SAMENVATTING
PRAKTISCH GOEDERENRECHT
Samenvatting van de 9 hoofdstukken inclusief inhoudsopgave met
paginanummers, arresten, voorbeelden, vragen die je jezelf kunt
stellen en uitgelichte onderwerpen die examengevoelig zijn.
In sommige hoofdstukken vermeld ik (EX) omdat dat onderwerp wellicht examengevoelig kan zijn
(omdat dat in mijn geval zo was). Overige onderwerpen heb ik opgelicht omdat die voor mij óók
belangrijk waren. (EXAMENCIJFER: 8)
Geschreven door: LDK
Samenvatting boek: 4e druk (2020) door Prof. Mr. Dr. C. Philips.
1
, INHOUDSOPGAVE
HOOFDSTUK 1: Basisbegrippen van het goederenrecht ............................................................................................... 4
1.1 Goederen, zaken en vermogensrechten.............................................................................................................. 4
1.1.1. Goederen ........................................................................................................................................................ 4
1.1.2 Zaken ............................................................................................................................................................... 4
1.1.3. Vermogensrechten .......................................................................................................................................... 4
1.2 Roerende en onroerende zaken .......................................................................................................................... 5
ARREST → Het portacabin-arrest ......................................................................................................................... 5
1.3 Hoofdzaak en bestanddeel (EX) .......................................................................................................................... 5
1.4 Register en niet-registergoederen ...................................................................................................................... 6
1.5 Natuurlijke vruchten en burgerlijke vruchten ..................................................................................................... 6
1.6 Te goeder trouw .................................................................................................................................................. 6
HOOFDSTUK 2. Absolute rechten en relatieve rechten ................................................................................................ 7
HOOFDSTUK 3: Eigendom ............................................................................................................................................. 8
3.1.1 Eigendom en eigenaar ..................................................................................................................................... 8
3.1.2 Misbruik van recht (EX) .................................................................................................................................... 8
ARREST → Grensoverschrijdende garage-arrest – misbruik van recht ................................................................ 8
3.1.3 Hinder (EX) ....................................................................................................................................................... 9
ARREST → Vogelplaag-arrest – hinder (EX) .......................................................................................................... 9
3.2. Revindicatie........................................................................................................................................................ 9
3.3 Eigendomsverkrijging ....................................................................................................................................... 10
3.3.2 (Eigendoms)verkrijging onder algemene titel ................................................................................................ 10
3.3.3 (Eigendoms)verkrijging onder bijzondere titel ............................................................................................... 10
3.4 Eigendomsverlies .............................................................................................................................................. 12
ARREST → Het taxus-arrest → eigendom (EX) .................................................................................................. 12
HOOFDSTUK 4: Bezit ................................................................................................................................................... 13
4.1.3 Onmiddellijk bezit en middellijk bezit ............................................................................................................ 14
4.1.4. Onmiddellijk houderschap en middellijk houderschap ................................................................................. 14
4.2. Bezitsverkrijging ............................................................................................................................................... 14
4.2.1 Inbezitneming ................................................................................................................................................ 14
4.2.2 Bezitsoverdracht door feitelijke handeling .................................................................................................... 14
4.2.3 Bezitsoverdracht zonder feitelijke handeling (EX).......................................................................................... 15
4.2.4 (bezit) Opvolging onder algemene titel ......................................................................................................... 15
4.3 Bezit te goeder trouw ....................................................................................................................................... 15
4.3.2 Goede trouw en het recht op vruchten (!) ..................................................................................................... 16
4.4 Bezitsverlies ...................................................................................................................................................... 17
HOOFDSTUK 5. Overdracht ......................................................................................................................................... 18
5.1 Verkrijging onder algemene en bijzondere titel ................................................................................................ 18
5.1.1 Verkrijging onder algemene titel (!) ............................................................................................................... 18
