Inleiding in de psychopathologie
H2 Schizofreniespectrum en andere psychotische
stoornissen
Schizofrenie
Kenmerken
Schizofrenie is een heterogeen klinisch syndroom dat sterk kan verschillen tussen patiënten
en bij dezelfde patiënt over de tijd heen. De symptomen van schizofrenie, die tenminste 6
maanden duren, zijn mede op basis van de DSM-5 in vier groepen te verdelen:
1. Affectieve symptomen
- Somberheid en anhedonie.
- Affectieve vervlakking; verminderde emtionele gezichtsexpressie, oogcontact en
intonatie.
- Inadequaat affect, angst, prikkelbaarheid of emotionele ontreddering.
2. Somatische symptomen
- Ontregeld slaappatroon, weinig belangstelling voor voedsel of weigeren te eten.
- Interesse voor seksualiteit en intimiteit verloren
- Waarneming kan verstoord zijn en doen zich hallucinaties voor: levendige, heldere,
zintuiglijke ervaringen zonder aanwijsbare externe stimulatie. Er zijn auditieve,
visuele, kinesthetische, olfactoire en gustatoire vormen. Auditieve hallucinaties
komen het meest voor, meestal in de vorm van ‘stemmen.
3. Gedragssymptomen
- Spreken onsamenhangend, springen van de hak op de tak en leggen onlogische
verbanden.
- Sommigen zijn opvallend vaag en wijdlopig en maken nieuwe woorden of nemen
abstracte begrippen letterlijk
- Daarnaast kan gedesorganiseerde psychomotoriek optreden, zoals onvoorspelbare
agitatie of katatoon gedrag.
- Andere vormen van katatonie zijn echolalie, echopraxie en negativisme.
- Daarnaast is er sprake van initiatiefverlies, apathie, weinig spreken en sociaal
terugtrekgedrag.
- Ten minste de helft van de patiënten heeft suïcidale gedachten
4. Cognitieve symptomen
- Er is sprake van gedesorganiseerd denken en verwardheid
- Kenmerkend bij veel patiënten zijn wanen: hoogst individuele overtuigingen waaraan
hardnekkig wordt vastgehouden, ook al zijn ze aantoonbaar in strijd met de
werkelijkheid. De inhoud is op zijn best onwaarschijnlijk en wordt niet gedeeld door
mensen met dezelfde sociaal-culturele achtergrond.
, H3 Bipolaire stemmingsstoornissen
Bipolaire-1-stoornis en bipolaire-2-stoornis
Kenmerken
bipolaire stemmingsstoornissen gaan gepaard met (hypo)manische en depressieve
episoden met daartussen periodes zonder veranderde stemming van kortere (dagen tot
weken) of langere duur (maanden tot jaren).
Een manische episode = de tegenpool van een depressieve episode.
kenmerkend: sterk verhoogde, expansieve of prikkelbare stemming in combinatie met
uitzonderlijke actief gedrag of energie gedurende minstens een week het grootste deel van
de dag.
Volgens DSM-5 zijn de kenmerken in vier groepen te verdelen:
1. Affectieve symptomen
Stemming in manische episode wordt gekenmerkt door: onverklaarbare optimisme en
euforie.
- Bij een aantal is de stemming meer geprikkeld (‘dysfoor’) dan verhoogd, vooral als
niet aan hun wensen wordt tegemoet gekomen.
- Een minderheid heeft snelle stemmingsfluctaties (tenminste vier (hypo)manische
en/of depressieve episoden in een jaar), rapid cycling.
2. Somatische symptomen
- Verminderd slaapbehoefte
- Slapen niet of nauwelijks, maar zeggen toch uitgerust en energiek te voelen
- Vaak een van de eerste symptomen van een manische episode
- Vaak verhoogde seksuele interesse
3. Gedragssymptomen
- Overmatig actief op allerlei gebied (ook op ongewone tijden)
- meestal sprake van toegenomen sociabiliteit zonder veel rekening te houden met
anderen.
- Verhoogde spraakzaamheid → praten continue in hoog tempo en luide
toon
- psychomotorisch geagiteerd of rusteloos. Ze pakken van alles aan vaak zonder
enige kennis van zaken of ervaring en storten zich in allerlei onbezonnen acties;
middelenmisbruik, financiële uitgaven, roekeloos rijden, promiscue gedrag
4. Cognitieve symptomen
- Gedachten gaan sneller dan zij onder woorden kunnen brengen
- verhoogde associativiteit en gedachtevlucht, snel afgeleid
- beperkingen in het werkgeheugen en executieve functies die samenhangen met
problemen in de impulsbeheersing
- Zelfoverschatting en opgeblazen gevoel van eigenwaarde, gebrekkig ziektebesef