Somatiek
Algemene ziekteleer
Diabetes
Type 1
Auto-immuunziekte: afweersysteem valt lichaam aan, het vernielt de cellen die insuline aanmaken, id alvleesklier.
Het lichaam maakt geen insuline meer aan; zonder insuline kan je niet leven (regelt je bloedsuiker).
Heette vroeger ook wel jeugddiabetes.
Oorzaken: aanleg.
Mogelijk ook: gluten, koemelk, virus.
Symptomen:
Dorst
Veel plassen
Afvallen zonder reden
Veel honger hebben of juist niet
Ziek en beroerd voelen
Misselijk zijn of overgeven
Wazig zien
Behandeling: bloedsuiker meten, berekenen hoeveel insuline nodig is en dit inspuiten.
Type 2
Komt het vaakst voor. Er is sprake van een tekort aan insuline en het lichaam reageert niet meer goed op insuline
(ongevoeligheid voor insuline).
Oorzaken:
Overgewicht
Leeftijd
Weinig bewegen
Roken
Erfelijkheid
Maar: ook mensen zonder overgewicht kunnen diabetes type 2 krijgen.
Vroeger heette type 2: ouderdomsdiabetes.
Symptomen:
Moe
Veel plassen
Droge mond
Kortademig
Wondjes die slecht genezen
Last van ogen
Behandeling:
Voedings- en bewegingsadviezen, aangevuld met medicijnen.
Soms insuline spuiten.
,Artrose en reumatoïde artritis
Artrose: aandoening vh hele gewricht, waarbij kwaliteit vh kraakbeen verminderd (dunner, zachter, brokkelig).
Gewricht raakt soms ontstoken (ontsteking slijmvlieslaag: pijn, zwelling, warmte).
Bot bij gewricht verandert (zichtbare en voelbare knobbels: osteofyten).
Komt vaakst voor in knieën, heupen, gewrichten in nek en onderrug, duim, vingers en grote teen.
Artrose is de meest voorkomende reumatische aandoening.
Soorten
Primair (idiopathisch): artrose zonder aanwijsbare oorzaak (bij ouder worden normaal proces).
Bij deze vorm is de kans groter dat je het ook in andere gewrichten krijgt.
Secundair: door onderliggende oorzaak, zoals aangeboren scheefstand, oude blessure etc.
Door belasting (o.a. van eigen lichaamsgewicht) steeds meer kraakbeen afgebroken en minder kraakbeen aangemaakt.
Vaak in 1 gewricht.
Oorzaken
Onbekend, maar van invloed: erfelijkheid, geslacht (vaker bij vrouwen), overgewicht.
Vergrootte kans door:
Leeftijd (normaal proces bij ouder worden).
Overbelasting: overgewicht, blessures, te zwaar sporten, zware belasting (lichaams- of werkhouding).
Ontstekingsreuma (reumatoïde artritis): versnelt de afbraak van gewrichtskraakbeen.
Aangeboren afwijking vh gewricht (bouw vh gewricht).
Symptomen
Pijn: startpijn (na periode van rust), pijn bij bewegen en belasten, pijn door gewrichtsontsteking.
Kraakbeen bevat geen zenuwen en kan dus geen pijn doen, maar wel pijn door:
Veranderingen in en rond je gewricht.
Veranderingen zenuwen ih gewricht.
Ontsteking.
Verzwakking vd spieren rond het gewricht: pezen raken geïrriteerd.
Stijfheid: startstijfheid (na periode van rust), kortdurende ochtendstijfheid, stijfheid door bewegingsbeperking.
Moeite met bewegen.
Krakende gewrichten (kraken zelf is niet schadelijk).
Zwelling en instabiliteit: gewricht kan licht gezwollen of warm zijn na overbelasting.
Veranderingen in lichaamshouding: stand vd botten kan t.o.v. elkaar veranderen: houdingsafwijkingen.
Klachten bij nek- en rug artrose:
Benige uitstekels ad randen van gewrichten in nek/rug kunnen op zenuwwortels drukken.
Soms tegelijk hernia (zenuwprikkeling, waardoor krachtverlies/tintelingen in arm, hand, been, voet).
Behandeling
Ontstekingsremmers (NSAID’s, zoals naproxen en diclofenac).
Operatie
Pijnmedicatie: opiaten (tramadol, oxycodon), paracetamol, crème.
Injectie ih gewricht: ontstekingsremmend middel (glucocorticoïden).
Maar ook: aanpassing leefstijl (bijv. afvallen bij overgewicht), in bewgeing blijven (rust roest), activiteiten verdelen.
Verschil artrose en reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis wordt veroorzaakt door ontsteking in het gewrichtskapsel (waardoor slijtage kan ontstaan).
Artrose komt door slijtage (hierbij kan een ontsteking ontstaan, maar de ontsteking is niet de oorzaak vd slijtage).
,Astma
Blijvende ontsteking vd longen.
Longen reageren gevoelig op prikkels (rook, uitlaatgassen, huisstofmijt, huisdieren), waardoor benauwd of hoesten.
Astma is onvoorspelbaar: ene moment meer last dan andere moment.
Astma-aanval: plotseling heftig reageren op prikkels, meestal door verkoudheidvirussen (niet direct gevaarlijk).
Meer slijm en vocht, verkrampen luchtwegen, ademen moeilijker. Longen raken overvol met lucht (te weinig ververst).
- Voorkom verkoudheid: opbouwen goede weerstand (bewegen/sporten, gezond eten, voldoende slapen).
