Naam:
In samenwerking met:
Studiegroep:
Cursus:
Toetsdatum:
Beoordelend docent:
Eerste gelegenheid
HOGESCHOOL UTRECHT 2019
Intervention Mapping
Depressie bij volwassenen van 18 t/m 64 jaar
,Samenvatting
Middels Intervention Mapping is het gezondheidsprobleem depressie in kaart gebracht. Door middel
van onderzoek over het gezondheidsprobleem en de invloed van gedrag hierop, is er getracht een
passende interventie op te stellen gericht op gedragsverandering. De doelgroep waar dit onderzoek
zich op richt zijn volwassenen tussen de 18 en 64 jaar oud.
Achtergrond
Depressie is een aandoening die te maken heeft met de stemming en gevoelens. Somberheid, verlies
van interesse en niet meer kunnen genieten zijn symptomen die kunnen duiden op een depressie. Als
deze symptomen langer dan twee weken aanhouden is het raadzaam om hulp te zoeken bij een arts
(American Psychiatric Association, 2013). Het totaal aantal mensen met een stemmingsstoornis in
2011 wordt geschat op 800.000. Dit getal wordt ook wel de jaarprevalentie genoemd. De
stemmingsstoornis komt in verhouding het meest voor bij vrouwen (Volksgezondheid en Zorg, 2019).
Bijna 20% van de volwassen Nederlandse bevolking (van 18 tot en met 64 jaar oud) krijgt gedurende
zijn of haar leven minimaal één keer te maken met een depressie (Trimbos Instituut, 2018).
Volgens The American Psychiatric Association (2013, p. 296) staan de volgende criteria opgesomd
waar men (deels) aan moet voldoen om de diagnose depressie te krijgen:
Een sombere stemming gedurende het grootste deel van de dag;
Duidelijk interesseverlies of een duidelijke vermindering van het beleven van plezier;
Significant gewichtsverlies zonder dieet of verminderde eetlust (soms juist gewichtstoename
of toegenomen eetlust;
Bijna dagelijks inslaapproblemen of juist neiging tot overmatig slapen;
Geremdheid of verhoogde prikkelbaarheid;
Moeheid of verlies van energie;
Gevoelens van waardeloosheid, of buitensporige of onterechte schuldgevoelens;
Verminderd vermogen tot nadenken, concentratiegebrek of besluiteloosheid;
Terugkerende gedachten aan de dood, suïcidegedachten, -plannen of – pogingen.
Lichaamsbeweging en het behouden van een adequaat dag- en nachtritme zijn van invloed op het
ontwikkelen én in stand houden van een depressie. Binnen dit onderzoek en deze ontwikkeling van
gezondheidsbevorderende interventies zijn lichaamsbeweging en dag- en nachtritme twee pijlers die
als belangrijk worden beschouwd. De gedragsdoelen zijn dan ook opgesteld aan de hand van deze 2
thema’s.
Methode
Middels de Theory of Planned Behavior (TPB) wordt beoogd om in kaart te brengen wat de
achterliggende redenen zijn van het bepaalde gedrag dat iemand vertoont. Gedrag is iets waar men
normaliter niet constant bij stil staat. Dit model zorgt ervoor dat er actief nagedacht kan worden over
specifiek gedrag en wat de beweegredenen hiervan zijn. Desbetreffende theorie en het bijbehorende
model maakt zichtbaar waar de knelpunten zitten om daadwerkelijk tot gedragsverandering te komen
voor een bepaalde doelgroep.
In het verslag worden twee gedragingen (beweeggedrag en slaapgedrag) uitgewerkt met behulp van
het TPB-model en bijbehorende gedragsdeterminanten. Per gedraging wordt de intentie, de attitude,
de sociale invloed, de eigen effectiviteit en de barrières omschreven. De gedragsdeterminanten zijn
uitgewerkt aan de hand van wetenschappelijke literatuur waarin geschreven wordt over
gedragsverandering bij depressie. Sommige onderzoeken werken aan de hand van het TPB model.
Bij de gedragsdeterminanten van het TPB model horen verschillende methoden en theorieën: risk
perception, decisional balance, ressistance to social pressure, mobilizing others for social support,
2
,guided practice, action planning, coping planning en relapse prevention. Alle methoden en theorieën
worden uitgewerkt in stap 3 van het verslag.
Resultaat
Beweeggedrag
Uit onderzoek blijkt dat het van belang is voor de professional om te weten welke intentie
desbetreffende patiënt precies heeft. De intentie blijkt een goede voorspeller te zijn van toekomstig
gedrag en door hierop aan te sluiten is de kans op gedragsverandering groter.
Om de intentie tot beweeggedrag te hebben, moet men eerst een positieve attitude hebben tegenover
desbetreffend gedrag. Uit onderzoek blijkt dat het belangrijk is om de patiënt te laten nadenken over
wat het nieuwe of aangepaste beweeggedrag zal opleveren en wat mogelijke nadelen zijn. Wanneer
de patiënt meer voordelen ziet dan nadelen, kan dit er voor zorgen dat de attitude positiever wordt en
dus ook de intentie om te gaan bewegen sterker aanwezig zijn.
