Inleiding criminologie voor niet-juristen
Aantekeningen colleges
College 1 - 7 sept 2021
Wat is criminologie?
De wetenschap van de criminaliteit is niet goed genoeg beantwoord, dan moet je nog steeds
uitwerken wat criminaliteit is.
Fascinatie van criminologie?
* Moraal
goed & kwaad
boete & straf
* Emoties
angst & boosheid
mededogen & bewondering
Criminologische onderwerpen
Voetbalgeweld, jeugdbendes, maffia, genocide, hacking, internetfraude, stalking, pesten,
drugscriminaliteit, eigenrichting, straatroof, winkeldiefstal, verkeersdelicten, seksueel misbruik
Criminologie wil betrouwbare en precieze kennis leveren over criminaliteit, over mensen die
misdaden plegen en over hoe daarop gereageerd kan worden:
- Haalt kennis uit de waarneembare werkelijkheid
- Is op (wetenschappelijk) ervaring, bevinding en observatie gegrond en daaruit voortvloeiend
weten
= een empirische wetenschap
Het gaat over het “SEIN” (hoe het is) en niet zo zeer over het “SOLLEN” (hoe het hoort) en
normatieve kwesties.
Criminologie is een multidisciplinaire wetenschap
-> ontleent haar begrippen, theorieën en onderzoeksmethoden aan verschillende andere sociale
wetenschappen
-> haar onderzoeksobject is de criminaliteit en de beheersing daarvan
Criminologie onderzoekt… (definitie Sutherland)
- hoe en waarom strafwetten worden gemaakt
- hoe en waarom strafwetten worden overtreden en
- hoe en waarom door de samenleving op misdrijven wordt gereageerd
(door de wetgever, door politie en justitie door de media en door de burger)
,Beperking?
Nog even een samenvatting over wat de opdracht van criminologie is:
• realistische beeldvorming
• zinvolle discussie over politieke en morele vraagstukken ivm problemen rondom misdaad en straf
• een objectieve, neutrale houding innemen, moraal en emoties buiten laten
Founding fathers criminologie
- Cesare Beccaria (rechtsfilosoof) pleidooi tegen de willekeur in de strafoplegging en de wreedheid
van de straffen (1766)
- Adolphe Quetelet (cartograaf) maatschappelijke wetmatigheden bepalen de ontwikkeling van de
criminaliteit meer dan de individuele wilsbesluiten (1835)
- Cesare Lombrosso (gevangenisarts) (1872) criminele antropologie
Hij heeft ook echt empirisch onderzoek gedaan in de gevangenis, als eerste deed hij dit.
Hij begon een typologie van de crimineel te ontwikkelen, hij observeerde afwijking bij die mensen.
Dit vertoonde zich lichamelijk, maar ook in de persoonlijkheid. Hij werkte met wetenschappers die
dachten dat je aan de vorm van iemands hersenenen, schedel veel te weten komt over iemands
karakter. (Uiterlijke kenmerken: laag voorhoofd, uitstekende kaken, borstelige doorlopende
wenkbrauwen). Behoorlijk racistisch.
Cesare Lombrosso is dan ook een omstreden man. Zijn benaderingen, theorieen qua biologische
verklaringen is sterk misbruik van gemaakt tijdens de nazi tijd in Duitsland.
Historische inzichten
- Alexandre Lacassagne (forensische geneeskunde 1880/90): “iedere maatschappij krijgt de
criminaliteit die zij verdient”
- Willem Bonger (jurist en socioloog 1920) over de relatie tussen de ontwikkeling van criminaliteit en
economische condities
Conclusies en actualiteit C.S.
• kenmerken van de sociale structuur zijn van invloed op de omvang van criminaliteit (Chicago
School: Park & Burgess)
• verband tussen sociaal-economische achterstand en criminaliteit op buurtniveau ( Shaw & McKay)
Sociale desorganisatie = een situatie waarin geen gemeenschapsgevoel, geen stabiele relaties, lage
sociale controle, zwakke en ineffectieve instituties, geen harmonie binnen de gemeenschap en haar
waarden
Criminologische vragen
• Waarom variëren crime rates over de tijd en over de culturen?
• Waarom zijn er mensen die criminaliteit plegen en anderen weer niet? • Hoe ontstaan criminele
bendes en waarom?
• Hoe kunnen we criminaliteit voorkomen?
• Waarom plegen normale mannen zinloos geweld?
voorbeelden voor typische vragen
theorie helpt doelgericht naar een antwoord te zoeken
, Wat is een theorie?
= een wetenschappelijk model of een wetenschappelijke uitspraak over waarnemingen in de
werkelijkheid
doel:
de onderlinge samenhang van de waarnemingen te beschrijven en verklaren
zonder theorie: platte data en intellectuele betekenisloosheid (Van Swaaningen & Staring)
De bril
• Theorie en methodologie zijn de bril waardoor we de sociale werkelijkheid zien • Een ZONNEBRIL
eigenlijk!
• Werkelijkheid wordt ‘vervormd’
• Kan niet anders: theorie is niet de werkelijkheid
• Daarom wordt voortdurend aan theorieën gesleuteld
College 2 14-09-2021
Wat is criminaliteit?
Criminaliteit is een containerbegrip
Definitie criminaliteit (Willem Bonger): Criminaliteit is antisociaalgedrag waarop de overheid
strafrechtelijk reageert. Het antisociaalgedrag is immoreel.
“Criminaliteit is een subcategorie van alle immorele en maatschappelijk schadelijke handelingen die
eventueel strafbaar zouden kunnen worden gesteld.” (Bonger 1932).
Dimensies van criminaliteit
- maatschappelijke probleem
- ‘schadelijk’, ‘gevaarlijk’, ‘slecht’, ímmoreel’, ‘strafwaardig’
- objectieve aspecten: schade en gevaar
- normatieve aspecten: slecht immoreel met oplossing: strafrechtelijke reactie
Definitie criminaliteit (Chrisje Brants):
- Juridische definities van criminaliteit moeten worden onderscheiden van de buitenjuridische
betekenisgeving in maatschappelijke zin
- Zowel criminologen als juristen houden zich uit verschillende invalshoeken met hetzelfde bezig:
criminalisering en de gevolgen daarvan.
Definitie criminaliteit (Howard becker): Criminaliteit zijn ‘die gedragingen die crimineel genoemd
worden’ (1963).
-> onderscheidende criterium: criminalisering