Ik heb per week een samenvatting gemaakt van de belangrijkste dingen. Van stof uit de literatuur, tot informatie uit de colleges en de te oefenen tentamen. Zo nu en dan staat er een casus in of een stappenplan. Uiteraard staan ook alle verplichte jurisprudentie in de samenvatting (in ieder geval he...
Politieke grondrechten
Week 3 – Vrijheid van meningsuiting (II), hate
speech en uitlatingen van politici.
Parlementaire immuniteit in Nederland
Artikel 71 GW: leden van het parlement zijn niet strafrechtelijk vervolgbaar of civielrechtelijk aansprakelijk
voor uitlatingen door hen gedaan tijdens vergadering van parlement. Achterliggende redenen voor deze
immuniteit zijn:
1. De parlementariër moet kunnen spreken en kritiek kunnen hebben zonder te hoeven vrezen vervolgd
te worden.
2. De machtenscheiding tussen wetgevende en uitvoerende macht. Parlement wil baas in eigen huis
zijn.
Nadeel van de parlementaire immuniteit is dat personen van wie rechten/belangen worden geschaad
tijdens de parlementaire vergadering die staan met lege handen. Zo was er ook in het Britse parlement
een burger met naam en adres genoemd. Deze burger heeft dan geen poot om op te staan.
Er is wel een grens aan de parlementaire immuniteit. Zo heeft de voorzitter bevoegdheden die staan
vermeld in het Reglement van Orde. Zie bijvoorbeeld paragraaf 8.2.2 van het reglement van orde van de
TK (van 2021) over het gedrag in de vergadering.
Uitbreiden immuniteit parlementariër
Wat zijn de voor argumenten om de immuniteit uit te breiden naar buiten het debat gedane uitlatingen?
1. Tegenwoordig zijn alle vergaderingen ook online mee te kijken. Het is dus minder besloten als
vroeger.
2. Parlementariër heeft een bepaald beroepsrisico. Dat wat hij zegt zijn permanente uitlatingen en moet
daarom meer bescherming genieten.
3. Ook buiten de vergadering zien burgers de parlementariër als zodanig. Wat is dan het verschil met
uitlatingen binnen of buiten de vergadering?
4. De parlementariër moet ook campagne kunnen voeren en kan daarbij gedwongen zijn uitlatingen te
doen buiten de vergadering die vergaan.
Wat zijn de tegen argumenten?
1. In het politieke debat moet een parlementariër niet hoger staan dan een gewone burger. Iedereen is
gelijk in het politieke debat.
2. De politicus heeft in de jurisprudentie al een beter beschermde positie. Hij moet algemene zaken aan
de orde kunnen stellen.1 Er moeten goede argumenten zijn om de vrijheid van meningsuiting van een
politicus te kunnen beperken.
3. In de jurisprudentie is ook te lezen dat een politicus wellicht een grotere verantwoordelijkheid heeft
dan een gewone burger. Politicus krijgt misschien meer aandacht dan een gewone burger. Dat maakt
ook dat de parlementariër buiten de vergadering moet letten op wat hij zegt.
4. Wie is een politicus/parlementariër? Dat onderscheid is lastig te maken. Voor wie geldt dan die
immuniteit?
Hate speech
Door het hof aangeduid als: alle uitingsvormen die haat verspreiden, aanzetten, promoten of
rechtvaardigen op basis van onverdraagzaamheid (inclusief religieuze onverdraagzaamheid). Dit mag
worden verboden. Factoren die maken of er sprake is van hate speech:
1. Een gespannen sociale en politieke situatie;
2. Of de uitlatingen als een directe of indirecte oproep tot gebruik van geweld kunnen worden gezien; of
3. Als een rechtvaardiging van geweld, haat of onverdraagzaamheid.
1
Arrest gemeenteraadslid, week 2.
1
, Universiteit van Amsterdam Studiejaar 2021-2022
In de VS is een verbod van hate speech al snel in strijd met het First Amendment, omdat de overheid niet
mag voorschrijven wat de juiste opvattingen zijn. Slechts het individu is competent te oordelen. Dat is de
kern van het First Amendment.
