Van alle hoofdstukken van Chemie, scheikunde heb ik samenvattingen gemaakt in 4, 5 en 6 VWO. In mijn samenvattingen staan ook tips, waar je extra op moet letten. Je kan ook een bundel aanschaffen, dit is voordeliger. Dit is hoofdstuk 12 van 5 VWO.
H12 Medicijnen op hun plek
12.1 Een medicijn op weg
In aspirine zit acetylsalicylzuur, de ester van salicylzuur en ethaanzuur. Bij sommige mensen
hydrolyseert deze ester waardoor je maagklachten kan krijgen. In een medicijn zit een bindmiddel,
conserveringsmiddel en een stof die ervoor zorgt dat het op de goede plek uiteenvalt.
Een medicijn kan pas in de maagwand of in de darm opgenomen worden in het bloed. De darmen
hebben een groot oppervlak wat de opname van werkzame stoffen in de bloedbaan bevordert. Het
transport van de werkzame stof vanuit de maag of darm naar bloed hangt af van: 1. Diffusie: de
moleculen van een stof gaan van een plek met hoge concentratie naar lage concentratie. En 2: de pH.
De werkzame stof ondergaat 4 stappen: opname in het bloed, verdeling over het lichaam, omzetting
en uitscheiding.
De stof moet wanden passeren die uit cellen bestaan. Het celmembraan vormt een barrière voor
deeltjes die de cel in of uit willen en bestaat uit een dubbellaag van deeltjes met een hydrofiele kop
en een hydrofobe staart. Om het hydrofobe (binnenkant) deel van het celmembraan te kunnen
passeren moet een deeltje niet al te groot en enigszins hydrofoob zijn. Ook bevat het membraan
hydrofiele poriën waar kleine hydrofiele deeltjes of ionen doorheen kunnen.
Het pH van de omgeving beïnvloedt het hydrofobe/fiele karakter van moleculen. Een zuur met een
COOH-groep kan een H+ afstaan in basisch milieu (laag pH) en zal het molecuul veranderen in een
negatief ion. Paracetamol bevat NH (basisch) en kan dus H+ opnemen. Door de lading verandering
veranderd de mogelijkheid om door een membraan getransporteerd te worden.
12.2 Transport en pH
Acetylsalicylzuur valt uiteen in een negatief zuurrestion (H+ afstaan) terwijl een watermolecuul een
H+ opneemt. De theorie over zuren en basen moet worden aangepast. Stel je hebt 2 zuren, A en B
waarvan A een hogere pH heeft. Dan is [H3O+] in 1,0 M van A lager dan die van B. A geleidt dan ook
minder stroom en er komen dus minder vrije ionen in voor. Wanneer je een zuur in water mengt
gebeuren er 2 dingen: 1. Het zuur lost op 2. Dat wordt gevolgd door de reactie van het zuur met
water. Voorbeeld:
1. HCl (g) -> HCl (aq)
2. HCl (aq) + H2O (l) -> H3O+ (aq) + Cl- (aq)
Totaal: HCl (g) +H2O (l) -> H3O+ (aq) + Cl- (aq)
Het zijn aflopende reacties: uit 1 mol HCl ontstaat zowel 1 mol H3O+ als Cl-. Wanneer een zuur
volledig reageert met water, heb je een sterk zuur, zoals stof B. Notatie van sterk zuur HA is H3O+
(aq) + A- (aq).
Wanneer je een zwak zuur hebt, ontstaat er een evenwichtsreactie, uit 1 mol beginstof ontstaat dan
minder dan 1 mol H3O+. Voorbeeld:
1. CH3COOH (l) -> CH3COOH (aq)
2. CH3COOH (aq) + H2O (l) dubbele pijlen H3O+ (aq) + CH3COO- (aq)
Hier ligt het evenwicht links, de concentratie links is veel groter dan rechts. De notatie van een zwak
zuur HA is HA (aq). CH3COOH (aq) en CH3COO- (aq) zijn een zuur-basekoppel. CH3COO – is de
geconjugeerde base van CH3COOH. In de linker kolom van Binas tabel 49 kan je zien of een zuur
sterk of zwak is; boven H3O+ (aq) is sterk, eronder is zwak. De zuren staan van sterk (boven) naar
zwak (beneden). HNO3 = salpeterzuur en H2SO4 is zwavelzuur.
