Zie document 'Beschouwing genetische modificatie en Crispr-Cas' voor de beschouwing die is voortgekomen uit de bronnen in dit bronverslag. Ik heb de bronnen uitgewerkt aan de hand van een aantal deelvragen. Hierdoor zijn de bronnen makkelijk te gebruiken voor het schrijven van een betoog of beschou...
Overzicht bronnen
BRON 1
S CHRIJVER: Wageningen University & Research (WUR)
T ITEL: Genetische modificatie
B RON : WUR (geraadpleegd: 04-03-2021)
F UNCTIE: -
https://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Genetische-modificatie-1.htm
BRON 2
S CHRIJVERS: Sophie van Baalen, Jeroen Gouman en Petra Verhoef
T ITEL: In gesprek over het aanpassen van erfelijk DNA van embryo’s – Lessen voor een
maatschappelijke dialoog.
B RON : Den Haag: Rathenau Instituut (Rapport 2019)
F UNCTIE: -
https://www.rathenau.nl/sites/default/files/2019-
10/RAPPORT%20In%20gesprek%20over%20het%20aanpassen%20van%20erfelijk%20DNA%20van%2
0embryo%27s_0.pdf
BRON 3
S CHRIJVER: Rijksdienst
T ITEL: Genetisch gemodificeerde gewassen
B RON : RVO.nl (geraadpleegd op 05-03-2021)
F UNCTIE: -
https://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/grond/genetisch-gemodificeerde-
gewassen
BRON 4
S CHRIJVER: Joep Engels
T ITEL: Angst en onbegrip zetten genetische technieken in Nederland op achterstand
B RON : Trouw (gepubliceerd op 28-04-2019)
F UNCTIE: Wetenschapsredacteur
https://www.trouw.nl/nieuws/angst-en-onbegrip-zetten-genetische-technieken-in-nederland-op-
achterstand~b4de1af1/
BRON 5
S CHRIJVER: Annemieke van Dongen
T ITEL: Knutselen aan de mens: een vloek én een zegen
B RON : Algemeen dagblad (gepubliceerd op 21-07-2019)
F UNCTIE: Verslaggever AD & regionale bladen
https://www.ad.nl/binnenland/knutselen-aan-de-mens-een-vloek-en-een-zegen~a77a374f/
1
, Bronverslag Marie-Hélène Custers, V6D
BRON 6
S CHRIJVER: Jannetje Koelewijn & Frederiek Weeda
T ITEL: 'Ik vind het veranderen van DNA niet doodeng’
B RON : NRC (gepubliceerd op 04-01-2019)
F UNCTIE: Journalist + redacteur
G EÏNTERVIEWDE: Sjoerd Repping
F UNCTIE GEÏNTERVIEWDE: medisch bioloog, gespecialiseerd in klinische embryologie.
https://www.nrc.nl/nieuws/2019/01/04/ik-vind-het-veranderen-van-dna-niet-doodeng-a3127924
BRON 7
S CHRIJVER: Maarten Keulemans
T ITEL: De genbaby’s komen heus wel (ze zijn er zelfs al)
B RON : Volkskrant (gepubliceerd op 30-11-2018)
F UNCTIE: Wetenschapsredacteur
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-genbaby-s-komen-heus-wel-ze-zijn-er-zelfs-
al~b8f8ef54/
BRON 8
S CHRIJVER: Commissie Genetische Modificatie (COGEM)
T ITEL: Wetten en regels
B RON : COGEM (geraadpleegd op 07-03-2021)
F UNCTIE: -
https://cogem.net/achtergrond/wetten-en-regels/
BRON 9
S CHRIJVER: Marc van Dijk
T ITEL: Mogen wij het werk van de schepper corrigeren? Christenen, moslims en joden over knippen
in DNA
B RON : Trouw (gepubliceerd op 08-11-2020)
F UNCTIE: journalist, schrijver & beeldend kunstenaar
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/mogen-wij-het-werk-van-de-schepper-corrigeren-christenen-
moslims-en-joden-over-knippen-in-
dna~b5d50580/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
BRON 10
S CHRIJVER: Sheila Sitalsing
T ITEL: Genetische manipulatie is ontegenzeggelijk eleganter dan de ruwe wijzer waarmee vroeger
aan de menselijke soort werd geboetseerd
B RON : Volkskrant (gepubliceerd op 27-11-2018)
F UNCTIE: journaliste & columniste
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/genetische-manipulatie-is-ontegenzeggelijk-eleganter-
dan-de-ruwe-wijzen-waarmee-vroeger-aan-de-menselijke-soort-werd-geboetseerd~bfc418bf/
BRON 11
S CHRIJVER: Annemieke van Dongen
T ITEL: Eerste genetisch gemanipuleerde baby geboren in China: is hek nu van de dam?
B RON : Algemeen Dagblad (gepubliceerd op 27-11-2018)
F UNCTIE: Verslaggever AD & Regionale bladen
https://www.ad.nl/buitenland/eerste-genetisch-gemanipuleerde-baby-geboren-in-china-is-hek-nu-
van-de-dam~a6a4400e/
2
, Bronverslag Marie-Hélène Custers, V6D
BRON 12
S CHRIJVER: Art Rooijakkers
T ITEL: Willen zij over twintig jaar wel designerbaby’s?