5.1.2 Verkrijging onder bijzondere titel .................................................................................................................. 19
2
, 5.2 Vereisten voor overdracht ................................................................................................................................ 21
5.3 Levering (!) ........................................................................................................................................................ 21
5.3.1 Levering registergoederen ............................................................................................................................. 21
5.3.2 Levering roerende zaken, niet-registergoederen ........................................................................................... 22
5.3.3 Levering vorderingsrechten aan toonder en order ........................................................................................ 23
5.3.4 Levering vorderingsrechten op naam ............................................................................................................ 23
5.3.5 Levering overige goederen. ............................................................................................................................ 23
5.4 De titel............................................................................................................................................................... 24
5.4.1 Nietigheid (EX) ............................................................................................................................................... 24
5.4.2 Vernietigbaarheid (!) (EX) .............................................................................................................................. 25
5.4.3 Voorwaardelijke titel ..................................................................................................................................... 25
5.5 Beschikkingsbevoegdheid ................................................................................................................................. 25
HOOFDSTUK 6. Derdenbescherming........................................................................................................................... 26
6.1 Beschikkingsonbevoegdheid en derdenbescherming........................................................................................ 26
6.2 Derdenbescherming uit hoofde van art. 3:86 BW ............................................................................................. 27
ARREST → Centraal Beheer – Gritter-arrest (art. 3:68 lid 3 BW) ....................................................................... 27
6.3 Derdenbescherming uit hoofde van art. 3:88 BW ............................................................................................. 28
Stappenplan derdenbescherming ....................................................................................................................... 29
HOOFDSTUK 7. Recht van pand .................................................................................................................................. 30
7.1 Wat is een recht van pand? .............................................................................................................................. 30
7.2 Gemeenschappelijke kenmerken van pand en hypotheek. (EX) ........................................................................ 30
7.3 Kenmerken pandrecht ....................................................................................................................................... 31
7.3.1 Vestiging vuistpandrecht (roerende zaken) ................................................................................................... 31
7.3.2 Vestiging bezitloos pandrecht (stil pandrecht) (roerende zaken) .................................................................. 32
7.3.3 Vestiging pandrecht op vordering op naam .................................................................................................. 32
7.3.4. Overige voorwaarden ................................................................................................................................... 33
7.3.5 Overige kenmerken pandrecht....................................................................................................................... 33
7.3.6 Parate executie .............................................................................................................................................. 34
7.4 Einde pandrecht (i.o.) ........................................................................................................................................ 34
7.5 Pandrecht nader toegelicht (i.o.) ...................................................................................................................... 34
7.5.2 Bevoegdheden en verplichtingen pandhouder .............................................................................................. 34
HOOFDSTUK 8. Hypotheekrecht ................................................................................................................................. 35
HOOFDSTUK 9. Zekerheidsrechten ............................................................................................................................. 37
9.1 Verhaalsrechten ................................................................................................................................................ 37
9.2 Voorrechten ...................................................................................................................................................... 38
9.3 Retentierecht (Boek 3 → titel 10 → afdeling 3) ................................................................................................ 39
9.4 Eigendomsvoorbehoud → art. 3:92 BW............................................................................................................ 39
ARREST → SLEEPBOOT EGBERTHA ARREST – eigendomsvoorbehoud ................................................................... 40
9.6 Verrekening ....................................................................................................................................................... 40
3
, HOOFDSTUK 1: Basisbegrippen van het goederenrecht
Onderwerpen die aan bod komen in dit hoofdstuk:
1.1 Goederen, zaken en vermogensrechten
1.2 Roerende en onroerende zaken
1.3 Hoofdzaak en bestanddeel
1.4 Registergoederen en niet-registergoederen
1.5 Natuurlijke en burgerlijke vruchten.
1.6 Goede trouw
1.1 Goederen, zaken en vermogensrechten
Goederenrecht is het rechtsgebied dat gaat over de rechtsrelatie tussen een persoon en een goed.
