Samenvatting Sociale Wetenschappen 2.4 Leren door handelen
Van leertheorie naar onderwijspraktijk H4, H7, H8
Ontwikkelingspsychologie H6
Hoofdstuk 4: Handelingspsychologie en leren
De kern van de handelingspsychologie wordt gevormd door de interactieve en (later) de
trapsgewijze ontwikkeling van de mentale handelingen / het bewustzijn
1920: Ontwikkelingspsychologen uit de Sovjet-Unie tonen belangstelling in het leren als een
mentaal proces, dat gekenmerkt wordt door het gebruik van talige interactie met de
omgeving.
Een handelingsstructuur geeft aan hoe een leerprestatie geleverd wordt of zou moeten
worden.
- Cognitieve handelingsstructuur: leerprestaties worden geleverd op basis van bewuste
(mentale) activiteiten als kennen, denken, oordelen, kiezen etc.
- Non-cognitieve handelingsstructuur: het handelen verloopt automatisch via het
ruggenmerg. Deze handelingen of leerprocessen zijn vanuit de cognitieve structuur
na veel oefening overgegaan in de non-cognitieve structuur.
Leren wordt principieel gezien als een sociaal proces, dat maatschappelijk bepaald is en
inhoudelijk gekleurd wordt door cultuur-historische omstandigheden.
Wat uiteindelijk de inhoud van ons bewustzijn en denken uitmaakt, is niet het resultaat van
een passief verlopend, individueel proces, maar van een interactief proces, waarin de
sociaal-culturele ervaring van vele generaties een hoofdrol speelt.
Het individu neemt in het interactieproces met zijn omgeving de ervaringen en de cultuur
over die door vele generaties zijn verworven en op diverse materiële en culturele terug te
vinden zijn.
Twee algemene principes uit de Russische leerpsychologie:
1. Het activiteits- of handelingsprincipe
De mens is actief en handelend bezig om gestelde doelen te bereiken. Alle activiteiten van
de mens zijn handelingen, deze vormen de bouwstenen van het menselijke gedrag. Het
menselijk handelen dat zowel spontaan als planmatig kan zijn wordt gekenmerkt door:
- Gelaagdheid: het handelen kan zich afspelen op verschillende niveaus: materieel,
verbaal en mentaal
- Functiediversiteit: het handelen kan een oriënterende, uitvoerende of controlerende
functie hebben
2. Het ontwikkelingsprincipe
Elk mens groeit op in een samenleving en maakt de maatschappelijke ervaringen zich eigen
door de omgang met anderen (sociaal-culturele interactie) die d.m.v. taal in begrippen zijn
vastgelegd. Taal staat centraal en speelt een vormende rol in de ontwikkeling, taal is het
middel om de cultuur over te dragen. D.m.v. taal zijn we in staat concrete situaties te
overtreffen en ons gedrag te reguleren.
, Lev Vygotsky (1896 – 1934)
Er wordt onderscheid gemaakt tussen hogere functies en lagere functies.
Hogere functies worden gevormd tijdens de interactie met de sociale omgeving, ook wel
psychische functies: het geheugen, het denken, de wil, taalgebruik, reflectie e.d.)
Door de lagere functies zijn we in staat direct te reageren op onze omgeving. Ook als een
kind niet kan praten, beschikt hij over deze functies: het waarnemen van zintuiglijke prikkels;
het zich kunnen herinneren van basale zaken (geheugen)
De lagere functies zijn biologisch van aard en slechts een vorm van gedrag mogelijk maken
dat bestaat uit het ongemedieerd, onmiddellijk reageren op de omgeving. Lagere functies
vormen de voorwaarde voor de hogere functies, deze ontwikkeling is een sociaal proces.
Ze worden gevormd in een interactief ontwikkelingsproces, waar het individu door middel
van verinnerlijking (interiorisatie/internalisering) de sociale en culturele betekenissen van de
samenleving op neemt in zijn bewustzijn.
De taal vormt de voorwaarde voor de hogere functies. Taal is de overbrugging tussen het
materiële niveau (praktisch handelen) en het mentale handelen (het denken).
Twee ontwikkelingslijnen:
1. De biologische / natuurlijke ontwikkelingslijn: ontwikkelen van de lagere functies
2. De sociaal-culturele ontwikkelingslijn: ontwikkelen van de hogere functies d.m.v.
sociale interactie
Het kind is in zijn geestelijke ontwikkeling aangewezen op opvoeding en onderwijs.
Onderwijs wordt gezien als geïnstitutionaliseerde cultuuroverdracht. Wanneer het onderwijs
de ontwikkelingsstimulerende rol wil vervullen, moet deze voor uit lopen op de ontwikkeling
van het kind. Het onderwijs kan deze ontwikkeling alleen voldoende stimuleren wanneer het
onderwijs het kind aanspreekt in de zone van de naaste ontwikkeling / constructie zone.
- Zone van actuele ontwikkeling: dat wat het kind zelfstandig kan uitvoeren heeft
geen hulp nodig
o Onderwijs in deze zone biedt geen uitdaging
- Zone van naaste ontwikkeling: dat wat het kind kan uitvoeren met een ander
heeft hulp nodig
o Onderwijs in deze zone biedt uitdaging en is stimulerend
- Ontologisch veiligheidssysteem: dat wat het kind niet kan uitvoeren ook niet met
hulp van een ander
Ontwikkelend onderwijs scaffolding
Steiger bouwen: belangrijk in het proces van naaste ontwikkeling. Ondersteuning nodig
tijdens het leren. Zodra de zone van naaste ontwikkeling verandert in de zone van actuele
ontwikkeling is de steiger niet meer nodig.
Scaffolding is coaching op maat om te bevorderen dat kinderen actief kunnen en durven
participeren in onderwijsactiviteiten en hen tijdelijk te steunen naar het zelfstandig kunnen
uitvoeren van leertaken. Scaffolding wordt ook wel de afnemende structurele ondersteuning
genoemd vanwege de afnemende aanbod gedurende het leerproces.
Galperin (1902 – 1988)
Trapsgewijze vorming van het mentale handelen. De materiële menselijke activiteit (de
arbeid, het handelen) vormt de grondslag voor het ontstaan van het psychische / het
bewustzijn, dit gebeurt via taal.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper leonie123leonie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
