LEESVERSLAG NEDERLANDS
Auteur: Hella S. Haasse
Titel, jaartal eerste druk: De wegen der verbeelding, 1983
Samenvatting:
Maja van Hove en Klaas Welling zijn getrouwd, en hebben twee kinderen (Rutger, Koos en Nijn). Ze
zijn beiden schrijvers.
Klaas werkt bij blad Enigma, waar hij per toeval een gedicht ontdekt: ‘Morgenlied voor Eva’, van
Bernhard Mork, en gaat op zoek naar de dichter. Hij komt te weten dat Mork overleden is, en gaat
naar zijn huis waar zijn oude huishoudster mv. Jardinet nog woont. Ze wil hem eerst niet naar
binnen laten, maar na vele malen aandringen, ontvangt mv. Jardinet Klaas en geeft hem een bundel
van Mork ingedeeld in drie delen: Morgenliederen voor Eva, Brieven aan Baucis en Beginselen van
ordening. Tijdens het bezoek steelt Klaas een foto waarop mv. Jardinet met een andere man staat,
waarvan Klaas van overtuigd raakt dat het haar man is, B. Mork.
Vervolgens moet Klaas van zijn werk een ‘whodunit’, een soort detectiveverhaal, schrijven. Hij beslist
te schrijven over zijn zoektocht naar B. Mork. Ook wordt hij vakantie aangeboden in de villa van Mv.
Zawadowski, in het zuiden van Frankrijk, naast de ouders van zijn baas M. en Mv. Pluym. Onderweg
krijgt de familie autopech en krijgen Maja en de kinderen een lift aangeboden van een
vrachtwagenchauffeur, Joop. Tijdens de reis vertelt hij Maja veel verhalen over raadselachtige lifters
die spoorloos verdwenen en over andere chauffeurs die werden verdacht van misdrijven. De familie
wordt bij aankomst ‘verwelkomt’ door de Secondi’s , de huisknecht en zijn invalide vrouw, die
vertellen dat Mv. Zawadowski op vakantie is. Maar het stel gedraagt zich erg vreemd, vooral
wanneer de kinderen dichtbij een ‘verboden plek’ in de tuin komen. Maja en Klaas ontdekken
uiteindelijk Mevrouw Zawadowski dood is, en dat de Secondi’s in haar villa wonen en het verhuren
voor de kost. Bovendien roept Nijn “Poes bij fouw” als ze in het museum een mummie ziet, terwijl ze
daarvoor een poes had achtervolgd naar de ‘verboden plek’. Het lijk van Mv. Zawadowski ligt dus
zeer waarschijnlijk op die ‘verboden plek’, en zijn de Secondi’s de moordenaars. Ondertussen
ontdekt Klaas ook dat B. Mork niemand ansers is dan Mv. Jardinet, die net overlijdt.
Analyse:
1) Titel
De titel slaat terug op de (snel)wegen die naar Zuid Frankrijk lijden, die Joop samen met Maja en de
kinderen berijdt. Maar het duidt ook op de levenswegen van de protagonisten: de wegen die lijden
naar de dood (zie thema dood en symbool schikgodinnen) , maar ook de twee verschillende wegen
die Klaas en Maja letterlijk en figuurlijk uit elkaar houden in hun relatie (autopech en zie ‘Beginselen
van Ordening’).
De titel slaat ook terug op verbeelding, die een belangrijk thema is in het verhaal (zie thema).
1
, 2) Motto
Het motto luidt: “Ce qui nous plaît le mieux dans toute la nature, ce n’est pas ce qu’on voit, c’est ce
qu’on se figure. », oftewel : Wat ons in de natuur ons best bevant is niet wat we zien, maar wat we
ons verbeelden. Deze zin is afkomstig van een dichtbundel van Jacques Delille. Het geeft goed blijk
waarom Klaas zo verdiept is in het werk van B. Mork en Maja in de verhalen van Joop.
3) Thema
Het belangrijkste thema van het boek is werkelijkheid en verbeelding, waar de titel op terug keert.
Klaas en Maja worden betrokken met allerlei mysteries: Wie is B. Mork en welke betekenissen
hebben zijn gedichten? Waar is mv. Zawadowski en wat voeren de Secondi’s in hun schild? Zijn de
verhalen van Joop waargebeurd? De drie verhaallijnen lopen door elkaar heen en werkelijkheid en
verbeelding wordt moeilijk te onderscheiden. Zelfs op het allereind blijft er onzekerheid bij de lezer
hangen: Ligt Mv. Zawadowski daadwerkelijk dood in de tuin? Is Mv. Jardinet daadwerkelijk de auteur
van de gedichten getekend B. Mork? Het wordt impliciet gezegd, maar er wordt geen echt bewijs
gegeven. Het is dus duidelijk een open einde. Je mag je het einde van het verhaal eigenlijk zelf
‘verbeelden’.
Verbeelding is ook een belangrijk element in het schrijverschap: Wanneer Tuintje voor Philip moet
zorgen na het ongeluk, wil ze ook graag een intellectueel leven behouden, net zoals Maja met het
schrijven van de verhalen van Joop. Ze begint daarom met het schrijven van “Beginselen van
ordening”. De twee vrouwen kunnen zich op die manier een eigen wereld verbeelden.
Haasse heeft het dus nadrukkelijk over de manier waarop mensen de wereld om zich heen in zich
aannemen: Ze kunnen moeilijk onderscheid maken tussen verbeelding en werkelijkheid. Zo denkt
Maja dat Klaas met een andere vrouw omgaat, en gelooft Klaas dat B. Mork de man is van Mv.
Jardinet. Dat komt doordat hij de foto en de gedichten verkeerd analyseert: Hij gelooft dat de naam
‘Phil’ op de foto voor Philemon staat, als verwijzing naar de gedichten, terwijl het voor Philip staat.
Illusies destabiliseren de protagonisten enorm: Klaas is bijvoorbeeld erg teleurgesteld wanneer hij de
ware identiteit van de dichter ontdekt.
(Elzebeth wordt Nijn genoemd omdat ze op een konijn lijkt -> verbeelding)
(Ook op de snelweg in de vrachtwagen van Joop vormen de lichten van de vrachtwagen
‘verbeeldingen’/’illusies’)
Een ander prominent thema is de dood, en daarmee ook het leven: De plot ligt om de dood van Mv.
Zawadowski, en de waarheid over B. Mork wordt onthuld wanneer Mv. Jardinet overlijdt. De
verhalen van Joop gaan bovendien vaak over hoe reizigers op opmerkelijke wijze sterven. Maar de
geboorte van Nijn, Eva (de dochter van Jardinet), en ook de liefde van Joop voor zijn dochter komen
aan bod.
4) Genre
Dit boek is een fictieroman die ook wel als een thriller zou kunnen worden beschouwd, door de vele
spanning die door de vele raadsels wordt opgeroepen. Ik zou het ook als een detectiveroman
beschouwen, omdat de lezer steeds op zoek is naar de missende stukken om de puzzel in elkaar te
krijgen. Wel missen er enkele stukken aan het einde, en moet je je verbeelden wat de werkelijkheid
2
