Hoofdstuk 1 Contacten in de Oudheid en de Middeleeuwen
Inleiding
In omstreeks 1300 schreef Marco Polo een boek over zijn reis naar China in de jaren 1271-1295. In
het boek wordt verteld dat hij in opdracht van Kublai Khan door China reisde. In Europa was het boek
ontzettend populair. Het boek was voor de Europeanen de eerste uitgebreide beschrijving van het
Verre Oosten. Vanaf het begin was er veel discussie over de feiten en verzinsels in het boek. Die
discussie gaat nog steeds door. Het boek zorgde aan het eind van de Middeleeuwen voor een
groeiende Europese belangstelling voor China.
Paragraaf 1.1 In de tijd van Grieken en Romeinen
Zijderoute over land
Alexander de Grote veroverde met het Macedonisch-Griekse leger in 334 v. Christus Perzië. Griekse
handelaren kregen hierdoor toegang tot de zijderoute over land. Luxe producten werden in kleine
hoeveelheden op kamelen vervoerd en zorgde voor hoge winst. Kasjgar, in het westen van China,
was in de Oudheid hét ontmoetingspunt van Chinese, Indische en Grieks-Perzische handelaren. De
Grieken brachten wollen stoffen, schildpadschild, koraal en amber. Indiërs peper, kruidnagel,
ebbenhout, wierook en hoorn van de rinoceros. Chinezen bont, de geurstof muskus en zijden draden
en stoffen. Vanaf 3000 v. Christus konden de Chinezen glanzende draden onttrekken aan cocons van
zijderupsen. Deze methode werd geheimgehouden totdat christelijke monniken de methode in
ongeveer 550 leerden kennen. Zij brachten hun kennis en wat zijderupsjes stiekem naar
Constantinopel en vanaf toen gingen de Byzantijnen zelf zijde produceren.
Chinese eenheidsstaat
Zheng was de grondlegger van de Chinese staat. Na de eenwording van het binnengebied in 221 v. C.
vergrootte hij de politieke eenheid van het Middenrijk, waardoor een centraal bestuurde
eenheidsstaat ontstond. Hij zorgde voor strenge wetten, dezelfde lengtematen en gewichten,
infrastructuur, schrift en veiligheid. Zheng liet de Grote Muur langs de noordgrens aanleggen als
bescherming tegen invallen van de Hunnen. Vanaf ongeveer 1000 v. C. werden de keizers geholpen
door deskundige ambtenaren, mandarijnen. Mandarijnen waren opgeleid volgens de leer van
Confucius. Het confucianisme heeft invloed gehad op China, Korea, Japan en Vietnam, hier wordt
Confucius nog altijd vereerd.
De Chinezen delen hun geschiedenis in aan de hand van keizerlijke dynastieën: in 211-206 v.C. was
er de Qindynastie en in 206 v.C. tot 589 was er de Handynastie. De Hankeizers breidden het Chinese
rijk fors uit. Door bewaking van de handelsroutes nam de zijde-export, met name naar het Romeinse
Rijk, enorm toe. De onderworpen gebieden behielden hun positie zolang ze de Chinese hegemonie
(overwicht) erkenden en trouw aan de keizer toonden door tribuut (soort belasting) te betalen. Het
tribuutstelsel, waarin gezanten uit schatplichtige landen producten naar de keizer brachten en
geschenken mee terug kregen, zorgde voor stabiliteit in en rondom China.
Zijderoute over zee
Vanaf de 3e eeuw v.C. reisden Griekse handelaren over zee naar India en Ceylon (Sri Lanka), waar ze
Chinese handelaren ontmoetten. In de 2e eeuw beschikten de Chinezen over de meest moderne
schepen. Door de uitbreiding van het Romeinse Rijk ontstonden directe contacten tussen Rome en
China. De Romeinse vraag naar zijde steeg door de Romeinse welvaart. In 166 kwamen de eerste
Romeinse handelaren naar China die de keizer bezochten. Ook gingen er Chinezen naar het westen.
Ondanks de handelscontacten over land en zee bleef de Romeinse kennis over China beperkt.
