Juridische aspecten
Week 1 - 2
Onderneming
Er zijn een drietal definities te omschrijven omtrent “Onderneming”, te kennen:
• Bedrijfshuishouding, die onzekerheid en risico’s aanvaardt ten aanzien van de
uitkomsten van het productieproces en streeft naar de maximalisatie van de
doelstelling
• Bedrijfshuishouding is de organisatie van arbeid en kapitaal met het doel producten
te maken en/of diensten te verlenen
• Juridisch aspect: optimale voorwaarden realiseren voor het verschaffen en
garanderen van duurzaam inkomen aan interne deelnemers in het bedrijfsproces
Afgescheiden vermogen is de mate waarin ondernemingsvermogen is afgescheiden, ‘op
afstand is gezet’ van het privévermogen. Bij eenmanszaken is er geen sprake van een
afgescheiden vermogen. Men is met het gehele vermogen aansprakelijk voor de eventuele
schulden van de onderneming.
Rijnlandse- versus Angelsaksische model
Het Rijnlandse Model
Het Rijnlandse Model is het economische systeem zoals dat van oudsher wordt gehanteerd
in de landen van de Rijn (Zwitserland, Duitsland, Frankrijk en Nederland) en in de daaraan
verwante economieën (de Scandinavische landen, België, Luxemburg en Japan). Het staat
voor de overlegcultuur zoals we die in ons land maar al te goed kennen, voor solidariteit,
voor waardering voor vakmanschap en voor andere waarden dan alleen geld, zoals kwaliteit
en geluk. Iedereen voelt zich verantwoordelijk en verschaft mensen niet alleen werk en
inkomen maar ook perspectief.
Het Angelsaksische model
Het Rijnlandse model staat lijnrecht tegenover het Angelsaksische model in zijn meest rauwe
vorm (zoals te vinden is in de VS, Groot-Brittannië en Singapore), waarbij geld vaak de enige
maatstaf lijkt te zijn, de aandeelhouder de baas is en processen alleen nog maar zo efficiënt
en goedkoop mogelijk worden gemanaged. Als medewerker ben je een “onderdeel van het
kapitaal” en dus ook een kostenfactor.
Algemene titel gaan zowel de rechten als de plichten over naar de opvolger. Te denken valt
aan een erfenis.
Bijzondere titel gaan enkel de rechten over. De plichten van bijvoorbeeld
betalingsverplichtingen gaan niet mee over.
Er zijn verschillende ondernemingsvormen, te kennen:
- Eenmanszaak
- Maatschap
- Vennootschap onder firma
,Eenmanszaak
Een eenmanszaak is de meest voorkomende ondernemingsvorm, waarvoor geen wettelijke
regeling bestaat. De oprichter is als natuurlijk persoon ook eigenaar. Voor oprichting is geen
akte nodig, wel inschrijving in het handelsregister, in het geval door de oprichter/eigenaar
een bedrijf wordt uitgeoefend.
Verder is er nog een onderscheid tussen bedrijf en beroep, namelijk:
- Bedrijf werkt met kapitaalgoederen, machines, enz. Meestal wordt hier ook iets
stoffelijks gerealiseerd (aanneming van werk BW 7:750 BW)
- Beroep naar de opvatting van de Hoge Raad: “Bij uitstek persoonsgebonden
werkzaamheden van intellectuele of kunstzinnige aard zonder dat daarvoor
omvangrijke investeringen zijn gedaan” (veelal opdracht 7:400 BW)
Oprichter/eigenaar is eigenaar van de productiemiddelen van de onderneming en op hem
rusten de vermogensrechtelijke verplichtingen, die hij binnen het kader van de onderneming
is aangegaan. Oprichter/eigenaar is met gehele vermogen zowel, bedrijfsvermogen alsook
privévermogen, aansprakelijk voor schulden van de onderneming, dus géen afgescheiden
vermogen
Eenmanszaak is juridisch moeilijk te “vatten” als een zelfstandige eenheid. Dit blijkt vooral
als de eenmanszaak dient te worden overgedragen (algemene titel of bijzondere titel).
Verkoopt de eigenaar de “eenmanszaak”, dan kan de koop/verkoopovereenkomst alleen
betrekking hebben op de activa. Passiva kunnen slechts worden “overgedragen” met
medewerking van de rechthebbende (Zie voor schuld- en contractoverneming art.6:155/159
BW).