Net zoals verbintenis gaat over de rechtsrelatie tussen een of meer personen.
Goederenrecht en verbintenissenrecht vormen samen → vermogensrecht.
1.1.1. Goederen
Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten. → art. 3:1 BW.
Er bestaan dus twee soorten goederen:
▪ Zaken (art. 3:2 BW) → roerende zaken → onroerende zaken (hierover verder meer..)
▪ Vermogensrechten (art. 3:6 BW)
1.1.2 Zaken
Een zaak moet aan 2 criteria voldoen:
▪ Voor menselijk beheersing vatbaar;
▪ Een stoffelijk object.
Wat is voor menselijk beheersing vatbaar?
Wanneer we het kunnen vastpakken en er macht of controle over kunnen uitoefenen.
Wat is een stoffelijk object?
Een voorwerp dat uit een bepaald materiaal/stof bestaat.
Voorbeeld:
o Een pen;
o Een auto;
o Een appartement;
o Een eettafel.
1.1.3. Vermogensrechten
Een vermogensrecht is een recht van vermogenswaarde. Het is dus een bepaalde waarde die met geld is uit te
drukken. (art. 3:6 BW)
Er zijn drie categorieën vermogensrechten:
1. Rechten die afzonderlijk of tezamen met een ander recht overdraagbaar zijn;
2. Of ertoe verstrekken de rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen;
3. Die verkregen zijn in ruil voor verstrek of in het vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel.
1. Overdraagbaar
Hiermee wordt bedoeld dat de eigenaar van een bepaald recht dit mag overdragen aan een ander.
Voorbeeld: eigendomsrecht of vorderingsrecht.
2. Stoffelijk voordeel
Ten tweede zijn vermogensrechten, rechten die erop gericht zijn de rechthebbende, stoffelijk (materieel) voordeel
te verstrekken.
Voorbeeld: recht van gebruik.
4
,3. In ruil voor stoffelijk voordeel
Ten derde zijn vermogensrechten, recht die zijn verkregen in ruil voor stoffelijk voordeel of in ruil voor toegezegd
voordeel.
Voorbeeld: Piet heeft een afspraak met zijn oma dat hij middels vergoeding haar wekelijks boodschappen komt
brengen. Dit is een vermogensrecht omdat er sprake is van een recht → op het doen van boodschappen, ontstaan
in ruil voor stoffelijk voordeel → wekelijkse vergoeding.
1.2 Roerende en onroerende zaken
Zaken kunnen worden onderverdeeld in roerende en onroerende zaken.
Wat zijn onroerende zaken?
Dit zijn zaken die niet verplaatsbaar zijn, zij zijn duurzaam met de grond verenigd. → art. 3:3 lid 1 BW
Onroerende zaken zijn altijd registergoederen (hierover verder meer…)
Onroerende zaken kunnen in de volgende categorieën worden verdeeld:
▪ De grond (tuin, park);
▪ Delftstoffen die nog niet zijn gewonnen (gesteente en mineralen);
▪ Beplantingen die met de grond zijn verenigd (bomen, struiken die niet in een pot staan);
▪ Gebouwen die met de grond zijn verenigd;
▪ Werken die duurzaam met de grond zijn verenigd (kunstwerken, stellages);
▪ Gebouwen of werken die door vereniging met andere gebouwen of werken duurzaam met de grond zijn
verenigd (zaken die aan een ander gebouw/of werk ‘vastzitten.’)
Wat zijn roerende zaken?
Simpel gezegd zijn dit dus alle zaken die niet onroerend zijn. Deze zaken zijn verplaatsbaar.
Er zijn wel wat uitzonderingen, een schip en een vliegtuig zijn roerende zaken, maar ook registergoederen (hierover
verder meer...)
Kan een roerende zaak als onroerend worden aangemerkt? (EX)
Ja, dat kan.