, Confucius – Kong Fuci
Kong Fuci was een filosoof die omstreeks 500 v.C. leefde. Hij stoorde zich aan de sociale en politieke
chaos en bedacht daarom regels die voor vrede en sociale harmonie moesten zorgen. Hij probeerde
machthebbers te overtuigen, maar dit lukte niet. In zijn geboortestreek leerde hij zijn leerlingen dat
elk individu op zijn eigen manier verantwoordelijk is voor de harmonie in de samenleving. De
verhouding tussen meerdere en mindere moest zijn als tussen ouder en kind; het kind moet
gehoorzaam zijn en zijn ouders respecteren, de ouders moeten het kind verzorgen en liefde geven.
Paragraaf 1.2 In de tijd van monniken en ridders
Vreemde culturen in China
Onder de keizers van de Sui-dynastie (589-618) werd China weer een eenheidsstaat na een tijd van
politieke verdeeldheid. De Sui-keizers lieten kanalen aanleggen (o.a. het Grote Kanaal van Hangzhou
naar Peking) om het dichtbevolkte noorden te voorzien van voedsel uit het zuiden. Onder de
Tangdynastie (618-907) was China welvarend en had het land een bloeiende cultuur.
Handelscontacten met andere delen van Azië groeiden en Aziaten vestigden zich in China. Zij
brachten de islam en het boeddhisme mee. In 635 verwelkomde keizer Taizong een groep
nestoriaans-christelijke monniken. Zij behoorden tot de kerk die onafhankelijk was van de paus in
Rome. Na de komst van de islam trokken zij naar het oosten, waar ze veel Aziaten tot hun geloof
bekeerden. In veel Chinese steden werden nestoriaanse kerken gebouwd.
Nestoriaanse kerk: kerk die onafhankelijk van de paus van Rome in Perzië tot ontwikkeling kwam.
Indirecte invloed op Europa
Chinese boeddhisten maakten pelgrimstochten naar Ceylon, terwijl islamitische Chinezen naar
Mekka reisden. Met Europa was geen direct contact meer, daar was chaos en armoede uitgebroken
nadat het Romeinse Rijk uiteengevallen was. Oorlogen en ziektes, maar ook de Volksverhuizingen en
de Arabische expansie maakten directe contacten met China onmogelijk. In de Middeleeuwen was
er wel een indirecte culturele invloed; toen de nomadische Avaren naar Zuid-Rusland trokken
namen ze de in de 3e eeuw in China uitgevonden stijgbeugel mee. Deze raakte vanaf de 6e in het
Byzantijnse rijk en vanaf de 3e eeuw in West-Europa in gebruik. Hiermee konden ridders zwaardere
harnassen en wapens dragen. Hierdoor had de adel met de ruiterlegers tijdens de Middeleeuwen
meer overwicht. Later bereikten meer Chinese uitvindingen Europa, zoals kruiwagens, de ijzeren
keerploeg, buskruit, gietijzer, porselein, boekdrukken, papier en papiergeld. Rond 1000 namen de
Chinezen ook het kompas in gebruik.
Paragraaf 1.3 In de tijd van steden en staten
De Mongoolse expansie
In opdracht van koning Rogier van Sicilië tekende de Marokkaanse Al Idrisi in 1154 de oudste in
Europa bekende kaart waarop China te zien is. In de tijd van de kruistochten kregen de Europeanen
meer belangstelling voor het Verre Oosten, maar de islamitische heersers lieten hen niet graag toe.
Dat zorgde voor een Mongoolse expansie. Het nomadenvolk, ook wel Tataren genoemd, veroverde
onder leiding van Djengiz Khan een groot gebied tussen Polen en Korea (1206-1227). In 1258 namen
ze Bagdad in, de hoofdstad van het grote islamitische rijk in West-Azië. Hierdoor raakten de
Arabieren de controle over de zijderoutes kwijt. De Mongolen hadden meer belangstelling voor de
rijke Arabische wereld dan voor het arme Europa. De paus en de kruisvaarders zagen hen echter als
mogelijke bondgenoten in de strijd tegen de islam. Ze stuurden gezanten naar de christelijke
Mongoolse machthebbers. De Vlaamse monnik Willem van Rubroeck moest proberen hen tot het
christendom te bekeren, een bondgenootschap te sluiten en de christenen onder het gezag van