In Duitsland is een verbod wel in overeenstemming met de constitutie, omdat de menselijke waardigheid
een van de hoogste waarde is (art. 1 GG). Het vormt de kern van veel andere grondrechten. De vrijheid
van meningsuiting wordt beperkt wanneer vergaande uitlatingen deze menselijke waardigheid van de
ander aantasten.
Artikel driehoeksverhouding
De eerste benadering bouwt consequent voort op het idee dat ieder individu aan de politieke
meningsvorming moet kunnen deelnemen. Het individu moet volledig vrij zijn om zijn mening te uiten. De
waarde van gelijk burgerschap kan niet gebruikt worden om een beperking van de vrijheid van
meningsuiting te rechtvaardigen. Sterker nog: wie gelijke burgers zijn, en wie kunnen deelnemen aan de
meningsvorming kan zelf onderwerp van discussie zijn.
Lijkt sterk op de Amerikaanse benadering.
De tweede benadering erkent wel het verband tussen vrijheid en meningsuiting en democratie en het
belang van de politieke meningsvorming, maar dat geschiedt niet op dezelfde onvoorwaardelijke wijze.
Mensenrechten staan los van politieke meningsvorming, kunnen wel als maatstaf dienen. Politieke
opvattingen die menselijke waardigheid (willen) aantasten, hebben niet dezelfde positie als andere
opvattingen en kunnen eventueel verboden worden.
Bij de derde benadering worden heteronome beperkingen afgewezen in verband tussen democratie en
vrijheid van meningsuiting. Daar staat tegenover dat de democratie zelf bepaalde randvoorwaarden kent,
die meer beperkingen kunnen rechtvaardigen dan alleen het afzien van – het oproepen tot- geweld.
Democratie zelf kent bepaalde randvoorwaarden; politiek streven dat democratie om zeep wil helpen of
uitlating die minimum respect burgers miskent, mag eventueel verboden worden
Benadering 2 en 3 samen lijkt op de Duitse benadering. En de EVRM-benadering is in beginsel benadering
2, maar ook benadering 3.
In de VS impliceert democratie dat ieder zijn of haar politieke opvatting moet kunnen uiten, wat de
inhoud daarvan ook is. Grondwet of (andere) grondrechten vormen geen maatstaf voor een beperking
van public speech nu deze zelf de uitkomst daarvan vormen. Dat impliceert dat racistische uitlatingen net
zomin verboden mogen worden als liberale opvattingen. In Duitsland kent de freiheitlich demokratische
Grundordnung enkele onveranderbare uitgangspunten zoals de menselijke waardigheid en de kern van de
staatsinrichting. Dat impliceert dat uitlatingen die zich daartegen richten niet dezelfde positie toekomt als
democratische politieke uitlatingen. Dat blijkt ook uit de misbruik van recht bepaling in de Duitse
Grondwet.
Nederland kent niet een sterk ontwikkelde grondrechtenleer zoals Duitsland of een First Amendment
doctrine als de VS. De grondwetgever heeft overwogen dat de klassieke grondrechten in het algemeen tot
doel hebben de persoonlijke autonomie te handhaven.
De Nederlandse Grondwet kent geen onveranderbare bepalingen, geen hoogste norm(en) en geen
misbruik van recht bepaling. Dat lijkt te impliceren dat iedere verandering van de Grondwet mogelijk en
acceptabel is. Uit het verbod van hate speech blijkt echter dat het propageren van bepaalde vormen van
discriminatie, inclusief het doen van discriminerende wijzigingsvoorstellen van de Grondwet verboden is.
Artikel 137c Wetboek Sr - groepsbelediging
Een uitlating in het maatschappelijk debat is pas beledigend in de zin van artikel 137c Wetboek Sr
wanneer het onnodig grievend is. Je zou kunnen stellen dat een uitlating pas beledigend is indien deze de
menselijke waardigheid aantast of in strijd is met de basiserkenning waar iedere burger in een democratie
recht op heeft.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sabrinaa93. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
