Crispr- Cas in de toekomst: mensen genezen of voor
übermenschen vrezen?
‘Crispr-Cas, en de toepassing ervan op embryo’s’: dat was hét gespreksonderwerp tijdens de
internationale conferentie in Washington vorig jaar1. De nog redelijk nieuwe Crispr-Cas-techniek
biedt voor het eerst een mogelijkheid om genen op een snellere, preciezere en goedkopere manier
te ‘herschrijven’2. De wetenschap slaat hiermee een nieuw pad in, waarbij het verhelpen van erfelijke
aandoeningen realiteit lijkt te worden3. Nieuwe mogelijkheden zijn als paddenstoelen uit de grond
geschoten. Toch wordt de techniek door vele wetenschappers nog altijd als ‘onverantwoord’ gezien
en is Nederland vooralsnog terughoudend.4
De opkomst van Crispr-Cas heeft de afgelopen jaren een groot politiek debat heropend over
het gebruik en de toepassing van genetische modificatietechnieken. De techniek is beschikbaar.
Maar is onze maatschappij al klaar voor de toepassing van genetische modificatie op embryo’s?
Aan de ene kant is het gebruik van technieken als Crispr-Cas niet veilig en precies genoeg, zegt
hoogleraar genetica Annemieke Aartsma-Rus5. De knip maakt de patiënt namelijk gevoeliger voor
andere infecties, wat leidt tot handicaps. En er kunnen onbedoeld op andere plekken in het DNA
mutaties ontstaan, wat bijvoorbeeld kan leiden tot kanker of een lager IQ. Dergelijke mutaties zullen
aan een eventueel nageslacht worden doorgegeven.6 Volgens Annemieke is het onmogelijk om in de
toekomst te bepalen wanneer de techniek wél veilig genoeg is. De gevolgen van mutaties kunnen
namelijk ook vele jaren later opduiken, soms zelfs pas in het nageslacht van de patiënt. Men kan er
achteraf dus altijd nog achter komen dat de techniek niet veilig bleek te zijn7.
Daarnaast heerst er de angst voor nieuwe ‘übermenschen’. Men vreest dat de rijken onder de
bevolking straks een ‘designerbaby’ kunnen bestellen met een uiterlijk, intelligentie en karakter naar
keuze. Het is technisch gezien vrij simpel om zo de nieuwe ‘supermens’ te creëren8. ‘De techniek is
absoluut geen rocketscience’, vertelt Hans Clevers, hoogleraar moleculaire genetica aan UMC
Utrecht9. Technieken als Cripsr-Cas kunnen veranderen in een gevaarlijk wapen als ze in verkeerde
handen terecht komen. Kwaadwillende mensen zullen de rol als ‘schepper’ willen overnemen, of
smachten naar wereldheerschappij.10 Commerciële klinieken zullen inspelen op onzekere ouders om
1
Keulemans, M. (2020, 5 december). Wetenschap zet rem op ‘superbaby’-techniek. De Groene Amsterdammer.
2
Baalen, S. van, J. Gouman en P. Verhoef. (2019). In gesprek over het aanpassen van erfelijk DNA van embryo’s
– Lessen voor een maatschappelijke dialoog. Den Haag: Rathenau Instituut.
3
Baalen, S. van, J. Gouman en P. Verhoef. (2019). In gesprek over het aanpassen van erfelijk DNA van embryo’s
– Lessen voor een maatschappelijke dialoog. Den Haag: Rathenau Instituut.
4
Keulemans, M. (2020, 5 december). Wetenschap zet rem op ‘superbaby’-techniek. De Groene Amsterdammer.
5
Dijk, M. van. (2020, 8 november). Mogen wij het werk van de schepper corrigeren? Christenen, moslims en
joden over knippen in DNA. Trouw.
6
Dijk, M. van. (2020, 8 november). Mogen wij het werk van de schepper corrigeren? Christenen, moslims en
joden over knippen in DNA. Trouw.
7
Dijk, M. van. (2020, 8 november). Mogen wij het werk van de schepper corrigeren? Christenen, moslims en
joden over knippen in DNA. Trouw.
8
Dongen, A. van. (2018, 27 november). Eerste genetisch gemanipuleerde baby geboren in China: is hek nu van
de dam? Algemeen Dagblad.
9
Rooijakkers, A. (2019, 16 juni). Willen zij over twintig jaar wel designerbaby’s? Het Parool.
10
Dongen, A. van. (2018, 27 november). Eerste genetisch gemanipuleerde baby geboren in China: is hek nu van
de dam? Algemeen Dagblad.