ARREST → Het portacabin-arrest
De op zich roerende portacabin werd door duurzame vereniging met de grond een onroerende zaak. Dus vanwege
de aard en inrichting die bestemd is om als bedrijfsgebouw te worden gebruikt en om duurzaam ter plaatse te
blijven, acht de Hoge Raad dat het niet van belang is dat de portacabin verplaatst – kan - worden, en stelt het een
onroerende zaak is (Art. 3:3 lid 1 BW).
1.3 Hoofdzaak en bestanddeel (EX)
Wat is een bestanddeel?
Alles wat volgens verkeersopvatting deel uit maakt van een zaak. → art. 3:4 BW.
Er zijn twee typen bestanddelen:
1. Een zaak die volgens verkeersopvatting deel uit maakt van een zaak;
2. Een zaak die zodanig met een andere zaak is verbonden, dat deze niet zonder schade van de andere zaak
meer is los te maken.
Wat wordt met verkeersopvatting of maatschappelijk verkeer bedoeld?
De omgang van met mensen met elkaar. Het gaat om de mening die op dát moment door een merendeel van de
samenleving wordt gedeeld. Een bestanddeel is dus een onderdeel waarvan “wij” als samenleving vinden dat dit
uitmaakt van een andere zaak, welke andere zaak zonder het bestanddeel niet compleet is. De andere zaak is dan
de hoofdzaak.
Voorbeeld: een zadel van een fiets.
De zadel is dan het bestanddeel die wij bij de fiets vinden horen. De fiets wordt daarmee de hoofdzaak.
5
,Wat wordt er met zodanig verbonden bedoeld?
Een zaak die zodanig met een andere zaak verbonden is, waardoor er schade ontstaat wanneer je deze wilt scheiden.
Voorbeeld: een ruit in een kozijn.
Wanneer je de ruit uit het kozijn wil verwijderen, ontstaat er hoogstwaarschijnlijk schade. Hierdoor is de ruit
bestanddeel geworden van de woning.
Wanneer spreken we van een hoofdzaak?
Wanneer twee of meer zaken met elkaar verbonden worden dat ze één zaak worden. We kunnen deze zaken dan
zoals voormeld uitgelegd, onderscheiden in een hoofdzaak en een bestanddeel.
Voorbeeld: bomen, struiken kunnen bestanddeel worden van de grond, die als hoofdzaak wordt aangemerkt,
wanneer je deze plant in de grond.
1.4 Register en niet-registergoederen
Goederen kunnen onderverdeeld in register en niet-registergoederen. Registergoederen zijn goederen waarvan de
overdracht of vestiging in de daartoe bestemde openbare registers ingeschreven dient te worden. (art. 3:10 BW)
(Hierover in de verdere hoofdstukken meer…)
1.5 Natuurlijke vruchten en burgerlijke vruchten
Natuurlijke vruchten → dit zijn zaken die in het maatschappelijk verkeer als vruchten van andere zaken worden
beschouwd. (art. 3:9 lid 1 BW)
Om dit juist te kunnen beoordelen vraag je jezelf:
❖ Is er sprake van een zaak?
❖ Wordt dit volgens verkeersopvatting als een vrucht van die zaak beschouwd?
Uitzondering:
Een puppy is een natuurlijke vrucht ondanks een hond niet als een zaak wordt aangemerkt. Echter, zijn bepalingen
met betrekking tot zaken wel van toepassing op dieren. (art. 3:2a BW)
Wanneer wordt een natuurlijke vrucht een zelfstandige zaak?
Op het moment dat deze wordt afgescheiden. (art. 3:9 lid 4 BW)
Burgerlijke vruchten → dit zijn rechten die in het maatschappelijk verkeer als vruchten van goederen worden
beschouwd. (art. 3:9 lid 2 BW)
Om dit juist te kunnen beoordelen vraag je jezelf:
❖ Is het een recht?
❖ Wordt dit volgens verkeersopvatting als een vrucht van dat goed beschouwd?