- Vermijd prikkels (stoffen waar je allergisch voor bent).
Soorten
Vaak heeft iemand meerdere vormen tegelijk. De ernst en welke klachten iemand heeft, hangt af vd soort.
Allergisch astma: benauwd zodra je stoffen (prikkels) inademt waarvoor je allergisch bent (komt vaak voor).
Bij inademen maakt lichaam ‘histamine’ aan. Dit roept allergische reactie op.
Bijv. stuifmeel, huisstofmijt, huidschilfers huisdieren, bepaalde voedingsstoffen of stoffen in medicijnen.
Niet allergisch astma: klachten van prikkels zonder allergie (bijv. uitlaatgassen, rook, parfum, het weer).
Bijv. eosinofiel astma: hoog aantal eosinofielen (bepaald type witte bloedcellen) ih bloed of id uitademing zorgt voor ontsteking en
zwelling vd luchtwegen. Dit maakt ademhalen moeilijker en vergroot het risico op astma-aanval.
Inspanningsastma: benauwd bij inspanning (bijv. sporten), m.n. als iemand te snel in beweging komt.
Medicijn in inhalator innemen voor sporten en rustig beginnen met activiteit (longen laten wennen ad overgang).
Stress, emoties en het weer (koude en droge lucht) kunnen de klachten erger maken.
Ernstig astma: komt minst vaak voor; met medicijnen moeilijk onder controle te houden (ziekenhuisbehandeling).
Oorzaken
Onduidelijk, vaak erfelijk.
Kan op elke leeftijd ontstaan, maar ontstaat vaak op kinderleeftijd.
Allergie kan ontwikkelen (bijv. aanleg voor astma/allergieën of regelmatig in contact komen met prikkels).
Symptomen
Hoesten: slijmvliezen altijd geïrriteerd, dus meer aanmaak slijm. Dit komt los door te hoesten.
Piepende ademhaling: door verkrampen spieren rondom luchtpijp heeft de lucht minder ruimte om doorheen te gaan.
Benauwd of kortademig: bij benauwdheid rechtop zitten om de luchtweg vrij te maken.
Gebrek aan energie.
Behandeling
Astma is blijvend (niet elke dag klachten): longen zijn altijd een beetje ontstoken (maar: geen longontsteking!).
Klachten blijven soms weken tot maanden aanhouden (bijv. na griep), maar ook peruides dat je niks merkt.
Behandelen: medicijnen innemen met inhalator:
Ontstekingsremmers: minder heftig reageren op prikkels, dus minder last van astmaklachten.
Luchtwegverwijders: spiertjes om luchtwegen verslappen, waardoor luchtwegen wijder (tijdelijke oplossing).
Soms combi van bovenstaande.
Bij ernstig astma: biologicals (eiwitten die bepaalde stap ih ontstekingsproces stoppen) ih ziekenhuis.
Overige medicijnen: griepprik, medicijnen voor allergieën, soms antibiotica of ontstekingsremmers (pil) als stootkuur.
, COPD
Chronic Obstructive Pulmonary Disease: longziekte waarbij de longen zijn beschadigd.
Longen kunnen niet voldoende zorgen voor goede ademhaling (o.a. door kapotte longblaasjes), waardoor minder zuurstof en ademen
moeilijker. Hierdoor ook minder energie.
COPD verzamelnaam voor:
Chronische bronchitis: bronchiën (vertakkingen luchtpijn naar longen) steeds ontstoken: meer slijm, ademhalen lastiger.
Longemfyseem: longblaasjes gaan langzaam verloren, waardoor benauwdheid.
Longblaasjes zorgen dat zuurstof na het inademen ih bloed komt en dat afvalstoffen uitgeademd worden.
Soorten
Licht COPD: leven zonder ernstige klachten (longen werken >50% goed, klachten niet snel en plotseling erger).
Matig COPD: regelmatig op controle bij huisarts, soms longarts en manier van leven aanpassen (gezond eten, bewegen).
(Zeer) ernstig COPD: klachten ernstig, misschien extra zuurstof nodig, benauwd en moe (bedlegerig of rolstoel).
Laatste fase: palliatieve fase: arts probeert het dragelijk te maken.
Oorzaken
Ontstaat meestal pas na 40e levensjaar, meestal door roken (ook nog als je al tijd bent gestopt).
Andere oorzaken:
Onvoldoende behandeld astma, longontsteking en andere longziekten (bijv. acute bronchitis): longen beschadigd.
Erfelijke ziekten: eiwit alpha-1 (nodig om longen te beschermen) wordt niet aangemaakt, of werkt niet goed (rond 30 jr).
Schadelijke stoffen (houtstof, lijm, verfdampen, uitlaatgassen, chemische stoffen, asbest): bij langdurige blootstelling.
Luchtvervuiling (fijnstof).
Symptomen
Ademtekort
Benauwdheid: bij inspanning of dagelijkse bezigheden (soms zelfs zuurstof nodig)>
Hoesten: veel slijm in longen en keel.
Kortademigheid
Vermoeidheid en weinig spierkracht
Gewichtsverandering
Behandeling
COPD is niet te genezen en ontwikkelt bij iedereen verschillend: verloop afhankelijk vd ernst vd klachten.
Gezonde manier van leven: gezond eten, voldoende bewegen, stoppen met roken.
Medicijnen om longfunctie te verbeteren (inhalator), waardoor minder benauwd en minder hoesten: vertraging verloop.
