Een beknopte samenvatting over de leerstof voor de kennistoets van OJW. Hierin worden de volgende tijdvakken beschreven: Tijd van Regenten en Vorsten, Tijd van Pruiken en Revoluties, Tijd van Burgers en Stoommachines, Tijd van Wereldoorlogen en Holocaust en Tijd van Televisie en Computer.
Geschiedenis en samenleving
Kennis toets samenvatting
Tijd van regenten en vorsten (1600-1700)
Het officiële document als basis voor het staatsbestel van de Unie van Utrecht, hier staat in;
- Er komt geen algemene munt voor de republiek: alle gewesten houden hun eigen munthuis.
- Er komt geen belastingstelsel op landsniveau: de inkomsten op centraal niveau komen via de
gewestelijke staten.
- Er komt geen volksleger: de Republiek houdt een huurleger.
De Republiek is een statenbond in plaats van een eenheidsstaat.
De gewestelijke staten
- Een wetgevende en uitvoerende taak
- Vergaderen maar 1 of 2 keer per jaar. In Holland 4 keer per jaar
- Er zijn twee belangrijke ambtenaren: de stadhouder en de raadspensionaris.
Er waren twee centrale machtsfuncties:
Stadhouder
- Was in dienst van 1 of meer gewesten
- Heeft bevoegdheden op het gebied van rechtspraak en op het gebied van benoemingen in de
stadsbestuurder.
- Belast met verschillende taken zoals legeraanvoerder
- Het eigen prestige was het belangrijkste
Hollandse raadpensionaris:
- Juridisch geschoolde ambtenaar
- Voerde alle correspondentie binnen en buiten de republiek -> voornamelijk buitenlandse
politiek.
- Vertegenwoordigde het invloedrijkste gewest in de Staten-Generaal
- De machtigste Hollandse regentenfamilies waren het belangrijkste
De Staten Generaal
Voor een aantal onderwerpen is eenstemmigheid verplicht:
- Het sluiten van vrede;
- Het afsluiten van verdragen;
- Het verklaren van oorlog;
- Het opleggen van financiële verplichtingen.
Elk gewest heeft hier het vetorecht.
De Generaliteitslanden
- De Staten-Generaal bestuurde ook de Generaliteitslanden (Brabant, Limburg, en een deel van
Vlaanderen die geen volwaardig lid waren).
- Dit waren gebieden die tijdens de Spaanse oorlog veroverd waren door Spanje, maar die nu
geen lid mochten worden van de Republiek.
Het gewest Holland had in de praktijk de meeste invloed. Het was het grootste gewest en
betaalde meer dan de helft van de totale belastinginkomsten.
Aanloop naar het 12-jarig bestand
- In 1600 wordt stadhouder Maurits gestuurd om de Duinkerker kapers uit te schakelen, dit
mislukt maar hij verslaat wel het leger van Vlaanderen.
- De Spanjaarden nemen meer vestingen in en besluiten uiteindelijk een vrede te bespreken.
- In 1609 spreken ze af om de vijandelijkheid voor 12 jaar te beëindigen. Voor Spanje betekent dit
dat ze min of meer de Republiek erkennen.
,Geschiedenis en samenleving
Kennis toets samenvatting
Tijdens het 12-jarig bestand (1609-1621)
- Er waren verschillende twisten op allerlei gebieden; politieke twisten tussen verschillende
politieke groepen (facties) in steden, gewesten en de Staten Generaal, godsdienstgeschillen en
de onenigheid over gewestelijke legertjes.
- De tegenstelling tussen stadhouder Maurits en raadspensionaris Van Oldenbarnevelt. Deze
eindigde in de onthoofding van Van Oldenbarnevelt.
Direct na het 12-jarig bestand
- De Republiek neemt een defensieve politiek aan, totdat Spanje in 1625 Breda innemen.
- Hierdoor begint een wisselende strijd, die gewonnen wordt door de Republiek onder andere
omdat Spanje in geldnood raakte.
Vrede van Münster (1648)
- De Republiek wordt een zelfstandige staat
- De grens wordt bepaald door de frontlinie van dat moment
- De Schelde blijft afgesloten voor handelsverkeer naar Antwerpen.
Frankrijks beleid
- Koning Lodewijk de 14e was een absolute vorst
Zijn macht heeft hij van God gekregen en alleen die kan oordelen over zijn handelen
Hij neemt alle beslissingen alleen en hij eist onvoorwaardelijke gehoorzaamheid.
Niet verbonden aan wetten.
Handel in Europa
- In 1585 wordt de Schelde afgesloten, waardoor Antwerpen niet meer bereikbaar was als
handelsstad. Kooplieden vertrokken naar Amsterdam, het nieuwe centrum van wereldhandel.