Wanneer wordt een burgerlijke vrucht een zelfstandig recht?
Op het moment dat deze opeisbaar wordt. (art. 3:9 lid 4 BW)
1.6 Te goeder trouw
De te goeder trouw van een persoon ontbreekt volgens art. 3:11 BW:
1. Wanneer iemand de feiten of het recht waarop zijn goede trouw betrekking heeft kende;
2. Wanneer iemand de feiten of het recht waarop zijn goede trouw betrekking heeft behoorde te kennen.
De betreffende persoon heeft een onderzoeksplicht. Dat betekent dat hij/zij eerst dient te onderzoeken of een auto
die hij/zij wil kopen wel in orde is en niet gestolen is. Wanneer achteraf blijkt dat deze wel gestolen is, heeft er geen
rechtsgeldige overdracht plaatsgevonden.
(hierover in de verdere hoofdstukken meer…)
6
, HOOFDSTUK 2. Absolute rechten en relatieve rechten
Onderwerpen die aan bod komen in dit hoofdstuk:
2.1 Inleiding absolute en relatieve rechten
2.2 Kenmerken absolute rechten
2.3 Onderscheid volledige en beperkte rechten
2.4 Volledige rechten – eigendom
2.5 Beperkte rechten
2.6 Beperkte rechten nader toegelicht
Om het antwoord of wetsartikel te achterhalen vraag je jezelf:
❖ Over welke beperkte rechten hebben we het? Zekerheidsrechten of genotsrechten.
❖ Bij zekerheidsrechten zit je in boek 3.
❖ Bij genotsrechten zit je in boek 5.
Boek 5 zakelijke rechten
Boek 3 zijn de vermogensrechten (goederen: vermogensrecht + zaak)
Leer deze dus uit je hoofd.
Let op: eigendom zit in boek 5.
1. Absoluut recht 1. Eigendomsrecht
Volledig recht
→ Er zijn 8 absolute rechten;
→ Geldt tegenover iedereen;
Zekerheidsrechten
→ Zaaksgevolg;
2. Pand
→ Prioriteitsbeginsel;
Beperkt recht 3. Hypotheek
→ Bevoorrechte positie;
2. Relatief recht Genotsrechten
→ persoonlijk recht (vorderingsrecht, 4. Vruchtgebruik
zie boek 6 verbintenissenrecht); 5. Erfdienstbaarheid
→ Geldt tegenover de wederpartij, 6. Opstal
slechts één persoon;
7. Erfpacht
8. Appartement
Kan het recht van pand en hypotheek alleen op zaken worden gevestigd?
Nee, pand kan ook op vorderingen worden gevestigd.
En een hypotheek kan ook op een opstalrecht worden gevestigd.
Wanneer en door wie kan een erfpachtovereenkomst worden gewijzigd of opgeheven?
Het recht kan worden gewijzigd of opgeheven op vordering van de eigenaar of de erfpachter (1 punt) door de
rechter. (art. 5:97 BW)
Voorwaarden zijn:
→ sinds de vestiging van het recht zijn minimaal 25 jaar verlopen;
→ de instandhouding van het recht is in strijd met de redelijkheid en billijkheid.
Vruchtgebruik op een andere manier gebruikt
Wanneer je als partners geen huwelijk of geregistreerd partnerschap wilt aangaan waardoor er boedelmening etc.
ontstaat, kan de partner die bijvoorbeeld eigenaar van een woning is, wel een vruchtgebruik vestigen ten gunste
van haar partner. Wanneer zij dan overlijdt, mag de partner tot zijn overlijden gebruikt blijven maken van de woning.
Na overleiden gaat de woning over op de erfgename van zijn toenmalige vriendin.
