Gedichtensoorten
Een gedicht vertelt (meestal) geen verhaal.
• Het is een momentopname, een foto met woorden; géén video dus. De dichter
beschrijft een gevoel, een gedachte, een herinnering, soms een gesprekje, maar er is
geen handeling zoals in een verhaal. Dat geldt niet voor epische gedichten zoals Karel
& Elegast, de Odyssee etc.
• Realiseer je ook dat de ík' in een gedicht niet noodzakelijkerwijze de dichter zelf is,
maar een 'persona', een rol zoals een acteur een rol kan spelen.
Het sonnet
(S)onnet van Kees Stip
Een kip van onverdacht fatsoen
was door een haan van zwakke zeden
arglistig om de tuin geleden,
gelijk dat hanen hennen doen.
De kip heeft toen haar schuld beleden
aan een naburige kalkoen
en onder 't welverdiend sermoen
zich beide ogen natgeschreden.
Te laat bezield door de begeerte
haar toch niet meer te redden eer te
bewaren, koos zij zich tot taak
het zondig ei te onderdrukken.
Ze barstte met een knal aan stukken
en stierf voor een verloren zaak.
Opbouw sonnet:
• kwatrijn: 4 regels
• kwatrijn; 4 regels Octaaf
• wending, volta, chute
• terzet/terzine: 3 regels
• terzet/terzine: 3 regels Sextet
Rijmschema klassiek sonnet:
ABBA ABBA CDC DCD
omarmend omarmend gekruist gekruist
1
, Meer rijmschema's sonnet
• In feite mag je bij een modern sonnet ieder schema gebruiken.
• Shakespeare schreef sonnetten met 3x4 en 1x2 regels (distichon):
• Sonnet
From fairest creatures we desire increase,
That thereby beauty's rose might never die,
But as the riper should by time decease,
His tender heir might bear his memory;
But thou, contracted to thine own bright eyes,
Feed'st thy light's flame with self-substantial fuel,
Making a famine where abundance lies,
Thyself thy foe, to thy sweet self too cruel.
Thou that art now the world's fresh ornament
And only herald to the gaudy spring
Within thine own bud buriest thy content,
And, tender churl, mak'st waste in niggarding.
Pity the world, or else this glutton be;
To eat the world's due, by the grave and thee.
De Haiku
◦ Kenmerken:
◦ De haiku is een van oorsprong Japanse dichtvorm.
◦ De haiku bevat een natuurbeeld, dat als uitgangspunt kan dienen voor een filosofische
overpeinzing. Een Japanner leest ‘s ochtends een haiku en neemt deze die dag overal
mee naar toe; de haiku dient als ‘geestelijke kauwgom’.
◦ Vormregel: de eerste regel bevat vijf lettergrepen, de tweede zeven en de derde weer
vijf:
=====
=======
=====
Rijm
Rijm is de overeenkomst van klank in beklemtoonde lettergrepen.
Deze definitie lees je het vaakst, als het over rijm (= 'overeenkomst') gaat.
Rijm is absoluut geen verplichting in een gedicht.
Natuurlijk, vroeger rijmden gedichten wel bijna altijd: ze hadden dan een bepaald rijmschema
(komen we nog op terug) In de hedendaagse poezie is rijm minder prominent aanwezig.
Jonge sla uit: Alles op de fiets (1970) door Rutger Kopland
Alles kan ik verdragen,
het verdorren van bonen,
stervende bloemen, het hoekje
aardappelen, kan ik met droge ogen
zien rooien, daar ben ik
werkelijk hard in.
2