitmoleculen kunnen verschillende functies hebben.
De werking van hormonen die binden aan een receptoreiwit aan de buitenzijde van het
celmembraan van een doelwitcel:
➢ Aan de binnenzijde van het celmembraan wordt een second messenger geactiveerd
of gevormd. Deze kan bijvoorbeeld een enzym activeren. Het geactiveerde enzym
kan het signaal doorgeven aan een volgend signaalmolecuul, een specifieke reactie
op gang brengen in het cytoplasma of genen in het DNA aan- of uitzetten.
Signaalcascade (cascade): Een signaal wordt in de cel via meerdere schakels doorgegeven.
Gemaakt door: Ilse Keuning Blz 2
, ● Hormoonklieren
Het hormoonstelsel bestaat uit een aantal hormoonklieren, in de afbeelding wordt de ligging
van enkele belangrijke hormoonklieren aangegeven.
● Hypofyse
De hypofyse ligt ongeveer in het midden van je hoofd onder je hersenen. De hypothalamus
ligt hier net boven. De hypofyse bestaat uit de hypofysevoorkwab en de
hypofyseachterkwab. Deze afbeelding is ook te vinden in binas blz 89 c, hou hierbij wel
rekening mee dat het hoofd andersom ligt.
Het zenuwstelsel en hormoonstelsel zijn door de hypothalamus en de hypofyse met elkaar
verbonden. Neurosecretie is het vormen van hormonen door neuronen. De gevormde
hormonen noem je dan neurohormonen.
Gemaakt door: Ilse Keuning Blz 3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ilsekeuning. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