Genotsrecht vruchtgebruik in het erfrecht kan worden gehanteerd teneinde te vermijden dat een vermogen
verdwijnt naar een andere familie. Degene die het vruchtgebruik vestigt, wordt in de wet aangeduid als
hoofdgerechtigde (zie o.a. art. 3:205 lid 1 BW). De persoon voor wie het vruchtgebruik is gevestigd, wordt aangeduid
als vruchtgebruiker. In het voorbeeld van Phillips is de hoofdgerechtigde de vrouw met de twee kinderen en de
nieuwe partner is de vruchtgebruiker.
7
, HOOFDSTUK 3. Eigendom
Onderwerpen die aan bod komen in dit hoofdstuk:
3.1 Eigendom
3.2 Revindicatie
3.3 Eigendomsverkrijging
3.4 Eigendomsverlies
3.1.1 Eigendom en eigenaar
Eigendom is het meest omvattende recht → volledig recht. (art. 5:1 lid 1 BW)
▪ Alle andere rechten die op een zaak kunnen worden gevestigd zijn → beperkte rechten.
▪ Beperkte rechten zijn afgeleid van het eigendomsrecht.
▪ Recht van eigendom is een absoluut recht → geldt tegenover iedereen.
Eigendom → rechten en bevoegdheden die een eigenaar toekomen zijn:
▪ Recht van gebruik; (art. 5:1 lid 2 BW)
▪ Eigenaar afgescheiden vruchten; (art. 5:1 lid 3 BW)
▪ Natrekking; eigenaar van alle bestanddelen van die zaak; (art. 5:3 BW)
▪ Beschikkingsbevoegd → vervreemden en bezwaren;
▪ Revindicatie.
Beschikkingsbevoegd:
▪ Vervreemden → verkopen of schenken.
o De eigenaar kan de zaak verkopen; de zaak krijgt een nieuwe eigenaar.
o De eigenaar kan de zaak schenken; ook dan krijgt de zaak een nieuwe eigenaar.
▪ Bezwaren → Het vestigen van een beperkt recht op een zaak. Beperkte rechten zijn rechten die van het
eigendomsrecht op een zaak worden afgesplitst.
Revindicatie → Iedere eigenaar heeft de bevoegdheid zijn zaak op te eisen wanneer iemand anders deze zonder
recht onder zich houdt. (hierover in 3.2 meer)
Natrekking → Alle bestanddelen → een zaak die zodanig met een ander is verbonden dat deze niet meer los is te
maken is tevens een bestanddeel (!) (art. 3:4 BW)
3.1.2 Misbruik van recht (EX)
Vragen om jezelf te stellen:
❖ Verliest partij genot van eigendom?
❖ Maakt partij misbruik van eigendomsrecht?
❖ Is andere partij te goeder trouw?
❖ Kan andere partij aantonen dat zijn schade groter is dan het belang van partij 1? (belangen afwegen)
ARREST → Grensoverschrijdende garage-arrest – misbruik van recht
In dit arrest wordt er door de Jongh een garage op een stuk grond van de buur gebouwd. Echter is dit te goeder trouw
gebeurd en biedt de Jongh een schadevergoeding aan. In beginsel maakt hij inbreuk op het eigendomsrecht en heeft
de buur recht op afbraak. Maar gezien het nadeel dat de Jong zou lijden bij afbraak staat niet in verhouding tot het
belang van de buur. De buur zou dan weer misbreuk maken van haar recht. De buur wordt dan ook door de Hoge Raad
in het ongelijk gesteld.
Een eigenaar mag geen misbruik maken van zijn recht van gebruik → art. 5:1 lid 2 BW.
▪ Niet handelen in strijd met rechten van anderen;
▪ Niet handelen in strijd met de wet of regels van ongeschreven recht;
Iemand kan geen beroep doen op een bevoegdheid: → Art. 3:13 BW.
▪ Wanneer hij deze aanwendt voor misbruik;
▪ Wanneer een ander onevenredig veel nadeel ondervindt van het uitoefenen van het eigendomsrecht;
8