Je hebt ook sterke en zwakke basen. Als je een sterke base in water doet, nemen alle deeltjes een H+
van het watermolecuul op. Sterke basen:
1. Na2O (s) -> 2 Na+ (aq) + O2- (aq)
2. O2- (aq) + H2O (l) -> 2 Na+ (aq) + 2 OH- (aq)
, Totaal: Na2O (s) -> 2 Na+ (aq) + 2 OH- (aq)
Natronloog is dus het eindproduct
Er zijn ook zwakke base, die niet alle H+ opnemen.
1. NH3 (g) -> NH3 (aq)
2. NH3 (aq) + H2O (l) dubbele pijlen NH4+ (aq) + OH- (aq)
Ook hier ligt het evenwicht links, ammoniak oplossing is dus NH3 (aq). De notatie van een zwakke
base is B(aq). Ook hier is NH4+ het geconjugeerde zuur van de base NH3. NH4+ en NH3 zijn ook een
zuur- basekoppel. Rechtsonder in Binas 49 staan de sterke basen (onder OH-), boven OH- staan de
zwakke basen.
Hoe zwakker het zuur, hoe sterker de geconjugeerde base en hoe zwakker de base, hoe sterker het
geconjugeerde zuur.
Bij CH3COOH (aq) + H2O (l) dubbele pijlen H3O+ (aq) + CH3COO- (aq) hoort de
evenwichtsvoorwaarde: K= [H3O+][CH3COO-]/[CH3COOH][H2O]
Omdat de concentratie H2O nauwelijks veranderd door de grote hoeveelheid (het is namelijk zowel
oplosmiddel als reactant) kan je H2O buiten beschouwing laten. Dit is bij alle constante
concentraties. Je krijgt dan:
K x [H2O] = Kz = [H3O+][CH3COO-]/[CH3COOH]
Kz is de zuurconstante, ook te vinden in Binas tabel 49. De Kz waarden nemen van boven naar
beneden af. Hoe kleiner Kz, hoe zwakker het zuur. Je hebt ook pKz, je weet ph=-log[H3O+], dus
pKz=-logKz. Ook heb je een Kb, dat is hetzelfde als Kz maar dan van een base, de baseconstante.
In medicijnen zit vaak een zwak zuur of base, er stelt zich dan een evenwicht in dat pH afhankelijk is.
Bij acetylsalicylzuur: HAsp, stelt zich een evenwicht in: HAsp (aq) +H2O (l) dubbele pijlen H3O+ (aq) +
Asp- (aq). Bij lage pH (de maag) is [H3O+] hoog, de reactie naar links is dan in het voordeel waardoor
het zuur voornamelijk in de vorm HAsp aanwezig is en het membraan kan passeren. Paracetamol en
morfine worden voornamelijk in de dunne darm opgenomen, het is een zwakke base en heeft dus
een hoog pH nodig om in neutrale vorm het membraan te passeren.
12.3 Zuur-base reacties
Een sterk zuur en een sterke base reageren altijd met elkaar. Het zuur links moet boven de base
staan. De reactie tussen een zwak zuur en een zwakke base kan verlopen als het zuur en de base die
bij de reactie verdwijnen sterker zijn dan het zuur en de base die bij de reactie ontstaan.
Voorbeeld: geef de vergelijking van de reactie als bij een natriumsulfideoplossing een overmaat van
een ethaanzuuroplossing gevoegd wordt.
1. Ga na wat het zuur en wat de base is en geef de juiste notaties van de oplossingen van beide
Zwak zuur: CH3COOH (aq), zwakke base: S2- (aq) in de natriumsulfide-oplossing (2 Na+ (aq) + S2-
(aq)).
2. Kijk in tabel 49 of het zuur dat verdwijnt sterker is dan het zuur dat ontstaat
Het zuur CH3COOH is sterker dan HS- en ook sterker dan H2S dat kan ontstaan, bij een overmaat aan
CH3COOH zal H2S ontstaan.
3. Stel de reactievergelijking op
2 CH3COOH (aq) + S2- (aq) -> 2 CH3COO- (aq) + H2S (aq)
Ik vond dit best een lastig onderwerp, wat mij heeft geholpen zijn filmpjes op internet en de
voorbeelden en opgaven in het boek bekijken totdat ik dit onderwerp volledig snapte.
12.4 Rekenen aan medicijnentransport
Ionisatiepercentage: het percentage van het zuur van een zure oplossing dat een H+ heeft afgestaan.
Voor pH rekening aan zwakke zuren (of base) gebruik je de evenwichtsvoorwaarde en de waarde van
de zuurconstante (of baseconstante).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SophieCiere. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