De mate van impact van de sociale invloed op gedragsverandering kan per persoon verschillen.
Onderzoek heeft aangetoond dat er een verband is tussen structurele lichamelijke beweging en de
fysieke omgeving van de patiënt.
De eigen effectiviteit is van groot belang bij gedragsverandering. Men moet geloven in het feit dat hij
het kan. Daarnaast blijkt kennis over de voordelen van lichaamsbeweging van belang te zijn.
Slaapgedrag
Uit onderzoek blijkt dat door de positieve- en negatieve gevolgen op zowel lange- als korte termijn op
een rij te zetten, iemands intentie om tot gedragsverandering te komen, vastgesteld kan worden.
Daarnaast blijkt uit een interview onder adolescenten dat 87,5% van de geïnterviewde wist te
benoemen wat de negatieve gevolgen zijn van slaapgebrek. Toch neemt het aantal tieners met een
slaapgebrek toe. De wil om het dag- en nachtritme te verbeteren was aanwezig bij de onderzochte
groep jongeren, maar niemand wilde stoppen met het gebruik van elektronische apparaten vlak voor
het slapen gaan, terwijl dit een goede nachtrust verstoord. Volgens onderzoek speelt de sociaal
economische status van een mens een rol bij de kwaliteit van slaap. De sociale omgeving, die de
fysieke omgevingen, sociale relaties en desbetreffende cultuur waartoe men behoort omvat, hebben
ook een positieve of negatieve invloed op slaapgedrag. Uit onderzoek bleek dat men een betere
slaapkwaliteit heeft wanneer men een hogere sociaal economische status heeft en woonachtig is in
een stedelijke omgeving. Ook de eigen effectiviteit speelt een rol bij gedragsverandering. Deze wordt
zowel positief als negatief beïnvloed. Daarnaast kan de patiënt ook te maken krijgen met barrières.
Het ervaren van sterke emoties wordt gezien als een barrière voor een goede nachtrust. Net als het
gebruik van elektronische apparaten en vlak voor het slapen gaan sporten. Een ander onderzoek
toont aan dat angst, depressie en een verminderde gezondheidstoestand factoren zijn die gelinkt
kunnen worden aan slechtere slaapkwaliteit. Uit nog een ander onderzoek blijkt dat een opgelopen
trauma, met name in de kindertijd, ervoor kan zorgen dat de slaapgezondheid van een mens
verminderd.
Conclusie
Depressie is een aandoening die relatief veel voorkomt bij volwassenen (tussen de 18 en 64 jaar) in
Nederland. Gedragsverandering op het gebied van lichaamsbeweging en dag- en nachtritme kan een
positief effect hebben op de patiënt met een depressie. De intentie die de patiënt heeft, is een goede
voorspeller van toekomstig gedrag. Het is daarom belangrijk om interventies hierop te richten. In de
literatuur worden verschillende methoden beschreven om resultaten te behalen. Zoals de methode
van decisional balance die patiënten laten nadenken over de voor- en nadelen van de
gedragsverandering. Dit past bij de gedragsdeterminant attitude.
3
, Inhoudsopgave
Samenvatting.......................................................................................................................................... 2
................................................................................................................................................................ 4
Inleiding.................................................................................................................................................. 5
Stap 1 Gezondheidskundige analyse..................................................................................................... 6
1.1 Analyse gezondheidsprobleem..........................................................................................6
1.2 Gedragsanalyse...............................................................................................................10
1.3 Omgevingsanalyse..........................................................................................................12
1.4 Determinantenanalyse....................................................................................................13
1.4.1 Gedraging 1: Beweeggedrag..................................................................................14
1.4.2. Gedraging 2: Slaapgedrag......................................................................................16
1.5 Conclusie.........................................................................................................................17
Stap 2 Gedragsdoelen.......................................................................................................................... 19
2.1 Einddoel..........................................................................................................................19
2.2 Gedragsdoelen en veranderdoelen.................................................................................19
Stap 3 Methoden en theorieën.............................................................................................................. 24
Stap 4 De gezondheidskundige interventie.......................................................................................... 26
Stap 5 Implementatieplan..................................................................................................................... 31
5.1 Implementatieplan en -doel.............................................................................................31
Stap 6 Evaluatieplan............................................................................................................................. 33
Bibliografie............................................................................................................................................ 35
Bijlage 1 Interview................................................................................................................................. 41
Needsassessment De conclusie die getrokken wordt uit het interview is dat de geïnterviewde wilt dat
haar omgeving haar blijft steunen en dat ze vervolgtherapie krijgt na het afronden van de huidige
therapie. De geïnterviewde wilt niet meer terug naar waar ze vandaan komt en daar werkt ze hard
voor....................................................................................................................................................... 41
Bijlage 2 Resultatentabel...................................................................................................................... 42
Bijlage 3 Samenwerkingsovereenkomst............................................................................................... 56
Bijlage 4 Peerassessment en reflectie.................................................................................................. 58
4