B RON : Het Parool (gepubliceerd op 16-06-2019)
F UNCTIE: televisiepresentator, werkt in deze rubriek van Het Parool samen met studenten van de
Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg.
https://www.parool.nl/nieuws/willen-zij-over-twintig-jaar-wel-designerbaby-s~b666975e/
3
, Bronverslag Marie-Hélène Custers, V6D
Antwoord op de deelvragen
Deelvraag 1: Wat is volgens de bron genetische manipulatie?
BRON 1
A NTWOORD OP VRAAG UIT BRON
Genetische modificatie is een techniek om de eigenschappen van een plant, dier of micro-organisme
aan te passen door een stukje DNA van het ene organisme over te brengen naar een ander
organisme. Dat gebeurt door heel gericht de gewenste genen uit het DNA van het ene organisme te
halen en aan het andere organisme toe te voegen. Op die manier zijn er bijvoorbeeld al schimmels
en bacteriën ontwikkeld die dankzij genetische modificatie medicijnen produceren.
W EERGAVE CITAAT IN EIGEN WOORDEN
Genetische manipulatie of genetische modificatie is het maken van aanpassingen in het DNA van een
organisme. Hierbij kunnen bijvoorbeeld op gerichte wijze genen van andere organismen worden
toegevoegd aan het specifieke organisme dat je wil modificeren.
4
, Bronverslag Marie-Hélène Custers, V6D
Deelvraag 2: Geef een overzich van de ontwikkelingen van
genetische manipulatie.
BRON 2
A NTWOORD OP VRAAG UIT BRON
Al sinds de ontdekking van recombinant-DNA-technieken in 1972 (Jackson e.a., 1972), waarmee DNA
(via een virus) kan worden ingebracht in het genoom van een bacterie, wordt er onderzoek gedaan
naar technieken om het DNA van bacteriën en andere organismen zoals mensen, dieren en planten
te kunnen aanpassen.
Sinds het gebruik van in vitro fertilisatie (ivf) bestaan embryo’s niet meer alleen
binnen het menselijk lichaam. Door een menselijke eicel in het lab – in vitro – te bevruchten met
menselijke zaadcellen, ontstaat menselijk leven in een gecontroleerde laboratoriumomgeving. Naast
dat het wensouderparen met vruchtbaarheidsproblemen een kans gaf op het krijgen van een (deels)
genetisch eigen kind, maakte ivf de eerste stadia van menselijk leven voor het eerst zichtbaar en
manipuleerbaar voor wetenschappers. Hierdoor werd het vroege menselijke embryo een object van
mogelijke observatie, onderzoek en beoordeling (Jasanoff, 2019). Ivf-artsen beoordelen bijvoorbeeld
op basis van visuele criteria de levensvatbaarheid van embryo’s. Van de meest levensvatbaar
geachte embryo’s worden er vervolgens één of twee in de baarmoeder geplaatst.
Genome editing technieken bestaan uit een samenstelling van moleculen: een gedeelte dat
in staat moet zijn om de juiste plaats op het DNA te herkennen, en een gedeelte dat functioneert als
een moleculaire schaar, die het DNA op die plaats kan doorknippen. Vervolgens wordt het DNA door
de cel zelf gerepareerd. Met de eerste generatie genome editing technieken was het in principe ook
mogelijk om op een gerichte plaats in het DNA wijzigingen aan te brengen. Deze technieken hadden
echter als praktische belemmering dat voor elke locatie waar men het DNA wilde wijzigen een
specifiek nieuw molecuul gemaakt moest worden (Habets, Van Hove & Van Est, 2019).
In 2012 werd er een nieuwe techniek ontdekt om DNA aan te passen: CRISPR- Cas9.
Anders dan eerdere genome editing technieken wordt CRISPR vaak een ‘moleculaire schaar’
genoemd. De moleculaire schaar ‘Cas9’ kan vrijwel overal in het DNA knippen, afhankelijk van het
gids-RNA (een soort moleculair navigatie-label) waar het aan gekoppeld is. Door de ontdekking van
CRISPR-Cas9 is het modificeren van genen in het lab in principe sneller, gemakkelijker, goedkoper en
nauwkeuriger geworden. Wetenschappers zien de techniek als ‘eenvoudig toepasbaar, precies en
relatief goedkoop’. De ontdekking lijkt een nieuwe mogelijkheid te bieden om erfelijke
aandoeningen te voorkomen, door embryo’s gericht genetisch aan te passen vóór ze in de
baarmoeder te plaatsen. Dit heeft de discussie over het aanpassen van erfelijke genen opnieuw
geopend.
W EERGAVE CITAAT IN EIGEN WOORDEN
In 1972 zijn de eerste recombinant-DNA-technieken ontdekt, waarmee het genoom van een bacterie
kon worden gemodificeerd, door nieuw DNA via een virus in te brengen. Sindsdien zijn de
onderzoeken naar de toepassing van deze techniek op andere organismen als paddenstoelen uit de
grond geschoten.
Sinds de ivf-techniek (in vitro fertilisatie), die niet veel later ontstond, konden menselijke
eicellen bevrucht worden met menselijke zaadcellen in een laboratorium (in vitro). Ouders met
vruchtbaarheidsproblemen kregen op deze manier een kans op een kind. De ivf-techniek is een
baanbrekend moment geweest, omdat dit de eerste keer was dat zo’n vroeg stadium van het
menselijk leven open en bloot op tafel lag voor eventuele manipulaties.
De eerste genetische modificatietechnieken bevatten een deel dat de juiste plek van het DNA
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Mariecusters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