Maatschap
Er is zeker sprake van een samenwerking, doch geen gedeeld eigenaarschap van de
onderneming. Een maatschap leent zich voor beroepscollectief (bijv. huisarts, fysio,
apotheek, etc. die samen in een gebouw gehuisvest zijn). Al deze ondernemingen zijn
eenmanszaken enkel valt het verenigde deel (het gebouw en de huur/onderhoud) wordt in
de maatschap gedaan. Oftewel iedere maat heeft zijn individuele verantwoordelijkheid voor
een eigen product of dienst. Hierbij is één enkele maat niet aansprakelijk voor de schulden
die de andere maat zelf maakt, veroorzaakt. Echter ze zijn wel aansprakelijk voor de
schulden, die de maatschap als collectief maakt, betreft het een geldschuld dan zijn de
maten gelijk aansprakelijk;
Vennootschap onder Firma
Een overeenkomst tot samenwerking van twee of meer personen gericht op het behalen van
vermogensrechtelijk voordeel (synergie). Hier vooral winst, bij maatschap ook vaak
kostenbesparing ten behoeve van alle vennoten door middel van inbreng van ieder van de
vennoten. Samenwerking op basis van gelijkwaardigheid, er is geen sprake van hiërarchie
Uitoefening bedrijf onder een gemeenschappelijke naam (art.16 WvK.) Vof-
overeenkomst wordt vastgelegd in akte, die als bewijs van bestaan dient. Iedere vennoot
hoofdelijk aansprakelijk voor de verbintenissen (art 18 WvK).
Als er te weinig eigen vermogen binnen de Vennootschap onder Firma is, kunnen
zakelijke crediteuren beroep doen op het privévermogen van de eigenaren. Privé
crediteuren kunnen niet aan het zakelijke vermogen van dezelfde rechtspersoon. Binnen de
akte kunnen hier afspraken overgemaakt worden dat deze schulden eventueel door andere
eigenaren worden overgenomen. Echter, dit hoeft niet het geval te zijn. Door ontbinding van
de VoF kunnen privé crediteuren aan het zakelijkvermogen dat de vennoten hoofdzakelijk
geïnvesteerd hebben in de VoF.
, Bij faillissement van een vennoot zijn er twee mogelijkheden:
- Optie beding
- Overname beding
Vertegenwoordiging
Het besturen omvat beheren en beschikking:
- Beheersdaden, alle handelingen, die in de normale dagelijkse gang van zaken van de
maatschap worden verricht
o Als omtrent beheersdaden niets is overeengekomen is iedere maat volledig
bevoegd
o Wanneer er sprake is van een beheersdaad kunnen er toch ook strikte
afspraken worden gemaakt, afhankelijk van de hoogte en omvang van de
belangen bijvoorbeeld bij onroerendgoedhandelaren.
Bijvoorbeeld: Aankoop van een onroerende zaak blijft een gezamenlijke
verantwoordelijkheid, dus transacties worden gezamenlijk ondertekend
- Beschikkingsdaden zijn handelingen die niet tot de alledaagse verrichtingen van de
vennootschap behoren. (Aangaan van een geldlening of het doen van een grote
investering)
o Bij beschikkingsdaden dient de handelende maat een volmacht te hebben
voor het verrichten van de handeling
Objectieve goeder trouw (art. 6:248) voorwaardes die uit de wet voortvloeien.
Subjectieve goeder trouw (art. 3:11) daarnaast heeft iedere ondernemer nog een eigen
onderzoeksplicht.
Stel een maat/vennoot A koopt zonder overleg en zonder andermans handtekening een
onroerende zaak van B, vennootschap C is dan volgens de regel niet gebonden, want …..
alleen gebonden tussen A en B.
Echter, er bestaan drie uitzonderingen, te weten:
1. Andere vennoten stemmen in met rechtshandeling
2. Wanneer de onbevoegde rechtshandeling voordelig is voor de maatschap (het
zogenoemde baattrekkings-criterium)
3. De maatschap/vennootschap (en daarmee de andere vennoten) gebonden is
wanneer de tegenpartij redelijkerwijs niet op de hoogte kon zijn van de beheer
onbevoegdheid van A.
Externe en interne aansprakelijkheid
Vennoten bij openbare vennootschap zijn elk hoofdelijk voor het geheel aansprakelijk voor
de verplichting van de vennootschap. Firmanten kunnen dus door derden die iets te
vorderen hebben voor het volle bedrag worden aangesproken.
Intern heeft de firmant verhaal op medevennoten. Echter, dan niet op iedere firmant voor
het geheel, maar voor een gelijk deel, tenzij in de vennootschapsovereenkomst daarvoor
een andere regeling voor verdeling is overeengekomen.
Positie van derde, die met de VoF heeft gehandeld
Een derde dient altijd expliciet te vragen of de handelende maat gevolmachtigd is en zo ja,
handelende vennoot dient daarvan bewijs te leveren. Is de handelende maat onbevoegd dan
bindt hij alleen zichzelf.
