Publiek management
Hoorcollege 1
Publiek management:
Gaat over sturen, beheersen en beheren van organisaties in de publieke sector. Interne
bedrijfsvoering (middelen): strategie (visie/ doelen), personeelsbeleid (HRM),
organisatiemodel, financiën, bedrijfsvoerings-technieken, ICT, huisvesting e.d. Externe
stakeholders (omgeving): klanten/ burgers, toeleveranciers, samenwerkingspartners
(publiek/ privaat), opdrachtgevers, toezichthouders, media, ect.
Is publiek management hetzelfde als privaat management? “Managers in public agencies can
effectively apply generic management procedures, but they must also skillfully negotiate
external political pressures and administrative constraints to create a context in which they
can manage effectively” (Rainey, 2004). Dus: generieke theorieën maar bij toepassing
aandacht voor specifieke kenmerken en condities waaronder publieke organisaties werken.
Publieke sector is breder dan de overheid, ook organisaties op afstand of ingehuurd e.d.
Wat komt er na New Public Management?
Korte samenvatting: in de loop der tijd zie je verschillende opvattingen (paradigma’s) over het
managen van publieke organisaties (zie canvas voorkennis). Eind 19 e eeuw t/m naoorlogse periode:
traditional Public Administration: bureaucatiemodel, rationaliteit in ontwerp van organisaties en
werkprocessen. Nadelen: traag, verspilling, bureaucratisme (= als bureaucratie ontaard in
regelzucht).
Vanaf jaren ’80: New Public Management: ‘running government like a business’, interne
bedrijfsvoering gemoderniseerd, uitvoering publieke taken op afstand. Nadelen: fragmentatie,
gebrek aan coördinatie/ overzicht, ‘public value failure’. Er ontstaat behoefte aan coördinatie. NPM is
GEEN echte theorie, maar een verzamelterm.
Vanaf jaren 2000: veel kritiek op overheidshervormingen want: overheid is geen bedrijf.
Fragmentatie en specialisatie leiden tot verlies aan coördinatie. Aanpak van ‘wicked problems’
vereist andere aanpak. Economische en bedrijfsmatige blik op publieke sector en burger ziet andere
belangrijke waarden (bv democratie, legitimiteit) over het hoofd. Opbrengsten van NPM zijn
onduidelijk (maar ook vaak niet gemeten).
Oorzaken van nadelen NPM: eerder ondeugdelijke uitvoering van hervormingen, weerstand
of gebrek aan aansluiting bij lokale cultuur/ context, dan principiële verschillen tussen
publieke en private organisaties. Maar ook: politiek heeft meer aandacht voor beleid
(inhoud) dan publiek management (organisatie, uitvoering). Moeten we niet andere
waarden/ structuren hanteren? Let op, dit dilemma geldt voornamelijk bij westerse landen.
Voor andere landen (die later lid wilde worden van de EU), is dit pas veel later aan de gang.
,Complicerende omstandigheden voor publieke sector organisaties.
Kritiek op NPM Reactie
Overheid is geen bedrijf Herstel bureaucratische waarden en
waardering voor overheid
Fragmentatie en specialisatie leiden tot verlies Maatregelen om coördinatie te herstellen/
aan coördinatie bewerkstelligen bijv. door meer
samenwerking
Aanpak van ‘wicked problems’ vereist andere Realisatie dat ‘one best model’ niet klopt:
aanpak pragmatisme, per situatie
Economische en bedrijfsmatige blik op publieke Publieke waarde/ belangen als leidraad i.p.v.
sector en burger ziet andere belangrijke waarden efficiëntie
(bijv. democratie, legitimiteit) over het hoofd
Post New Public Management?
Verschillende nieuwe perspectieven (er zijn er enorm veel, voor bestuurskunde zijn de volgende
twee voornamelijk relevant):
1. New Public Governance: coördinatie en samenwerking, overheid kan publieke belangen niet
alleen realiseren, netwerken/ synergie (horizontaal). Het idee is dat door samenwerking
meer te bereiken is.
2. Public value governance/ management: niet economische waarde/ belangen moeten
voorop staan, maar publieke waarde (outcome), variatie in organisaties en werkwijzen. Bij
NPM stond voornamelijk output centraal. Bij public value governace juist outcome. Je kijkt
naar wat je wilt creëren, bijvoorbeeld verkeersveiligheid. Wat is hiervoor nodig?
, Sedimentatieproces van opvattingen over PM.
Het is niet zo dat de veranderingen in het denken over organisaties een proces is waarbij het ene het
andere volledig vervangt. Er blijven altijd restanten over van andere ‘modellen’ bij hoe we het
vandaag de dag doen. Het is dus zo dat het ‘denken/ handelen van vroeger’ nog steeds een beetje
terug te vinden is in het denken/ handelen van nu.
Pre-traditional public administration: middeleeuwen, trouw beloven aan de koning ect.
Denk aan het vervangen van de ambtelijke top na een verkiezing in de VS.
Traditional public administration: bureaucratie als leidend principe voor publieke
organisaties.
New public management: privatisering van verschillende publieke organisaties.
Post-new public management: elementen van alle opvattingen aanwezig. Er wordt
voortgebouwd op vorige modellen.
Public Value Management/ public value governance.
Let op: publieke waarde is niet hetzelfde als publieke waardeN.
Publieke waardeN = waarden, normen, opvattingen, motieven voor gedrag. Typische
waarden/ normen van ambtenaren en werknemers van organisaties in de publieke sector
zijn: Public service Motivation (PSM), risico-aversie.
Publieke waarde = opbrengst voor de samenleving en burgerij, vaak aangeduid als politieke
belangen (public interest). Inhoudelijke belangen (ecologie, duurzaamheid) vs procedurele
belangen (manier waarop publieke doelen worden gerealiseerd, denk aan transparantie).
Belangen zijn niet voor iedereen hetzelfde (conflict), en veranderen over de tijd heen.
Public value governance = “is a response tot he challenges of a networked, multisector-no-one-
wholly-in-charge world and to the shortcomings of previous public administration approaches”
(Bryson, Crosby & Bloomberg, 2014). Dus: voortgekomen uit kritiek op NPM!
Uitgangspunten:
Nadruk op publieke waarde (i.p.v. economische waarde).
Overheid heeft belangrijke rol in realiseren van publieke waarde, door eigen productie/
uitvoering dan wel door opdracht aan of in samenwerking met andere organisaties. Bij NPM