- Een groot verschil; Amsterdam vervoert ook hun eigen opgeslagen goederen naar alle plaatsen
in Europa.
Spanje nam Antwerpen in → Vluchtelingen naar de Republiek → Meer kennis, kapitaal en
handelsnetwerken → Meer diverse handel
De handel werd diverser en breide zich meer uit door:
1. De graanhandel was gedurende de 17e en 18e eeuw de belangrijkste tak van overzeese handel.
Hout kwam op de tweede plaats (vooral voor de bouw van schepen) en zout op de derde plaats.
2. Drie technische uitvindingen: het fluitschip, de houtzaagmolen en de haringbuis (een type
vissersboot). Alle drie zorgden ze voor een flink stijging van de arbeidsproductiviteit.
3. De hoge specialisatiegraad in het arbeidsproces. In het westen van de Republiek werkte maar
20% in de landbouw. Het Hollandse veenlandschap was alleen geschikt voor veeteelt, waar
weinig mankracht voor nodig was.
4. De oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in 1602. De VOC had het
handelsmonopolie op de handel met Azië. De welvaart die de VOC toevoegde maakte het af.
Waarom was de VOC zo belangrijk?
1. De VOC was de grootste handelsonderneming van de 17e en 18e eeuw.
2. De VOC werd gefinancierd met verhandelbare aandelen.
3. De VOC had het recht om, namens de Republiek, oorlog te voeren. De Compagnie moest
namelijk handelsmonopolies afdwingen, ten koste van andere Europese mogendheden.
Zo werd Jakarta door Jan Pieterszoon Coen met de grond gelijk gemaakt en werd er een
Hollands handelsstadje op de puinhopen gebouwd.
, Geschiedenis en samenleving
Kennis toets samenvatting
De WIC (West-Indische Compagnie) werd in 1621 opgericht voor de handel met Afrika. Ook zij
kregen een handelsmonopolie, maar zei hielden zich eerst bezig met Kaapvaart, dus het kapen van
de lading van Spaanse boten. En later gingen ze bezig met de slavenhandel.
Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800)
Stadhouderloze tijdperk
- In 1702 overlijdt de stadhouder-koning Willem 3
Dit geeft de regenten de kans om hun macht te versterken door geen stadhouder te benoemen.
- Het tweede stadhouderloze tijdperk gaat in (1702-1747)
- Hierin voelt het voor de regenten de ‘’Ware Vrijheid’’ waarin ze alles kunnen doen.
Oligarchie
- Regentenbestuur, zonder stadhouder, wordt een familieregering of een regering van weinigen ->
oligarchie.
- De groep leden wordt steeds kleiner en de winstderving wordt onder hen verdeeld.
- De grens tussen eigenbelang en algemeen belang begint in elkaar over te lopen.
Ze creëren voor zichzelf een Franse levensstijl.
De positie van de Republiek
- Doordat de Republiek deelneemt aan verschillende oorlogen verzwakt hun positie
- Bij de Vrede van Utrecht (1713) winnen ze zelfs nog grond erbij
- Er ontstaat hierdoor een enorme spanning tussen enerzijds de ambities en anderzijds de
financiële mogelijkheden.
Een nieuwe stadhouder
- Het Franse leger begon de Republiek aan te vallen en Willem 4 e trad naar voren als nieuwe
stadhouder.
- Verwacht wordt van hem dat die Frankrijk verslaat -> dit mislukt, ze nemen zelfs Bergen op
Zoom en Maastricht in.
- Op binnenlands gebied verwachten ze het inperken van de macht van de regenten én het
herzien van het belastingsysteem
Willem 4e zorgde wel voor het herstel van zijn bevoegdheden om stadsbestuurders te benoemen
Onrust over belastingen
- Veel belasting op eerste levensbehoeften en op de manier van het innen van de belastingen.
- Er ontstaat een systeem waarbij makkelijk misbruik gemaakt kan worden.
- In 1748 ontstaan er rellen, waarbij huizen van belastingpachters en stadsbestuurders
geplunderd worden: Het Pachtersoproer.
De verpachting wordt afgeschaft
Revoluties
- De Franse revolutie en de Amerikaanse vrijheidsoorlog zorgde voor het denken over de meest
wenselijke politieke organisatie.
- De onafhankelijkheidsverklaring van Amerika; sprake van vrijheid en gelijkheid van de mensen
en van de volkssoevereiniteit.
- In 1782 erkent de Republiek het onafhankelijke Amerika
- In 1789 begint de Franse Revolutie die eindigd met de afschaffing van de voorrechten voor de
adel en vanaf nu rechten van de mens.
In de Republiek komen er meer opstanden vanuit de patriotten, maar die worden uiteindelijk
neergeslagen door het leger van Pruisen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joellewillemsen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
